Ι Ε Ρ Α Μ Η Τ Ρ Ο Π Ο Λ Ι Σ Θ Η Β Ω Ν κ α ι Λ Ε Β Α Δ Ε Ι Α Σ
Κήρυγμα Κυριακῆς τῆς Τυρινῆς
Ἀδελφοί μου,
Στά πρόθυρα τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς ἡ Ἐκκλησία μέ τό σημερινό Εὐαγγέλιο μᾶς ὑπενθυμίζει τό νόημα καί τήν διάσταση τῆς ἀληθινῆς νηστείας.
Ἡ νηστεία εἶναι τό πιό διαδεδομένο καί δημοφιλές ἀσκητικό μέσο τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας παράδοσης.
Ἡ λέξη σημαίνει τήν ἀποχή ἀπό τίς τροφές. Ὡς πρακτική μέ θρησκευτικό περιεχόμενο τή συναντᾶμε σέ ὅλες σχεδόν τίς θρησκεῖες καί σχετίζεται κυρίως μέ τήν ἐξωτερίκευση τοῦ πένθους, τῆς θλίψης, τῆς ἐσωτερικῆς συντριβῆς καί τήν προετοιμασία γιά μεγάλες ἑορτές ἤ σπουδαίες τελετουργίες, πού προϋποθέτουν ἐσωτερική κάθαρση.
Οἱ παλαιοί Χριστιανοί τηροῦσαν μέ εὐλάβεια τίς καθορισμένες νηστεῖες μέ μόνη δικαιολογημένη ἐξ αίρεση τούς ἐμπεριστάτους(ἀσθενεῖς, ὁδοιπόρους, νήπια). Ἄλλωστε γιά ὅσους ἀδικαιολόγητα καταστρατηγοῦν τίς νηστεῖες οἱ κανόνες ἐπιβάλλουν αὐστηρά ἐπιτίμια. Σήμερα ἡ νηστεία ὡς θεσμός εἶναι περιφρονημένη καί παρεξηγημένη. Ἄλλοι, παρασυρόμενοι ἀπό τήν γενικευμένη ἐκκοσμίκευση, τήν παραμερίζουν, ἐνῶ ἄλλοι τήν ὑπερτιμοῦν ἀδιάκριτα καί τῆς ἀποδίδουν τεράστια σωτηριολογική ἀξία καθιστώντας την αὐτοσκοπό.
Ἡ νηστεία, ὅμως, δέν εἶναι αὐτοσκοπός, εἶναι μέσο τοῦ ἀσκητικοῦ ἀγώνα, τό μυστικό ὅπλο τοῦ «ἀοράτου πολέμου» κατά τῶν παθῶν, «ἡ μάχαιρα ἥτις ἐκκόπτει πολλάς κακίας».
Ἡ ἀληθινή νηστεία ἔχει χαρακτήρα παιδαγωγικό καί ἀναγωγικό.
Διδάσκει τόν ἄνθρωπο νά μή βασίζεται στά ὑλικά πράγματα, τοῦ ὑπενθυμίζει τή σχετική ἀξία τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν καί τόν ὁδηγεῖ νά ξεπεράσει τήν τυραννία τῆς ὑλικῆς ἀναγκαιότητας καί νά φθάσει στό βασίλειο τῆς ἐλευθερίας τοῦ Πνεύματος.
Ὁ μέγας ἐχθρός τῆς νηστείας, ὅπως φαίνεται στη σημερινή εὐαγγελική περικοπή εἶνια ἡ τυπολατρία καί ἡ ὑποκρισία, μέ μιά λέξη ὁ φαρισαϊσμός, αὐτή ἡ φοβερή πνευματική ἀσθένεια πού πλήττει καί ἀκυρώνει κάθε ἐκδήλωση εὐσεβείας.
Ἡ Ἐκκλησία μέ τό θεόπνευστο λόγο τῶν πατέρων τῆς ἱερᾶς ὑμνογραφίας μᾶς προειδοποιεῖ ὅτι ἀληθινή καί εὐάρεστη στό Θεό νηστεία, δέν εἶναι ἀπλά ἡ τυπική τήρηση κάποιων περιορισμῶν στήν διατροφή, ἀλλά γενικά ἡ ἀποχή ἀπό τό κακό.
«Ἀληθής νηστεία ἡ τῶν κακῶν ἀλλοτρίωσις, ἐγκράτεια γλώσσης, καταλαλιᾶς, ψευδοῦς καί ἐπιορκίας. Ἡ τούτων ἔνδεια, νηστεία ἔστιν ἀληθής καί εὐπρόσδεκτος».
Θά ἀκούσουμε στόν ἐσπερινό τῆς Καθαρᾶς Δευτέρας.
Οἱ πατέρες συνιστοῦν νά συνοδεύεται ἡ νηστεία μέ τήν ἄσκηση θετικῶν ἀρετῶν καί κυρίως τῆς ἐλεημοσύνης. «Νηστεύεις; Δεῖξον μοι διά τῶν ἔργων αὐτῶν. Ποίων ἔργων, φησίν, ἐάν ἴδῃς πενήντα ἐλέησον», ὅπως λέγει στήν Γ ́ Ὁμιλία του εἰς Ἀνδριάντας ὁ ἱερός Χρυσόστομος.
Ἡ νηστεία συνδέεται μέ τήν κοινωνικότητα τοῦ ἀνθρώπου. Δέν ἀποσκοπεῖ στήν ἐγωκεντρική κατάκτηση κάποιου ἀτομικοῦ ἀσκητικοῦ ρεκόρ. Παιδαγωγεῖ τόν ἄνθρωπο νά ἀκολουθεῖ τόν κοινό κατ’ ἀλήθειαν τρόπο ζωῆς «σύν πᾶσι τοῖς ἁγίοις». Ἀναγκαῖος ὅρος, λοιπόν, γιά νά ἀρχίσουμε «τόν καλόν τῆς νηστείας ἀγῶνα» εἶναι ἡ ἀποκατάσταση τῶν κοινωνικῶν μας σχέσεων σέ σωστή βάση μέ τήν ἀμοιβαία συγχώρηση.
Γι ́αὐτό ὁ πρῶτος ἑσπερινός τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καταλήγει μέ τό παλαιό μοναστικό ἔθος τῆς ἀλληλοσυγχώρησης καί ὀνομάζεται ἐσπερινός τῆς συγγνώμης.