Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου «Κατέβη δεδικαιωμένoς εἰς τόν οἶκον αὐτοῦ» π. Χρίστος Πιτυρίνης
«Κατέβη δεδικαιωμένoς εἰς τόν οἶκον αὐτοῦ»
telonis farisaiosΔυο εικόνες αντίθετες αλλά εξαιρετικά διδακτικές, αγαπητοί μου αδελφοί, μας παρουσιάζει η περικοπή του σημερινού ευαγ­γελίου. Δυο άνθρωποι ξεκινούν για ένα κοινό σκοπό αλλά κα­ταλήγουν σε αντίθετα αποτελέσματα. Ο ένας είναι Φαρισαίος και ο άλλος Τελώνης. Έρχον­ται στο ναό και αυτό δείχνει πώς το θρησκευτικό τους συναί­σθημα είναι βαθιά ριζωμένο και δεν χάνεται όσο και αν το καταπιέζει η κακία και η αμαρτία, όσο και αν με χίλιους τρόπους αγωνίζονται να το ξεριζώσουν. Ο Φαρισαίος ανήκει στη τάξη των ανθρώπων της πί­στεως. Κρατάει το νόμο και τούς προφήτες και θεωρεί­ται καλός και άγιος. Όμως είναι υποκριτής. Εκμεταλ­λεύεται τη θρησκεία και την ευσέβεια του λαού.
Προσεύ­χεται μεγαλόφωνα, για να τον καμαρώνουν και να τον επαινούν οι άλλοι. Ο άλλος ήταν τελώνης. Την εποχή εκείνη τελώνης ήταν το φοβερό επάγγελμα που σήμαινε καταπίεση, εκμετάλλευση και αδικία. Ήλθαν και οι δυο στο ναό. Όμωςτί έπρεπε να κά­νουν για να είναι δεκτή η προσευχή τους από το Θεό; Έπρεπε να γκρεμίσουν τα είδωλα που τους τυραννούσαν. Να γνω­ρίσουν σωστά τον αληθινό Θεό, να κατανοήσουν την θρη­σκεία της αγάπης που έλειπε και από τους δυο. Έρχονται να κτυπήσουν την θύρα του ελέους και της ευσπλαχνίας του Θεού. Τους εμποδίζει η αμαρτία τους.
Ο Φαρισαίος προχωρεί και σταματάει στη μέση του ναού, κοιτάζει δεξιά και αριστερά αν τον βλέ­πουν για να καμαρώνουν τη μεγαλοπρέπειά του και την α­γιότητα, την ευλάβεια και τα καλά του έργα. Η λατρεία του δεν απευθύνεται στο Θεό. Εκείνος λατρεύει τον εαυτό του, το εγώ του. Η προσευχή του είναι ένα εγκώμιο, ένας έπαινος της φαινομενικής αρετής του. Σε ευχαριστώ Θεέ μου, λέει, γιατί δεν είμαι σαν τους άλ­λους αμαρτωλούς ανθρώπους ή και σαν αυτόν τον δυ­στυχισμένο Τελώνη. Εγώ τηρώ  τον νόμο, γιατί νη­στεύω, προσφέρω ελεημοσύνη και τηρώ τις υποχρεώσεις μου στο ναό σου.
Αρετή δεν είχε και τους άλλους κατέκρινε. Ύψωνε το ανάστημά του, και τούς άλλους τους έβλεπε τιποτέ­νιους και μηδαμινούς. Δεν είχε καμιά συναίσθηση της ψυ­χικής του καταστάσεως. Θα νόμιζε κανείς πώς ήταν όλοι έτοιμοι να τον θαυμάσουν, να τον επαινέσουν ακόμα και να τον προσκυνήσουν. Αυτοί είναι οι αιώνιοι Φαρισαίοι υποκριτές. Είναι λύκοι με ένδυμα προβάτου. Αιώνιοι εκμεταλλευτές της πίστεως, με τον επενδύτη της αγιότητας. Φαρισαίοι που με το προ­σωπείο του σοφού, του αρχηγού και ηγέτη, εκμεταλλεύο­νται την αφέλεια του λαού με παράνομα συστήματα και καταχθόνια σχέδια.
