ΚΥΡΙΑΚΗ 10 ΜΑΡΤΙΟΥ 2019 – ΤΗΣ ΤΥΡΙΝΗΣ

(Ματθ. στ΄ 14-21) (Ρωμ. ιγ΄ 11-ιδ΄ 4)

Απόταξη των έργων του σκότους

«…μη έριδι και ζήλω, αλλ’ ενδύσασθε τον Κύριον…»

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή που είναι η κατανυκτικότερη περίοδος του εκκλησιαστικού έτους και της οποίας το κατώφλι δρασκελίζουμε, συνιστά μοναδική ευκαιρία, την οποία καλείται ο κάθε πιστός να αδράξει σε μια πρόκληση πνευματικών αναβάσεων. Στο αποστολικό ανάγνωσμα της ημέρας, ο Παύλος κάνει λόγο για «καιρό ευπρόσδεκτο, καιρό μετανοίας», στον οποίο μας προτρέπει: «αποθώμεθα τα έργα του σκότους και ενδυσώμεθα τα όπλα του φωτός…». Ευπρόσδεκτος καιρός, σημαίνει τον καιρό της χάριτος. Είναι ο χρόνος κατά τον οποίο ο άνθρωπος μπορεί ν’ αποκτήσει αντοχές για να διεξάγει τον αγώνα τον καλό. Αν ολόκληρο το χρόνο οι πιστοί προσβλέπουν στον αγώνα της πίστεως, πολύ περισσότερο οφείλουν να εντείνουν την προσπάθεια τους αυτή την ευλογημένη περίοδο.

Αν πάντοτε έχουν χρέος να εργάζονται τη σωτηρία τους, ακόμη περισσότερο και με πολύ μεγαλύτερο ζήλο και θέρμη επιβάλλεται να το πράξουν τώρα, κατά την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, στην οποία εισερχόμαστε. Αυτό ακριβώς μάς συμβουλεύει και η μητέρα μας Εκκλησία, όταν μέσα από τη θεσπέσια υμνολογία της λέει: «Το στάδιον των αρετών ηνέωκται, οι βουλόμενοι αθλήσαι εισέλθετε, αναζωσάμενοι τον καλόν της νηστείας αγώνα. Οι γαρ νομίμως αθλούντες, δικαίως στεφανούνται…».

Στο αποστολικό ανάγνωσμα, ο απόστολος Παύλος μάς προτρέπει να αποτινάξουμε τη νωχέλεια και τη νωθρότητα από τη ζωή μας. Η νύκτα της παρούσας ζωής είναι ήδη προχωρημένη. Χαράζει πλέον μια νέα μέρα, εκείνη της μέλλουσας και αιώνιας ζωής. Πολύ παραστατικές οι εικόνες που χρησιμοποιεί, γι’ αυτό είναι και τόσο ζωντανά τα μηνύματα που αποκρυσταλλώνονται. Συμβουλεύει να αποτινάξουμε από πάνω μας τα σκοτεινά έργα της αμαρτίας και να ενδυθούμε την αρετή, ως δυνατότητα αληθινής ζωής.

Τα ανθρώπινα πάθη είναι πολυάριθμα και προσλαμβάνουν διάφορες μορφές. Τέτοια είναι η υπερηφάνεια, η φιλαυτία, η φιλαργυρία και πολλές άλλες κακίες. Σήμερα που είναι Κυριακή της Τυρινής, ο απόστολος Παύλος μάς προτρέπει ν’ αποφεύγουμε να ζούμε στην ασωτία. Εφιστά ιδιαίτερα την προσοχή στο πάθος της ζήλειας «…μη έριδι και ζήλω» (Ρωμ. 13, 13).

Η ζηλοφθονία

Η Αγία Γραφή βρίθει από αναφορές πάθος της ζηλοφθονίας. Ο Παύλος ονομάζει «μεστούς φόνου και φθόνου» (Ρωμ. 1,29) τους ανθρώπους που έζησαν πριν από τον Χριστό. Στην προς Φιλιππησίους επιστολή του, σημειώνει χαρακτηριστικά ότι εκτός από εκείνους που έχουν αγαθές προθέσεις, μερικοί κηρύσσουν τον Χριστό και το ευαγγέλιο του από αλλότρια κίνητρα: «Τινές μεν διά φθόνον και έριν, τινές δε και δι’ ευδοκίαν τον Χριστόν κηρύσσουσι»» (Φιλιπ. 1,15). Άλλωστε, είναι χαρακτηριστική και η περίπτωση των Γραμματέων και των Φαρισαίων, αλλά και των αρχόντων, που οδήγησαν τον Ιησού στο Σταυρό, εξαιτίας της κακίας και του φθόνου. Αλλά και ο Σειράχ σημειώνει με νόημα πως ο φθονερός οφθαλμός όλα τα θέλει λειψά, ακόμα και τα υλικά αγαθά. «Οφθαλμός πονηρός φθονερός επ’ άρτω και ελλιπής επί της τραπέζης αυτού» (14,10). Από την πλευρά του ο Σολομώντας τονίζει εμφαντικά πως «φθόνω δε διαβόλου θάνατος εισήλθεν εις τον κόσμον» (Σοφ. Σολ. 2,24).

