Ο Μυστικός Δείπνος

Νευράκης Νικόλαος

(Ιω. Κεφ. 13-17)

Τα γεγονότα του Μυστικού Δείπνου όπως αναφέρονται στο Ευαγγέλιο της Διαθήκης (Ιω. Κεφ. 13-17) είναι τέσσερα:

Το πλύσιμο των ποδιών των μαθητών από τον Κύριο.

Ο ψυχολογικός έλεγχος του Ιούδα.

Η παράδοση του Μυστηρίου της Θείας ευχαριστίας και

Η αποχαιρετιστήρια ομιλία του Σωτήρα.

Ο ιερός Νιπτήρας

Το πρώτο γεγονός του πλυσίματος των ποδιών των Μαθητών από το Διδάσκαλο έγινε, για να μάθει ο κύκλος των Δώδεκα τη μεγάλη αρετή της ταπεινοφροσύνης. Ο Λυτρωτής από ανείπωτη αγάπη στον άνθρωπο κατέβηκε όλα τα σκαλοπάτια της ταπεινώσεως· από τον ουρανό στη γη και μάλιστα σε στάβλο και φάτνη αλόγων.

Στη συνέχεια υπήρξε σε απόλυτη έννοια ακτήμων και κατά το Μυστικό Δείπνο βάζει νερό σε μια λεκάνη και πλένει τα πόδια των Αποστόλων Του. Είναι γνωστές οι αντιρρήσεις του απ. Πέτρου προς τον Διδάσκαλο, καθώς και η τελική πειθαρχία του στο κάλεσμα του Ιησού. Ο Μέγας Βασίλειος ονομάζει την ταπεινοφροσύνη «Θησαυροφυλάκιο αρετών» (Ε.Π. 31, 1377) και ο Άγιος Ανδρέας Κρήτης αναφέρει ότι «πάντων τῶν ἁμαρτημάτων καθαιρετικὴ ἐστιν ἡ ταπεινοφροσύνη, ἡ δὲ ὑπερηφάνεια ἀφανίζει πάσας τὰς ἀρετάς» (Ε.Π. 97, 1256-1268).

Ο ψυχολογικός έλεγχος του Ιούδα

Το δεύτερο συμβάν της ιερής βραδιάς ήταν ο έλεγχος του προδότη Μαθητή. Ο ιδεώδης Δάσκαλος των αιώνων μετά τον ιερό νιπτήρα είπε στους αγαπημένους Του Δώδεκα: «Δεν είστε όλοι καθαροί». Και σε λίγο πάλι: «Αλήθεια, αλήθεια σας λέγω, ένας από σας θα με προδώσει» (Ιωάν. 13, 21). Ο Ιησούς ο Ναζωραίος μίλησε αόριστα την ώρα του Δείπνου και έλεγξε ανώνυμα τον ένοχο Ιούδα, για να τον οδηγήσει σε συναίσθηση και μετάνοια και για να μην αντιληφθούν οι άλλοι και μάλιστα ο Πέτρος, που μπορούσε να διέπραττε και φόνο, όπως ωραία παρατηρεί και ο ιερός Χρυσόστομος. Η γεμάτη ψυχολογία, ευγένεια και τρυφερότητα πράξη του Χριστού διδάσκει όλους τους ανθρώπους τη μεγάλη αρετή της διάκρισης («μείζων πασῶν ἀρετῶν ἡ διάκρισις» κατά τους νηπτικούς Πατέρες) και τον αποτελεσματικότερο τρόπο επικοινωνίας με τους άλλους. Εύστοχα ο Ουρανοφάντωρ παρατηρεί ότι «οὐ παντὸς ἐστιν ἐπιτιμᾶν, ὡς ουδὲ τὸ ἰατεύειν» (Ε.Π. 31, 1041-4) και κυρίως γι’ αυτό συνιστά «μὴ βαρὺς ἐν ἐπιτιμήσεσι γίνου, μηδὲ ταχέως, μηδὲ ἐμπαθῶς ἐξελέγχων» (Ε.Π. 31, 540 και 573 ΕΠΕ 5, 16).

