Ο ζηλωτής και πυρίπνους

Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Σεραφείμ

Με σεβασμό στεκόμαστε μπροστά σε μια μεγάλη προσωπικότητα της Παλαιάς Διαθήκης, που είναι ο Προφήτης Ηλίας. Ομοιάζει η μορφή του με το θεόπτη Μωυσή και με τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο:

- Με τον Προφήτη Μωυσή, γιατί και οι δυο είδαν το Θεό στο όρος Σινά, αλλά και βρέθηκαν μαζί στο γεγονός της φρικτής Μεταμορφώσεως. Και τα δυο πρόσωπα «εκαίοντο υπό μεγάλου ζήλου» για τη διατήρηση του Θείου Νόμου στον Ισραήλ.

- Με τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, αφού και οι δυο είχαν κοινά εξωτερικά γνωρίσματα : Ήταν εραστές της μονώσεως και αυστηροί κήρυκες της μετανοίας, αλλά συγχρόνως και ελεγκτές των βασιλέων της εποχής τους, Αχαάβ και Ηρώδη, καθώς και των γυναικών τους Ιεζάβελ και Ηρωδιάδος.

Είναι, ακόμη, ο Προφήτης τύπος του Χριστού. Όπως ο Χριστός νήστεψε στην έρημο, έτσι και το γνώρισμα αυτό της νηστείας διακρίνει τον Προφήτη. Όπως ο Χριστός νίκησε το θάνατο και ανελήφθη στον Ουρανό, έτσι και ο πυρίπνους Προφήτης ανελήφθη «ως εις τον ουρανόν», σύμφωνα με τη μαρτυρία του βιβλίου των Βασιλειών και με την ερμηνεία που δίνει ο έγκριτος ερμηνευτής, μακαριστός Αρχιμανδρίτης Ιωήλ Γιαννακόπουλος.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος συγκρίνει την ανάληψη του Χριστού και την άνοδο του Προφήτου Ηλία ως εις τον ουρανόν. Ο Προφήτης, λέγει, άφησε τη μηλωτή του στον Ελισσαίο και ο Χριστός έστειλε το Άγιο Πνεύμα στους Μαθητές Του. Ο Άγιος Κοσμάς ο ποιητής, Επίσκοπος Μαϊουμά, ακολουθώντας τον Ιερό Χρυσόστομο, ονομάζει τον Προφήτη Ηλία «ζηλωτή και πυρίπνου» και παρομοιάζει την πύρινη άμαξα με την οποία ανέβηκε στον ουρανό, με το σύμβολο των πυρίνων γλωσσών του Αγίου Πνεύματος, τονίζοντας τη διαφορά ότι ο Ηλίας καθόταν πάνω στην πύρινη άμαξα, ενώ οι πύρινες γλώσσες κάθισαν στους Αγίους Αποστόλους, σαν επάνω σε άμαξα. (Εορτοδρόμιον, Εκδ. Ιεράς Μονής «Ευαγγελισμός Μητρός Ηγαπημένου» Πάτμος, σελ. 110).

1. Πυρίπνους… Ο ιερός συναξαριστής μας αναφέρει, σύμφωνα με την παράδοση, ότι τη στιγμή της γεννήσεώς του, ο πατέρας του «είδε άνδρας λευκοφόρους να τον σπαργανώνουν με φωτιά και ονομάζοντάς τον, του έδωσαν να καταπιεί μια φλόγα, σύμβολο του θείου ζήλου που έμελλε να τον κατατρώει καθ’ όλη τη ζωή του». (Συναξαριστής μηνός Ιουλίου, εκδ. Ίνδικτος, σελ. 212).

2. Πυρίπνους ως προς τους λόγους του… Ήταν τέτοια η προσωπικότητά του, που δεν υπολόγιζε ούτε το αξίωμα των παρανομούντων, ούτε φοβόταν τις απειλές τους.

Εμφανίζεται απρόσκλητος, όπως μας παραδίδει το βιβλίο της Γ’ Βασιλειών (κεφ. 20, στιχ. 20-21), στον βασιλέα Αχαάβ και με προφητικό θάρρος του λέγει :

«Μάτην πέπρασαι ποιήσαι το πονηρόν ενώπιον Κυρίου παροργίσαι αυτόν. ιδού εγώ επάγω επί σε κακά και εκκαύσω οπίσω σου».

Ανυποχώρητος και ζηλωτής, γεμάτος από φλόγα προς το Θεό, εμφανίζεται και προς το λαό. Δεν σκεπάζει τις αδυναμίες του, ούτε δικαιολογεί τις παρεκτροπές του. Τους ελέγχει με τον πύρινο λόγο του και τους καλεί σε μετάνοια και επιστροφή στον αληθινό Θεό. «Εώς πότε υμείς χωλανείτε επ’ αμφοτέραις ταις ιγνύαις;» (Βασ. Γ, 18, 21). Είναι σαν να τους λέγει ότι η αλήθεια δεν έχει καμία σχέση με το ψεύδος, όπως και το φως δεν συνυπάρχει με το σκοτάδι. Ή θα πιστεύεις στον αληθινό Θεό και θα εφαρμόζεις τις εντολές του, ή θα ακολουθείς τις αμαρτωλές απαιτήσεις των ειδώλων.