Η πατερική σοφία ρίχνει άπλετο φως στο θέμα του φθόνου. Ο Μέγας Βασίλειος τον χαρακτηρίζει «ολεθριώτατο πάθος», που γεννιέται μέσα στις ψυχές των ανθρώπων. Μάλιστα, διευκρινίζει πολύ σοφά ότι δεν βλάπτει τόσο τους άλλους ανθρώπους, όσο τον ίδιο τον φθονούντα. Ο Αντίοχος ο μοναχός αναφέρει ότι είναι «δεινόν πάθος και διαβολικόν και δυσίατον.» Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος επισημαίνει ότι είναι πάθος αναίσχυντο και θρασύ «καν μυριάκις επιστομισθή, μυριάκις εφίσταται πάλιν». Επικαλείται μάλιστα σχετικό χωρίο από το Άσμα Ασμάτων: «σκληρός ως ο άδης ζήλος» (8,6), δηλαδή είναι τόσο σκληρή η ζηλοτυπία που συγκρίνεται με τον ίδιο τον άδη.

Η ενέργεια της ζηλοτυπίας

Είναι τόσο σοβαρό θέμα η ζηλοτυπία, ώστε ο Μέγας Βασίλειος αφιερώνει μια ολόκληρη ομιλία του για τον φθόνο. Είναι πράγματι καίριες οι επισημάνσεις του, που απηχούν το μέγεθος της μεγάλης αυτής κακίας και τις φοβερές παρενέργειες που προκαλεί στη ζωή του ανθρώπου. Ο φθονερός, λοιπόν, λυπάται για την ευτυχία του πλησίον, για τα αγαθά που διαθέτει. Η ανδρεία και η ομορφιά του άλλου, τα πλεονεκτήματα και τα πνευματικά του χαρίσματα, γίνονται για τον ζηλότυπο αιτία φθόνου. «Ταύτα πάντα πληγαί και τραύματα, μέσον αυτού τύπτοντα την καρδίαν», δηλαδή όλα αυτά είναι πληγές και τραύματα που κτυπούν κατάκαρδα. Ένα άλλο σύμπτωμα που εκδηλώνεται στην περίπτωση του φθόνου, είναι πως ο άνθρωπος που διακατέχεται απ’ αυτή την παθογένεια δεν συνειδητοποιεί την κατάντια του και αναπαύεται μόνο όταν αντικρίσει τον συνάνθρωπό του να καταρρέει. Ικανοποιείται όταν τον βλέπει να κλαίει και να πενθεί. Ο φθονερός διαστρέφει την πραγματικότητα. Για παράδειγμα, τον γενναίο τον αποκαλεί θρασύ, το σώφρονα αναίσθητο, τον σκληρό δίκαιο, τον φρόνιμο κακούργο, τον ελεύθερο άσωτο, τον οικονόμο τσιγκούνη. Προσπαθεί να διαστρέψει όλες τις μορφές της αρετής. Όντως, μεστός νοημάτων και περιεκτικός ο λόγος του Μεγάλου Βασιλείου.

Η θεραπεία

Οι πατέρες μάς προτρέπουν να μην φθονούμε και επίσης να μην προκαλούμε τους φθονερούς. Ο Σολομών λέει: «Τω ανδρί ο ζήλος παρά του εταίρου αυτού» (Εκκλ. 4,4). Θα πρέπει σε όλες τις περιπτώσεις να μάθουμε να πολεμούμε τον φθόνο. Ο φθόνος «άπτεται και των αρίστων», δηλαδή ακουμπάει και τους τέλειους, γι’ αυτό και χρειάζεται να τον καταπολεμούμε. Το παράλογο μάλιστα στην περίπτωση, είναι ότι ο φθόνος ουσιαστικά είναι ασθένεια της φιλίας. Με τη βασκανία, για την οποία υπάρχουν και ειδικές ευχές, οι άνθρωποι μετατρέπονται σε όργανα του διαβόλου και επενεργούν και στους άλλους. Φθείρεται τελικά και αυτή ακόμα η υγεία όσων φθονούν. Αλλοιώνεται το πρόσωπό τους. Γίνεται σκληρό και σκοτεινό.

Σ’ αυτήν ακριβώς την περίοδο των πνευματικών αναβάσεων, στις οποίες μάς προσκαλεί η Εκκλησία, αξίζει να καταπολεμήσουμε το φοβερό αυτό πάθος.

Ας το επιχειρήσουμε τώρα που αρχίζει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, αγαπητοί αδελφοί. Τα πάθη που εμφωλεύουν στην ύπαρξη του ανθρώπου, μεταξύ των οποίων και ο φθόνος, εκδίωξαν με τον πνευματικό τους αγώνα και όλες οι άγιες μορφές της Εκκλησίας. Αυτό έπραξε και η οσία η Αναστασία η Πατρικία, της οποίας τη μνήμη τιμούμε σήμερα. Ας ακολουθήσουμε κι εμείς το δικό τους ευλογημένο παράδειγμα.

Χριστάκης Ευσταθίου, θεολόγος

ΠΗΓΗ