Η παράδοση του Μυστηρίου της Θ. Ευχαριστίας

Τα ιδρυτικά λόγια του Μυστηρίου τα διασώζουν με θαυμαστή βραχυλογία και επιγραμματικότητα οι τρεις συνοπτικοί. Εδώ δύο πράγματα μπορούμε να τονίσουμε: ότι ο Ιησούς ευλόγησε τα στοιχεία του άρτου και του οίνου και τα μετέβαλε σε δικό Του Σώμα και Αίμα με μεγαλύτερη ευκολία από ό,τι εμείς κάνουμε σώμα μας τρώγοντας κατά το γεύμα μας ψωμί και πίνοντας κρασί· και ότι από τα επτά ιερά Μυστήρια το μόνο που τέλεσε με τα πανάχραντα χέρια Του ο Θεάνθρωπος Ιησούς είναι το Μυστήριο των Μυστηρίων, η Θεία Ευχαριστία. Μάλιστα είναι το μόνο Μυστήριο που παραδόθηκε στην Εκκλησία πριν από το σωτήριο Πάθος του Χριστού, αφού όλα τα άλλα νομοθετήθηκαν μετά τη ζωηφόρο Ανάστασή Του. Η Θεία Ευχαριστία είναι η πνευματική μας τροφοδοσία και κατά τον ιερό Ιγνάτιο «φάρμακο αθανασίας» (Προς Εφεσίους ΧΧ). Η Εκκλησία μας καλεί σε κάθε θεία λειτουργία να λάβουμε μέρος στο Μυστήριο της Ζωής με την ουράνια πρόσκληση «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε». Ο μεγαλύτερος ευχαριστιακός Πατέρας της Εκκλησίας Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος γράφει ότι ο χριστιανός κάθε φορά που μεταλαμβάνει άξια έχει Πάσχα (Ε.Π. 48, 867 και 62, 529) και η γη γίνεται ουρανός (Ε.Π. 61, 205). Όποιος δεν συμμετέχει στο θείο Δείπνο, ενώ παραβρίσκεται στο ναό είναι σαν να πάει σε τραπέζι και ενώ πλένει τα χέρια του δεν τρώει προσβάλλοντας έτσι αυτούς που τον κάλεσαν (Ε.Π. 62, 29-30). Και όποιος χωρίς προετοιμασία (προσευχή, νηστεία, μετάνοια, εξομολόγηση και έργα αγάπης) πλησιάζει το θείο Ποτήριο έχει πολλές ζημιές πνευματικές (Ε.Π. 61, 204).

Ο Μυστικός Δείπνος

Η αποχαιρετιστήρια ομιλία

Το τελευταίο συγκινητικό γεγονός της αξέχαστης βραδιάς του Μυστικού Δείπνου είναι η αποχαιρετιστήρια ομιλία του Κυρίου μας. Κάθε χριστιανός θυμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια και νοσταλγία τα τελευταία λόγια του Θεανθρώπου Κυρίου, όπως τα τελευταία λόγια αγαπημένων προσώπων. Μερικά βαθυστόχαστα και επιγραμματικά κομμάτια από την αριστουργηματική και ανεπανάληπτη αποχαιρετιστήρια ομιλία είναι:

«Ἐντολὴν καινὴν δίδωμι ὑμῖν, ἵνα ἀγαπάτε ἀλλήλους» (Ιω. 13, 34). Και λίγο παρακάτω με άλλα λόγια είπε: «Ἐν τούτῳ γνώσονται πάντες ὅτι ἐμοὶ μαθηταί ἐστε, ἐὰν ἀγάπην ἔχητε ἐν ἀλλήλοις» (Ιω. 13, 35).

Πραγματικά η αγάπη και μάλιστα προς τους εχθρούς είναι καινούργια εντολή του Χριστού. Άλλη καταπληκτική πρόταση του Κυρίου Ιησού είναι η αυτοεπιβεβαίωσή Του:

«Ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή»(Ιω. 14, 6). Αληθινά από το αμέτρητο πλήθος των διαφόρων αυτοτιτλοφορουμένων οδηγών κάθε εποχής ξεχωρίζει ο Ιησούς ο Ναζωραίος, η αυτοαλήθεια, ο μόνος της ιστορίας αναμάρτητος. Άλλη σπουδαία διαβεβαίωση του «θάμβους τῶν αἰώνων» είναι: «Καὶ ὅ,τι ἂν αἰτήσετε ἐν τῷ ὀνόματί μου, τοῦτο ποιήσω» (Ιω. 14, 13). Αν κάθε χριστιανός πίστευε απόλυτα στο λόγο αυτό του Χριστού μας και χρησιμοποιούσε το πανίσχυρο πνευματικό όπλο της προσευχής η ζωή του δεν θα ήταν αναιμική. Στη συνέχεια ο Σωτήρας δίνει υπόσχεση ανυπολόγιστης αξίας με τα λόγια: «Οὐκ ἀφήσω ὑμᾶς ὀρφανούς» (Ιω. 14, 18).

Κάποτε, παρατηρεί ο διακεκριμένος Θεολόγος και ιεροκήρυκας αείμνηστος πρωτοπρεσβύτερος Κων/νος Καλλίνικος, ο Βούδας στις Ινδίες και στην Αθήνα ο Σωκράτης βρισκόμενοι στα τελευταία τους δήλωναν στους μελαγχολικούς μαθητές τους ότι πλέον δεν μπορούν άλλο να τους φανούν χρήσιμοι. Σε αντίθεση λοιπόν προς όλους τους ανθρώπους ο Θεάνθρωπος διαβεβαιώνει τους μαθητές Του και τους λάτρεις Του όλων των εποχών ότι θα συνεχίσει και μετά θάνατο να τους βοηθεί. Μετά ο Κύριος είπε και τα πολύ τιμητικά λόγια: «Ὑμεῖς φίλοι μου ἐστε, ἐὰν ποιῆτε ὅσα ἐγὼ ἐντέλλομαι ὑμῖν» (Ιω. 15, 14).

Σε καμιά θρησκεία του κόσμου δεν ονομάζει ο Θεός φίλους τους ανθρώπους. Αυτό το βαρύ λόγο τον είπε ο Ιησούς για μας. Και είναι αληθινή η προσωνυμία αυτή. Ο υψηλός Φίλος μας Χριστός βρίσκεται πάντα δίπλα μας. Αυτό μας γεμίζει σιγουριά και ασφάλεια. Σύγχρονη εικόνα του πράγματος υπάρχει στη ζωή ενός αραβικού κράτους, στο όποιο ο Βασιλιάς τρώγει με τους δούλους του στο ίδιο τραπέζι, το ίδιο φαγητό και με την ίδια πολύτιμη στολή. Στην πραγματικότητα αυτοί οι δούλοι είναι πρίγκιπες.

Άλλη διακήρυξη αξιοπρόσεκτη και σωτήρια είναι η ακόλουθη: «Χωρὶς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν» (Ιω. 15, 6).

Ο Χριστός είναι ο βράχος των αιώνων, όπως ο ίδιος κήρυξε στην επί του Όρους ανυπέρβλητη Ομιλία Του (Ματθ. 7, 24), και όπως ο αρνητής φιλόσοφος Ρενάν παραδέχτηκε. Αυτός είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορείς με ασφάλεια να οικοδομήσεις τη ζωή σου. Αργότερα ο Απ. Πέτρος θα βροντοφωνήσει με θάρρος: «οὐκ ἐστιν ἐν ἄλλῳ οὐδενὶ ἡ σωτηρία» (Πραξ. 4, 11-12) και ο Απ. Παύλος θα διασαλπίσει ότι «θεμέλιον ἄλλον οὐδεὶς δύναται θεῖναι παρὰ τὸν κείμενον ὅς ἐστιν Ἰησοῦς Χριστός» (Α΄ Κορινθ. 3, 11).

Τέλος αναφέρουμε άλλη μια θαυμάσια υπόσχεση και διαβεβαίωση του Λυτρωτή:

«Καὶ τὴν χαράν ὑμῶν οὐδεὶς αἴρει ἀφʾ ὑμῶν» (Ιω. 16, 23). Είναι μεγάλη αλήθεια και πραγματικότητα ότι τη χριστιανική μας χαρά κανένας άνθρωπος ούτε και αυτός ο διάβολος δεν μπορεί να την αφαιρέσει» (Χρυσ. Ε.Π. 60, 356).

Νευράκης Νικόλαος, Το κατανυκτικό Τριώδιο, Αθήνα, 1995