3. Πυρίπνους και ως προς τα έργα του… Το ιερό κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης μας αναφέρει ένα τέτοιο γεγονός από την επίγεια ζωή του. Για να καταδειχθεί, αφενός μεν, η ανυπαρξία του ψευδοθεού Βαάλ και η παντοδυναμία του αληθινού Θεού, ο Προφήτης προτείνει στους ιερείς της αισχύνης να ετοιμάσουν θυσιαστήριο, να βάλουν επάνω το σφάγιο και να παρακαλέσουν «τον θεό των ειδώλων, Βαάλ» από πρωίας έως εσπέρας, να ρίξει πυρ και να κατακαύσει τη θυσία. Και ο ιερός συγγραφέας είναι αποκαλυπτικός «και ουκ ην φωνή και ουκ ην ακρόασις». (Βασ. Γ, 18,26). Όταν όμως ο ζηλωτής και πυρίπνους ετοιμάζει το δικό του θυσιαστήριο και μάλιστα γεμίζει το λάκκο με πολύ νερό, ώστε να βραχούν και τα ξύλα και το σφάγιο, απευθύνεται στο Θεό και εκείνος αποστέλλει πυρ και κατατρώγει τα ολοκαυτώματα. «και έπεσε πυρ παρά Κυρίου εκ του ουρανού και κατέφαγε τα ολοκαυτώματα». (Βασ. Γ, 18,38).

4. Πυρίπνους ως προς την ζωή του… Πύρινοι ήταν οι λόγοι του. Πύρινα τα έργα του. Πύρινη ακόμη και η ψυχή του. Έναν μόνο υπολόγιζε στη ζωή του, τον αληθινό Θεό. Και σε ένα μόνο έκανε υπακοή και αυτό ήταν το θέλημα του Θεού. Κι όταν για λίγο εγκαταλείπεται από τη Χάρη του Θεού και κυριευμένος από μικροψυχία φεύγει στο βασίλειο του Ιούδα και φτάνει εν συνεχεία, αναζωογονημένος από ένα κιομμάτι ψωμί και ένα κανάτι νερό που του δίνει ο Άγγελος, στο όρος Χωρήβ, εκεί απαντά στο Θεό που του απευθύνεται και Του λέγει :

Έφυγα από την γη των πατέρων μου…«Ζηλών εζήλωσα τω Κυρίω παντοκράτορι, ότι εγκατέλιπόν την διαθήκην σου οι υιοί Ισραήλ· τα θυσιαστήριά σου κατέσκαψαν, και τους προφήτας σου απέκτειναν εν ρομφαία και υπολέλειμμαι εγώ μονώτατος, και ζητούσι την ψυχήν μου λαβείν αυτήν» (Βασ. Γ΄ 19,10).

5. Ο πυρίπνους αυτός Προφήτης είχε ακόμη και πύρινο «τέλος». «Άρμα πυρός και ίπποι πυρός… και ανελήφθη Ηλίας εν συσσεισμώ ως εις τον ουρανόν» (Βασ. Δ΄ 2,11).

Αναλαμβανόμενος σωματικώς στα ύψη ο Προφήτης Ηλίας με αυτήν την πυρφόρο ανάβαση, προτύπωσε την ανάληψη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και με την πέμψη της μηλωτής του στον Προφήτη Ελισσαίο προανήγγειλε την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος την ημέρα της Πεντηκοστής. Κι όπως ο Ιωάννης ο Πρόδρομος υπήρξε ο πρόδρομος της πρώτης εν σαρκί παρουσίας του Υιού του Θεού, έτσι και ο Ηλίας πιστεύεται ότι θα είναι ο πρόδρομος της Δευτέρας και ενδόξου Παρουσίας στην συντέλεια των αιώνων.

Σύμφωνα με το βιβλίο της Αποκαλύψεως, κεφ. 11, οι δύο μάρτυρες που θα μαρτυρήσουν κατά την έσχατη μάχη με τον Αντίχριστο θα είναι ο Ενώχ και ο Ηλίας, που διέφυγαν τον θάνατο για τον σκοπό αυτό.

Και τα μηνύματα του Προφήτου είναι ιδιαίτερα επίκαιρα για τις μέρες μας.

α) «Ου δύνασθε Θεώ δουλεύειν και μαμωνά» (Ματθ, 6,24).

β) «Ου δύνασθε τραπέζης Κυρίου μετέχειν και τραπέζης δαιμονίων» (Α. Κορ. 10,21).

γ) «Μη πεποίθατε επ’ άρχοντας επί υιούς ανθρώπων, οις ουκ έστι σωτηρία» (Ψαλμ. 145,3).

δ) Μόνο αν στην θέση του οικονομικού παράγοντα, τον οποίον μας έμαθαν να θεοποιούμε, τοποθετήσουμε πάλι το πρόσωπο του Χριστού, τότε μόνο θα γίνουμε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και όχι μονάδες μετρήσεως. Τότε μόνο θα μπορούμε να βγούμε από αυτή τη δυσκολία, όπως συνέβη και στο παρελθόν, χωρίς να περιμένουμε τίποτα από όλους αυτούς τους ισχυρούς της γης που καταδυναστεύουν και σήμερα τον πονεμένο λαό μας και θέλουν να ξεγράψουν από το λεξιλόγιο της ζωής μας την Ορθοδοξία μας.

Προφήτα Ηλία μεγαλώνυμε, ο τω φθέγματί σου στήσας τα υδατόρρητα νέφη (κοντάκιο εορτής) και κατηξίωσαι ιδείν εν Θαβώρ τω όρει Θεού το πρόσωπον, πρέσβευε αυτώ παραβλέψαι τας εμάς αμαρτίας και εν ημέρα της δίκης θεάσασθαι ακαταγνώστω ψυχή, αυτού το πρόσωπον (βλ. τροπάριον 7ης ωδής του Κανόνος του Αγίου).