Λόγος πανηγυρικὸς εἰς τὴν Κοίμησιν τῆς Παρθένου

[Η. Μηνιάτης

«Παρέστη ἡ Βασίλισσα ἐκ δεξιῶν σου, ἐν ἰματισμῷ διαχρύσῳ περιβεβλημένη, πεποικιλμένη». (Ψαλμ. 44, 10)

Αὐτὴ εἶναι ἡ πλέα ζωντανὴ καὶ πρεπώδης εἰκὼν τῆς μεταστάσης εἰς οὐρανοὺς Θεομήτορος, ὁποῦ ἐζωγράφισε μὲ θεοκίνητον κάλαμον ὁ Προφητάναξ. Καὶ πρὸς τὴν θεωρίαν τῆς εἰκόνος ταύτης προσκαλῶ σήμερον τὰ ὄμματα τῆς εὐλαβοῦς σας διανοίας, ὢ φιλέορτον σύστημα. Μὴ στοχασθῆτε ἐδῶ κάτω τὰ θλιβερὰ ἐκεῖνα σύμβολα τοῦ θανάτου. Ἐκεῖ, δηλαδή, ὁποῦ φαίνεται ἕνα σῶμα νεκρὸν ἡπλωμένον ἐπάνω εἰς ἕνα κράββατον, κηδευόμενον σεπτῶς παρὰ τῶν ἱερῶν Ἀποστόλων, παραδόξως συνηγμένων ἐκ τῶν περάτων τῆς γῆς. Εἰς τὴν Ἁγιωτάτην Παρθένον ὅλα ἐστάθησαν ὑπὲρ ἄνθρωπον. Εἰς τοῦτο μόνον ἔδειξε πὼς ἦτον φύσεως ἀνθρωπίνης, διατὶ σήμερον φαίνεται, πὼς εἶναι φύσεως θνητῆς. Ἀλλὰ καὶ εἰς τοῦτο ἐφάνησαν τὰ προνόμια τῆς θείας χάριτος· διατὶ καθὼς ὅταν ἡ πανάμωμος Μαρία συνέλαβεν, ἡ σύλληψις ἐστάθη ἄσπορος, καὶ ὅταν ἐγέννησεν, ἡ κύησις ἐστάθη ἀδιάφθορος,ἔτσι ὅταν ἀπέθανεν, ἡ νέκρωσις ἐστάθη ἀθάνατος.

Δὲν εἶναι θάνατος ὄχι ἐτοῦτος, ὡσὰν ἐκεῖνος ὁ τύραννος τοῦ γένους μας, ὁ υἱὸς τῆς κατάρας, καὶ πατὴρ φθορᾶς, ὁπού εἰς τὸ σκοτεινόν του βασίλειον κρατεῖ αἰχμάλωτον τοῦ Ἀδὰμ τὴν κληρονομίαν. Αὐτὸς εἶναι ἢ ἕνας γλυκὺς ὕπνος, μὲ τὸν ὁποῖον ἠθέλησεν ἡ Πάναγνος Δέσποινα ὡσὰν νὰ ἀναπαυθῇ ὀλίγον εἰς τὸ πέρας τῆς ἐπικήρου ταύτης ζωῆς, διὰ νὰ ἀρχίσῃ τὴν ὁδὸν ἐκείνης τῆς ἀκηράτου· ἢ μία θαυμαστὴ ἔκστασις θείου ἔρωτος, εἰς τὴν ὁποίαν, ἡ μὲν μακαριωτάτη ἐκείνη ψυχὴ, σπεύδουσα τὸ ὀγληγορώτερον νὰ φθάσῃ πρὸς τὸν ἠγαπημένον θεῖον Υἱόν, ἄφησε δι᾿ ὁλίγον τὸ ὁμοδίαιτον σῶμα. Καὶ τοῦτο ὁμοίως, αἱρόμενον ὑπὸ χερουβικοῦ ἅρματος, ἠκολούθησε τὸν αὐτὸν δρόμον, καὶ ἀνέβη δεδοξασμένον εἰς οὐρανούς.

Ἰδέτε τὸν τάφον εἰς τὸ χωρίον Γεθσημανῆ, καὶ θέλετε τὸν εὕρει κενόν. Διατὶ τάφος δὲν δύναται νὰ χωρήση τὴν Μητέρα τῆς ζωῆς, τὸ δοχεῖον τῆς σεσαρκωμένης θεότητος τοῦ ὁποίου τόπος ἀντάξιος εἶναι ὁ θρόνος τῆς θείας δόξης.

