Η Αγία και Μεγάλη Τετάρτη

Γέροντας Πετρώνιος Τανάσε

Η τελευταία Λειτουργία, της Μεγάλης Τετάρτης, είναι η κατακλείς και το επιστέγασμα ολοκλήρου της  περιόδου της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Μας αποκαλύπτει τι θαυμαστά έργα ημπορεί να επιτελέσει η μετάνοια και πόσες παγίδες και πειρασμούς προξενεί, όταν απουσιάζει από την ζωή μας.

Το ζεύγος των γεγονότων της ημέρας είναι: Η αμαρτωλή γυναίκα και ο μαθητής του Κυρίου, ο Ιούδας, ο αρνητής της μετανοίας. Η αμαρτωλή ευρίσκεται στην χειρότερη κατάσταση της ηθικής πτώσεώς της, στην ακολασία, ενώ ο Ιούδας στην τιμιότερη θέση: είναι μαθητής του Δεσπότου. Η μετάνοια την αμαρτωλή γυναίκα την ανυψώνει και την κάνει μυροφόρο, ενώ τον Ιούδα η φιλαργυρία τον καταβιβάζει στην πλέον απαίσια πτώση. Τον κάνει προδότη του Διδασκάλου του και τέλος τον οδηγεί στον απαγχονισμό του. Αυτή η αλλαγή των δύο καταστάσεων μας γεμίζει την καρδιά από φόβο και αγωνία για την σωτηρία μας, αλλά και συγχρόνως από εμπιστοσύνη και ελπίδα στην μεγάλη δύναμη της μετανοίας.

Αγία και Μεγάλη Τετάρτη

Ας σταματήσουμε πιο σχολαστικά πάνω σ’ αυτές τις δύο καταστάσεις.

Οι Γραμματείς και Φαρισαίοι ιδιαίτερα, και ο Εβραϊκός λαός γενικά, είχαν την πίστη ότι αυτοί, ως λαός εκλεκτός και τηρητής του Νόμου, ήσαν προορισμένοι δικαιωματικά να είναι κληρονόμοι της βασιλείας των ουρανών. Ο Σωτήρ σε αλλεπάλληλες ευκαιρίες τους έδειξε ότι αυτή η πίστις τους είναι εσφαλμένη. Η παραβολή του Τελώνου και Φαρισαίου, αυτό ακριβώς θέλει να εκφράσει· ότι ένας αμαρτωλός κι ένας δίκαιος με θέσεις και έργα στην ζωή τους, ξαφνικά αλλάζουν τις θέσεις τους, λόγω της ψυχικής τους αντιθέσεως. Οι γεωργοί εξ άλλου, δηλ. οι Εβραίοι, που νοίκιασαν τον αμπελώνα, συμπεριφέρθηκαν με αναιδέστατο τρόπο στον κύριο του κτήματος, δηλ. στον Θεό, και γι’ αυτό άκουσαν την σταθερή απόφασή Του: «Διὰ τοῦτο λέγω ὑμῖν ὅτι ἀρθήσεται ἀφ᾿ ὑμῶν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ καὶ δοθήσεται ἔθνει ποιοῦντι τοὺς καρποὺς αὐτῆς» (Ματ.21, 43).

Ο μαθητής Ιούδας και η πόρνη, που μνημονεύονται την Μεγάλη Τετάρτη, μας εκφράζουν ακόμη πληρέστερα αυτό το πράγμα. Ο μαθητής γνωρίζει καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον τον Κύριόν του. Είχε ζήσει χρόνια μαζί Του, είχε ιδεί θαύματα, είχε ακούσει τόσες θαυμαστές διδασκαλίες και παρ’ όλα αυτά, έγινε δούλος της φιλαργυρίας και προκάλεσε την αιώνια ψυχική του απώλεια.

Αντίθετα, η αποξενωμένη λόγω των αμαρτιών της γυναίκα, προσκομίζοντας μόνο, με μεγάλη μετάνοια τα δάκρυά της και το πολυτίμητο μύρο, γίνεται μυροφόρος και ετοιμάζει τα δέοντα για τον ενταφιασμό του Κυρίου, και το έργο της αυτό διαλαλείται πάντοτε σ’ όλο τον κόσμο προς ανάμνησιν (Μαρκ.14, 9).

Η ακολουθία του όρθρου θέτει ενώπιόν μας αυτές τις δύο καταστάσεις: του μαθητού και της αμαρτωλής γυναικός. Η αλλαγή προήλθε από την μετάνοια της πόρνης και την πτώση του Ιούδα λόγω της φιλαργυρίας του.

«Πόρνη προσῆλθε σοι, μύρα σὺν δάκρυσι κατακενοῦσα σου, ποςὶ Φιλάνθρωπε, καὶ δυσωδίας τῶν κακῶν λυτροῦται τῇ κελεύσει σου…, μαθητὴς ὁ ἀχάριστος, ταύτην ἀποβάλλεται, καὶ βορβόρῳ συμφύρεται, φιλαργυρίᾳ ἀπεμπολῶν σε…» (Κάθισμα όρθρου της ημέρας).

Η μοναχή Κασσιανή στο περίφημο Δοξαστικό των αποστίχων μας εκφράζει αυτήν ακριβώς την ψυχική ανησυχία και τον οδυρμό της πόρνης μπροστά στα πόδια του Κυρίου.

