Κυριακή της Συγχώρησης (Κυριακή της Τυρινής) (ΙΙ)

Βασίλειος Όσμπορν Επίσκοπος Σεργκίεβο

Τώρα, στο ξεκίνημα της Μ. Σαρακοστής, στρέφουμε το νου και την καρδιά μας προς τη μετάνοια, τη μόνη και αληθινή προετοιμασία για τον εορτασμό του Πάσχα. Συνηθίζεται κατά την περίσταση αυτή να λέμε λίγα λόγια πάνω στο θέμα αυτό κι έτσι θα ήθελα να απομονώσω μέσα από την Αγία Γραφή και να σχολιάσω ένα στίχο που εμφανίζεται στο μόνο μυστήριο που είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένο στη μετάνοια, το μυστήριο της θείας Εξομολόγησης.

Ανάμεσα στις ευχές που διαβάζουμε στο μυστήριο αυτό, συναντούμε και τα εξής: «Σὺ γὰρ εἶπας Κύριε· “Οὐ θελήσει θέλω τὸν θάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ ὡς τὸ ἐπιστρέψαι καὶ ζῆν αὐτὸν”». Τα λόγια του Θεού που η ευχή αναφέρει είναι παρμένα από ένα χωρίο του Ιεζεκιήλ (33, 11) και σημαίνουν: «Δεν θέλω το θάνατο του αμαρτωλού, αλλά τη μετάνοια και ζωή του».

Ο Θεός δεν έπλασε τον άνθρωπο για την αμαρτία, δεν τον έπλασε για το θάνατο, αλλά για τη ζωή. Ο άνθρωπος πλάστηκε με σκοπό να ζήσει μια καλή και ένθεη ζωή σαν σύντροφος και φίλος του Θεού. Και μετά την πτώση, όταν ο άνθρωπος αρνήθηκε το Θεό, Εκείνος δεν απέστρεψε το πρόσωπό Του απ’ το πλάσμα Του. Ο πόθος Του συνέχισε να το ακολουθεί. Κι ακόμα λαχταρά ο Θεός να έχει τους ανθρώπους -να μας έχει- συντρόφους και φίλους· ακόμα λαχταρά πως κάποια μέρα θα «επιστρέψουμε» (σύμφωνα με την ορολογία της Αγίας Γραφής) για να ζήσουμε και πάλι κοντά Του.

Κυριακή της Συγχώρησης II

Αυτό που είναι θαυμαστό εδώ, είναι ο τρόπος με τον οποίο αυτή η επιστροφή, αυτή η μετάνοια, γίνεται καθεαυτή η πηγή της ζωής. Η ζωή είναι η άμεση συνέπεια της μετανοίας – η μετάνοια οδηγεί στη ζωή. Γι’ αυτό η Μ. Σαρακοστή, η προετοιμασία μας για το Πάσχα, δεν μπορεί παρά να είναι καιρός μετανοίας. Άλλη προετοιμασία από τη μεταστροφή της μετανοίας -αν θέλουμε να εισέλθουμε στην κοινωνία της νέας ζωής που η ανάσταση του Χριστού έφερε- δεν υπάρχει. Μόνο αυτή η εσωτερική κίνηση που μας κάνει να στρέφουμε τα νώτα στην αμαρτία, μπορεί να μας προετοιμάσει για τη χαρά της πασχάλιας γιορτής. Χωρίς αυτή την κίνηση, η είσοδός μας στη χαρά μόνο εξωτερική και επιφανειακή μπορεί να είναι – ένα, απλά, ψυχολογικό γεγονός.

Κι ωστόσο, πόσο δύσκολο είναι να στραφεί κανείς «ἐκ θανάτου πρὸς ζωήν»! Πόσο δύσκολη είναι η αποφασιστική αλλαγή κατεύθυνσης! Όπως για να εκτραπεί η κατεύθυνση της κίνησης ενός αντικειμένου του υλικού κόσμου χρειάζεται να ασκηθεί έργο, έτσι κι εδώ, Και κανείς δεν μπορεί να επιχειρήσει αυτό το έργο χωρίς βία, διότι απαιτείται από μας να ξεβολευτούμε από τις αγαπημένες και περίκλειστες στάσεις μας· να απεξαρτηθούμε από την έμμονη κυκλοθυμία μας· να ξεφύγουμε από την πίεση που μας ασκούν κάποιες καταστάσεις, κάποια γεγονότα, ίσως και κάποιοι άνθρωποι ακόμα. Μόνο όταν έχουμε ελευθερωθεί απ’ αυτά, όταν έχουμε κατορθώσει να ελευθερώσουμε τον εαυτό μας απ’ αυτά, μπορεί να ξεκινήσει πραγματικά η μετάνοια. Μόνο τότε μπορούμε να αρχίσουμε να στρέφουμε το βλέμμα μας προς το Θεό.

Το πρώτο και πιο συνταρακτικό σημείο της ελευθερίας μας από αυτά τα «πάθη» -όπως τα αποκαλούν οι πατέρες- είναι η ικανότητά μας να συγχωρούμε. Όπως η αγάπη, έτσι και η συγχώρηση· δεν μπορεί να επιβληθεί. Δεν μπορείς να εξαναγκάσεις κάποιον να σε συγχωρήσει, ούτε ακόμα μπορείς να πιέσεις τον εαυτό σου να συγχωρήσει κάποιον άλλο. Η αγάπη μόνο ελεύθερα μπορεί να δοθεί και η συγχώρηση το ίδιο. Δεν θα έχουμε ποτέ την ελευθερία να συγχωρήσουμε, αν δεν μετανοήσουμε. Και δεν θα μπορέσουμε ποτέ να μετανοήσουμε αν δεν ελευθερώσουμε πρώτα τον εαυτό μας από τα πάθη που κρατούν δέσμια την αμετανόητη ψυχή μας.

Σαν απόδειξη ότι βάλαμε αρχή στο μονοπάτι που οδηγεί στη χαρά του Πάσχα μέσα από τη μετάνοια, και σαν εξωτερική έκφραση της εσωτερικής ελευθερίας που όλοι δεχτήκαμε στην αρχή της νηστείας, θα ζητήσουμε ο ένας από τον άλλο συγχώρηση απόψε (στον Εσπερινό της συγχώρησης). Μακάρι αυτή η εξωτερική έκφραση της εσωτερικής μας στροφής προς το διπλανό και προς το Θεό, να γίνει για χάρη μας όχημα της χάριτος του Θεού και λύτρο της αιώνιας ζωής.

Βασίλειος Όσμπορν Επίσκοπος Σεργκίεβο, Φως Χριστού: Στο μονοπάτι της Μ. Σαρακοστής, επιμέλεια-μετάφραση Βασίλης Αργυριάδης, 3η έκδ., Αθήνα, Εν πλω, 2006.