Έξω στην αυλή, στέκεται ο τελώνης. Δεν τολ­μά να μπει μέσα. Είναι σκυμμένος κάτω από το βάρος της ενοχής των αμαρτιών του. Συναισθάνεται την ψυχική του κατάσταση. Είναι περίλυπος και δεν σηκώνει ούτε τα μάτια ψηλά. Κτυπά το στήθος του με τα χέρια δυνατά και ή καρδιά του μέσα σπαράσσεται και πονάει. Συλλογίζεται τα λάθη του, τις αδικίες, τη σκληρή και πονηρή συμπεριφορά του στους άλλους. Δεν τολμά να πει τίποτε. Είναι ο αμαρ­τωλός που παίρνει την απόφαση να μετανοήση. Λίγες λέ­ξεις μόνο προφέρουν τα χείλη του: «Ὁ Θεός ἱλάσθητί μοι τῷ ἀμαρτωλῷ».
Γνωρίζει πόσο άγιος είναι ο Θεός και πόσο ε­κείνος τον πρόσβαλε με τις αμαρτίες του. Ξέρει πώς είναι τα πάντα γνωστά στον Θεό τον παντογνώστη. Ξέρει πως δεν μπορεί τίποτα να κρύψη και πως δεν μπορεί να ξεφύγει από τα μάτια του Θεού. Μόνο ένας δρόμος του μένει ανοικτός. Να ζητήση το  έλεός, του, να με­τανοήση, και να αλλάξει ζωή. Αναγνωρίζει το αμέτρητο έλεός του Θεού και το ασήκωτο βάρος των δικών του αμαρτιών. Η αλλαγή έγινε, ή μετάνοια καρποφόρησε. Η ευλογία και ή χάρης του Θεού απλώνεται στα βάθη της ψυχής του. Η προσευχή τέλειωσε.
Ο Φαρισαίος και ο Τελώνης κατέβηκαν από τον ναό και έφυγαν για τα σπίτια τους. Ο Χριστός τους βαθμολόγησε. Ο Φαρισαίος βαθμολογήθηκε με μηδέν, για τον εγωϊσμό του, για την υποκρισία του, για την φαι­νομενική αρετή του. Ο αμαρτωλός Τελώνης δικαιώθηκε με τους στεναγμούς με τα δάκρυα, και με την μετάνοιά του. Είδαμε και τους δυο τύπους ανθρώπων που χαρακτη­ρίζουν την κοινωνία μας. Και οι δυο αντιπροσωπεύουν τον άν­θρωπο που είναι στην αμαρτία.
Οι Φαρισαίοι και οι Τελώνες σε κάθε εποχή λερώνουν και μαυρίζουν την κοινωνία με αδικίες και υποκρισίες, με βιαιότητες και απάτες, με ασπλαχνία και δο­λιότητα. Μόνο όταν μετανοήση ο άνθρωπος αγαπητοί μου, παύει να εί­ναι συμφορά για τους άλλους. Ενώ απενα­ντίας γίνεται ευεργετικός και τίμιος. Όσο κανείς μένει σαν τον Φαρισαίο, πάντα θα είναι άδικος και πονηρός περισσότερο από τον Τελώνη γιατί χρησιμοποιεί σαν μέσον την ίδια του τη θρησκεία και εκμεταλλεύεται την πίστη και την ευσέβεια των άλλων.
Από σήμερα, αδελφοί μου, στην αρχή του Κατανυκτικού Τριωδίου, στην αρχή και την εί­σοδο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η Εκκλησία, μας καλεί σε συναίσθηση της πνευματικής και ηθικής μας καταστά­σεως και ζητά την μετάνοια μας και τη διόρθωση του βίου μας. Κανείς δεν μπορεί να καυχάται για την αρετή και την αγιό­τητά του. Όλοι είμαστε αμαρτωλοί και ένοχοι μπροστά στο Θεό. Η επίδειξη αρετής είναι φαρισαϊσμός. Η ψυχή μας ζητά τον Θεό της και όταν ακόμα επιδιώκουμε να τον αρνηθούμε.
Δεν ζούμε στο θέλημά του και παραμερίζουμε τον νόμο του, γιατί μας εμ­ποδίζουν τα πάθη μας σαν τον Φαρισαίο και τον  Τελώνη του σημερινού ευαγγελίου, ο εγωϊσμός και ή δίψα του πλούτου. Η ψυχή μας στενάζει κάτω από το βαρύ φορτίο των αμαρτιών μας. Μετάνοια ειλικρινής και ταπείνωση είναι το κλειδί της σωτηρίας, όπως επιγραμματικά τονίζει στην ση­μερινή περικοπή του ευαγγελίου ο Κύριος: «πᾶς ὁ ὑψῶν ἐαυτόν ταπεινωθήσεται, ὁ δέ ταπεινῶν ἐαυτόν ὑψωθήσε­ται».