Την θεϊκή διδασκαλία που προκύπτει από τα γεγονότα αυτής της ημέρας δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να την ξεχνάμε. Αυτό που συνέβη με τον Ισραήλ και τους Γραμματείς και Φαρισαίους, το ίδιο μπορεί να γίνει στον Νέο Ισραήλ με τους χριστιανούς και τους ιερούς λειτουργούς τους, ιερείς και μοναχούς. Δεν οδηγεί στην σωτηρία μόνο η αντίληψις ότι είμεθα λαός εκλεκτός, χριστιανοί, ιερείς κλπ., αλλά κυρίως η θετική μας ανταπόκρισις στην πρόσκληση για εσωτερική ζωή, μετάνοια και ταπείνωση. Γι’ αυτό οι άγιοι Πατέρες λέγουν συχνά ότι καλύτερα ένας αμαρτωλός ταπεινός, παρά ένας υπερήφανος δίκαιος.

Στο τέλος της Νηστείας η μνημόνευσις της πόρνης και της προδοσίας του Ιούδα έχει μία ιδιάζουσα εξήγηση. Πλησιάζουμε στο Άγιο Πάσχα, μετά από μία μακρά περίοδο προετοιμασίας, με πολλούς κόπους. Ας μην είμεθα απράγμονες και αδιάφοροι. Μία απροσεξία μας μπορεί να αφανίσει όλο το κέρδος της ψυχής μας, όπως έγινε με το πάθος της φιλαργυρίας του Ιούδα.

Επίσης ο φορτωμένος με πολλές αμαρτίες και αποξενωμένος από τον Θεό άνθρωπος, έχει κι αυτός ελπίδα σωτηρίας. Μία ειλικρινής μετάνοια και απάρνησις της κακίας από το βάθος της καρδιάς, ημπορεί να τον αξιώσει της συγχωρήσεως, όπως συνέβη με την πρώην «δυσώδη καὶ βερβορωμένην ἐκπεσοῦσαν γυναῖκα».

Με φόβο και ελπίδα λοιπόν, ας εργαζόμαστε την σωτηρία μας. Με φόβο, λόγω ασθενείας και καχεξίας της ανθρωπίνης φύσεώς μας, με ελπίδα δε, χάρις στην δύναμη της μετανοίας, η οποία μας ανορθώνει και στην απέραντη ευσπλαγχνία του Θεού, μπροστά στην οποία καμία αμαρτία δεν ανθίσταται. Και ο Ιούδας ημπορούσε να συγχωρηθεί, εάν μετανοούσε. Μας το πιστοποιεί η αμαρτωλή γυναίκα, η οποία χύνοντας τα πολλά δάκρυά της, λυτρώθηκε από την δυσωδία των παθών της.

Το αυτό ομοίως μας δείχνει και ο άλλος μαθητής, ο Πέτρος, ο οποίος μετά την τριττή άρνησή του και τα πικρά δάκρυά του, έλαβε την συγχώρηση από τον Κύριο, όπως η πόρνη.

Η Μεγάλη Τετάρτη είναι σκοτεινή και λυπηρή ημέρα, λόγω της διαβουλεύσεως του Ιούδα για την πώληση του Ιησού, και της αποφάσεως των Γραμματέων και Φαρισαίων για τον φόνο Του, καθώς μας λέγει καθαρότερα το τροπάριο της προφητείας στην Τριθέκτη αυτής της ημέρας: «Σήμερον τὸ πονηρὸν συνήχθη συνέδριον, καὶ κατὰ σοῦ κενὰ ἐμελέτησε. Σήμερον ἐκ συμφώνου τὸν βρόχον Ἰούδας ἀρραβωνίζεται· Καϊάφας δὲν ἄκων ὀμολογεῖ, ὅτι εἰς ὑπὲέρ πάντων ἀναδέχῃ τὸ πάθος ἑκούσιον. Λυτρωτά ἡμῶν, Χριστὲ ὁ Θεός, δόξα σοι».

Γι’ αυτό το ελεεινό έργο του μαθητού και του ιουδαϊκού λαού, οι οποίοι αρνήθηκαν τον Μεσσία, που τόσο Τον περίμεναν, η Εκκλησία πενθεί όλες τις Τετάρτες του έτους επιβάλλοντας νηστεία και προσευχή. Και τούτο διότι η αμαρτία της πωλήσεως και αρνήσεως του Δεσπότου, δεν εξαφανίσθηκε με τον θάνατο του Ιούδα, αλλά συνεχίζεται στους αιώνες και βαρύνει με την ίδια ενοχή τους χριστιανούς. Διότι και αυτοί, όπως ο εβραϊκός λαός, αξιώθηκαν τις μέγιστες δωρεές του Δεσπότου, την εξαγορά εκ της αμαρτίας, την τιμή της μαθητείας, και όμως πωλούν τον Δεσπότη με τα άτιμα χρήματα και τις μάταιες επιδιώξεις του παρόντος αιώνος.

Λύτρωσε, Κύριε, τις ψυχές μας από τέτοιου είδους ανομίες!

Γέροντας Πετρώνιος Τανάσε, Οι Πύλες της Μετανοίας – Στοχασμοί στο Τριώδιο, Ορθόδοξος Κυψέλη, Θεσσαλονίκη, 2003.