ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2023

ΙΣΤ΄ΛΟΥΚΑ

ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ

(Λουκ. ιη΄10-14), (Β΄Τιμ. γ΄10-15)

Στις κορυφογραμμές της ταπείνωσης

«Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ»

Με τη δύναμη του Πανάγαθου Θεού εισερχόμαστε στο ευλογημένο στάδιο του Τριωδίου, το οποίο αποτελεί ευκαιρία πνευματικού ανεφοδιασμού και ψυχικής μεταρσίωσης. Συνιστά την πιο ισχυρή πρόκληση για να εγκολπωθούμε στη ζωή μας βασικές πνευματικές αρετές και να αποκομίσουμε πλούσια εν Χριστώ καρποφορία. Ειδικότερα, τη σημαντική αυτή περίοδο του Τριωδίου την ανοίγει η Εκκλησία μας με λατρευτικές ανατάσεις που εκτοξεύουν τον άνθρωπο σε αναβάσεις πνευματικής εμβέλειας και ευγενούς καλλιέργειας. Άξονας βασικότατος γύρω από τον οποίο περιστρέφεται η πνευματική ζωή, θυμίζει η Εκκλησία ότι είναι η μετάνοια του ανθρώπου, η οποία περνά μέσα από το δρόμο της καλλιέργειας της ταπεινοφροσύνης και της απόταξης του εγωισμού.

Η εμβέλεια της παραβολής

Η σημερινή πρώτη Κυριακή του Τριωδίου, ονομάζεται του Τελώνου και του Φαρισαίου, από την ομώνυμη παραβολή. Θέλει ακριβώς να στείλει ξεκάθαρο το μήνυμα ότι η πνευματική πορεία που διακλαδώνεται μέσα από τη μετάνοια, περνά από το κανάλι της συναίσθησης της αμαρτωλότητάς μας.

Ο Φαρισαίος της παραβολής ήταν, ο κατά τα άλλα, «θρησκευτικός» και «ενάρετος» άνθρωπος της εποχής του. Εφάρμοζε τις εντολές του Θεού, αλλά μόνο εξωτερικά, τυπικά και επιφανειακά. Η θρησκευτικότητά του ήταν μια αποθέωση της τυπολατρίας. Η προσευχή του δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μια στείρα επίδειξη ικανοτήτων και κατορθωμάτων, για τα οποία και καμάρωνε τον εαυτό του. Και ακριβώς, αυτός ο εγκλωβισμός στον εαυτό του δεν του επέτρεπε να κοιτάξει καθαρά κανένα άλλο. Η υπερηφάνεια του τον άφησε να εκπέσει σε μια εσωτερικά διχασμένη και δυστυχισμένη ύπαρξη. Δυστυχώς και ο σημερινός άνθρωπος εναρμονίζεται εν πολλοίς με την παθογένεια του Φαρισαίου, με όλες τις παρενέργειες που βιώνουμε με τόσο οδυνηρό τρόπο.

Η σωτήρια διέξοδος

Πώς μπορεί όμως ο άνθρωπος ν’ αποφύγει τις παγίδες που κρύβονται πίσω από την πνευματική του πορεία; Ακριβώς, με τη στάση του Τελώνη, η Εκκλησία μάς βοηθά να εξέλθουμε από ένα φαύλο κύκλο, στον οποίο συνήθως περιπλεκόμαστε, και να υπερβαίνουμε τα φοβερά αδιέξοδα που υψώνονται απέναντί μας. Ο Τελώνης συναισθανόταν την αμαρτωλότητά του. Για την κατάντια του όμως αυτή μεμφόταν μόνο τον εαυτό του. Παρά την αμαρτωλότητά του όμως αναγνώριζε την παρουσία του Θεού στο πρόσωπο των άλλων ανθρώπων. Η σωτήρια ελπίδα που εμφιλοχωρούσε στην καρδιά του μεταφραζόταν στην πράξη σε συμπάθεια, έλεος, αγάπη και συγχώρηση. Γι’ αυτό, εκείνο που έβγαινε μέσα από το στόμα του δεν ήταν λόγος εγωιστικός, αλλά λόγος ταπείνωσης: «ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ».

Βλέπουμε ακριβώς μέσα από το πρόσωπο του Τελώνη ν’ αποκαλύπτεται ένα μεγάλο θαύμα που είχε συντελεστεί στο βάθος της ψυχής του. Είχε εγκολπωθεί την υψιπετή αρετή της ταπεινοφροσύνης. «Στολή της θεότητος εστίν η ταπεινοφροσύνη», τονίζει η πατερική σοφία. Η ταπείνωση είναι τελικά το θεμέλιο της μετάνοιας, που προβάλλει σαν κύριο στοιχείο της πνευματικής ζωής που ξανοίγεται μπροστά μας την περίοδο του Τριωδίου.

Αγαπητοί αδελφοί, ο υπερήφανος Φαρισαίος, που η περίπτωσή του αποτυπώνεται με διάφορες μορφές σε όλες τις εποχές, αναγκάζεται να προσγειωθεί οδυνηρά γιατί εξαρτά την ύπαρξή του μόνο από τις επιδοκιμασίες, τα χειροκροτήματα και τις επευφημίες των άλλων ανθρώπων. Η Εκκλησία πολύ σοφά μας προτρέπει ν’ ακολουθήσουμε το παράδειγμα του Τελώνη και να αποφύγουμε εκείνο του Φαρισαίαου: «Φαρισαίου φύγωμεν υψηγορίαν και τελώνου μάθωμεν το ταπεινόν εν στεναγμοίς, προς τον Σωτήρα κραυγάζοντες ίλαθι μόνε ημίν ευδιάλλακτε». Το δρόμο της ταπείνωσης βάδισαν και όλες οι άγιες μορφές της Εκκλησίας μας, οι οποίες με τη ζωή και το παράδειγμά τους πάτησαν τις πιο ψηλές πνευματικές κορυφογραμμές. Τέτοιες ήταν και οι μορφές της αγίας Αγάθης, του οσίου Θεοδοσίου του εξ Αντιοχείας, του οσίου Πολυεύκτου και του αγίου Αντωνίου του Αθηναίου, των οποίων τη μνήμη τιμά σήμερα η Εκκλησία μας. Τους παρακαλούμε να πρεσβεύουν υπέρ ημών προς τον Πανάγαθο Θεό και να αξιωθούμε και εμείς μιας τέτοιας ευλογημένης πορείας, με φόντο την ταπείνωση και τη μετάνοια. Γένοιτο.

Χριστάκης Ευσταθίου,

Θεολόγος

ΠΗΓΗ