Μεγάλη Τρίτη βράδυ

Νευράκης Νικόλαος

Από το ποίημα της Κασσιανής

«Ἁμαρτιῶν μου τὰ πλήθη

καὶ κριμάτων Σου ἀβύσσους

τίς ἐξιχνιάσει,

ψυχοσῶστα Σωτήρ μου;»

Τα αφυπνιστικά τούτα λόγια της λαμπρής ποιήτριας του Βυζαντίου Κασσιανής είναι τα πιο αξιοπρόσεκτα από όλο το εξαίρετο ποίημά της. Αυτή η αντίθεση της μεγάλης αμαρτωλότητας του ανθρώπου και της άπειρης αγιότητας του Χριστού πρέπει να μας προβληματίσει όλους και να μας οδηγήσει στην ηρωικότερη πράξη του κόσμου που είναι η αληθινή μετάνοια. Βασικά τρία πράγματα ας προσέξουμε σήμερα.

Το υπέροχο ποίημα της Κασσιανής στο σύνολό του.

Το πανανθρώπινο θλιβερό γεγονός της αμαρτίας και

Το πανευφρόσυνο γεγονός της μετανοίας και αφέσεως των αμαρτιών.

Μεγάλη Τρίτη βράδυ

Η Κασσιανή υπήρξε σπουδαία ποιήτρια του 9ου μ.Χ. αιώνα στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν αγνή νέα και κακώς ταυτίζεται από πολλούς με την αμαρτωλή του Ευαγγελίου. Έγραψε πολλούς εκκλησιαστικούς ύμνους. Αναφέρουμε τρία παραδείγματα. Έγραψε εκτός από το Ποίημα «Κύριε ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις…» και το Δοξαστικό του Εσπερινού των Χριστουγέννων «Αὐγούστου μοναρχήσαντος ἐπὶ τῆς γῆς…» και τους πρώτους ειρμούς του Κανόνος του Μεγ. Σαββάτου («Κύματι θαλάσσης» κ.τ.τ.).

Το ποίημα είναι γεμάτο χάρη και λογοτεχνία. Είναι νεότερη έκδοση του καταπληκτικού 50ου ψαλμού της μετανοίας. Το ποίημα ακόμη μας υπενθυμίζει την παραβολή των παραβολών και μαργαρίτη των παραβολών και περίληψη όλου του Ευαγγελίου, την ασύγκριτη παραβολή του Ασώτου Υιού. Ιδιαίτερης αξίας, όπως είπαμε τα λόγια που ξεχωρίσαμε «Ἁμαρτιῶν μου τὰ πλήθη καὶ κριμάτων Σου ἀβύσσους τίς ἐξιχνιάσει, ψυχοσῶστα Σωτήρ μου;». Ό,τι είναι ένα δαδί καπνίζον μέσα στη θάλασσα κάτι παρόμοιο και κάθε αμαρτία μπροστά στο άπειρο έλεος του Θεού.

Αμαρτία είναι κάθε παράβαση του Νόμου του Κυρίου εν έργω, λόγω και διανοία. Ο Απ. Παύλος την ονομάζει «εὐπερίστατον» (Εβρ. 12, 1) και γι’ αυτό ο Κύριος άρχισε το δημόσιό Του έργο με το κήρυγμα της μετανοίας λέγων επί λέξει «μετανοεῖτε…» (Ματθ. 4, 17). Ο Ιώβ ο πολυπαθής γράφει πολύ ψυχολογημένα: «Τίς καθαρὸς ἔσται ἀπὸ ρύπου; ἀλλ᾿ οὐδείς, ἐὰν καὶ μία ἡμέρα ὁ βίος αὐτοῦ ἐπὶ τῆς γῆς» (14, 4-5). Ο ιερός Χρυσόστομος, ως βαθύς ανατόμος της ανθρώπινης καρδιάς, σημειώνει ότι «ἡ ἁμαρτία συσκιάζει τὸ εἰδεχθὲς ἑαυτῆς πρὸ τοῦ πραχθῆναι· ἐπειδὰν δὲ πραχθῇ… τότε μάλιστα φαίνεται αὐτῆς τὸ βλαβερόν» (Ε.Π. 55, 236). Με άλλα λόγια η αμαρτία κρύβει την ασχήμια της πριν την πράξη, ενώ μετά φέρνει όλη την αηδία και πικρία της. Ο Μέγας Κανόνας ονομάζει την αμαρτία «κλοιὸν βαρύν» τέσσερις φορές (τροπάρια υπ’ αρ. 16, 17, 18 και 22 της Α΄ Ωδής). Ένας σύγχρονος λόγιος ιεροκήρυκας αποκαλεί την αμαρτία ύφαλο και αναφέρει μάλιστα τραγική ιστορία ναυτικού. Γράφει ότι κάποτε ένας καπετάνιος θέλησε να διαψεύσει ένα χάρτη που παρουσίαζε έναν ύφαλο στην περιοχή της Ιταλίας. Έτσι κάποια μέρα πέρασε από πάνω από το βράχο και έγινε ναυάγιο. Και παρατήρησε ο γλαφυρός συγγραφέας (ο αείμνηστος μητροπολίτης Νικαίας Γεώργιος στο βαθυστόχαστο βιβλίο του «Φῶς τοῖς τρίβοις μου») το ίδιο παθαίνει και όποιος επιχειρήσει να διαψεύσει τον Χάρτη του Ουρανού, δηλαδή τον Ευαγγελικό Νόμο και υποτιμήσει τον πνευματικό ύφαλο της αμαρτίας. Για να αποφύγουν οι άνθρωποι τα ηθικά ναυάγια ο Θεός καλεί όλους κοντά Του με τα λόγια «Δεῦτε διαλεχθῶμεν» (Ησ. 1, 18) και «Δεῦτε προς με πάντε οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτισμένοι, κἀγὼ ἀναπαύσω ὑμᾶς» (Ματθ. 11, 28).

Η μετάνοια θεωρείται η πιο ηρωική πράξη του ανθρώπου. Κάποιος συγγραφέας του 10ου μ.Χ. αι. λέγει ότι και από την ιεραποστολή η μετάνοια είναι πιο θεοφιλής. Η άφεση των αμαρτιών είναι το πρώτο δώρο του Αναστάντος Κυρίου (Ιω. 20, 23). Ο νεότερος άγιος Νικόλαος Καβάσιλας (14ος μ.Χ. αι. μας υπενθυμίζει ότι ως μέλη Χριστού (ως Εκκλησία) πρέπει να έχουμε νουν Χριστού και αισθήσεις καθαρές (όπως ψέλνομε την Μεγ. Πέμπτη) και φωτεινή όλη την ύπαρξη. Μεγάλα παραδείγματα ειλικρινούς μετανοίας έχουμε πολλά από την Π. Διαθήκη και την Κ. Διαθήκη, και την παγκόσμια ιστορία, όπως τον Δαβίδ, Πέτρο, Παύλο, Ληστή, Αυγουστίνο και τόσους άλλους. Τέλος, και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, ποτέ να μην αναβάλλουμε την μετάνοιά μας, γιατί το μέλλον δεν είναι δικό μας. Ένας ιεροκήρυκας στην Αμερική έδωκε προθεσμία στους ακροατές του να μετανοήσουν σε μια εβδομάδα. Το ίδιο όμως βράδυ ξαφνική πλημμύρα έπνιξε τους πιο πολλούς χωρίς φυσικά να έχουν μετανοήσει.

Γι’ αυτό, τώρα ας μετανοήσουμε για κάθε μας κακία. Και ας λέμε συχνά με βαθιά συναίσθηση αμαρτωλότητας το βαθυστόχαστο ερώτημα της Κασσιανής:

«Ἁμαρτιῶν μου τὰ πλήθη

καὶ κριμάτων Σου ἀβύσσους

τίς ἐξιχνιάσει,

ψυχοσῶστα Σωτήρ μου;»

Νευράκης Νικόλαος, Το κατανυκτικό Τριώδιο, Αθήνα, 1995