Καὶ ἐπάνω εἰς τοιοῦτον θρόνον, ἐκ δεξιῶν τοῦ Βασιλέως Θεοῦ, μεταστᾶσα ἡ Μήτηρ τοῦ Θεοῦ, κάθεται ὡς Βασίλισσα τῶν οὐρανίων καὶ ἐπιγείων, ὑπερτέρα πάσης κτίσεως. «Παρέστη ἡ Βασίλισσα ἐκ δεξιῶν σου».

Βασίλισσα τῶν ἐπιγείων. Εἰς αὐτὴν ἀποδίδει τὰς δευτέρας, μετὰ Θεόν, λατρείας τῶν πιστῶν ἡ Ἐκκλησία, εἰς τοὺς ἀχράντους αὐτῆς πόδας ρίπτουσι τὰ σκῆπτρα καὶ διαδήματα, οἱ εὐσεβεῖς βασιλεῖς.

Αὐτῆς τὸν ὑψηλὸν θρόνον περικυκλώνουσι τῶν Ὀρθοδόξων τὰ συστήματα. Καὶ ποῖος παρακαλεῖ ὑγείαν εἰς τὰς νόσους, ποῖος ἀπαλλαγὴν εἰς τοὺς κινδύνους, τοῦτος παρηγορίαν εἰς τὰς θλίψεις, ἐκεῖνος βοήθειαν εἰς τὰς συμφοράς, ὅλοι ζητοῦσιν ἔλεος ἀπὸ τὴν πηγὴν τοῦ ἐλέους. Καὶ ὁ παρακαλῶν λαμβάνει, καὶ ὁ ζητῶν εὑρίσκει.·Διατὶ ἀνεξάντλητον εἶναι τὸ πέλαγος, ἀκένωτος εἶναι ἡ πηγὴ τῶν ἀγαθῶν.

Βασίλισσα τῶν οὐρανίων. Αὐτὴν σέβουσι καὶ προσκυνοῦσιν ὅλα τῶν Ἀσωμάτων τὰ Τάγματα· οἱ Ἄγγελοι, τὸ καθαρώτατον ἔσοπτρον τῆς ἁγνείας. Οἱ Ἀρχάγγελοι, τὸ πολύτιμον σημεῖον τῶν θείων ἀποκαλύψεων. Αἱ Ἐξουσίαι, τὸ πανσθενὲς κράτος τῶν πιστῶν. Αἱ Δυνάμεις, τὸ ἀκαταμάχητον τεῖχος τῆς Ἐκκλησίας. Αἱ Ἀρχαί, τὴν σωτήριον ἀρχὴν τῆς παγκοσμίου ἀπολυτρώσεως. Αἱ Κυριότητες, τὴν ὑπερτάτην Κυρίαν τοῦ παντός. Οἱ Θρόνοι, τὸν ἔμψυχον θρόνον τοῦ Βασιλέως τῆς δόξης. Τὰ Χερουβίμ, τὴν θεοδίδακτον μυσταγωγὸν τῆς ὑψηλῆς γνώσεως. Τὰ Σεραφίμ, τὴν ἄσβεστον λαμπάδα τῆς θείας καθαρωτάτης ἀγάπης. Βασίλισσα, τὴν ὁποίαν ἀσπάζεται αὐτὴ ἡ τρισήλιος Θεαρχία· τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὴν ἀνύμφευτον Νύμφην· ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τὴν ἀπείρανδρον Μητέρα· ὁ Θεὸς καὶ Πατήρ, τὴν ἠγαπημένην Θεόπαιδα. «Παρέστη ἡ Βασίλισσα ἐκ δεξιῶν σου».

Ἀλλ᾿ ἡ δοξασμένη Παντάνασσα τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς εἶναι (λέγει) «ἐν ἱματισμῷ διαχρύσῳ περιβεβλημένη, πεποικιλμένη». Δηλαδὴ τὸ θεοΰφαντον ἔνδυμα τῆς μακαριότητος ὁπού τὴν στολίζει, εἶναι διάχρυσον, διὰ τὰς ὑπερκάλλους ἀγλαϊὰς τοῦ ἀπροσίτου φωτός. Εἶναι πεποικιλμένον, ἤγουν διακεκριμένον μὲ διάφορα χρώματα, ὁπού θέλει νὰ εἰπῇ: Καθὼς εἰς τὴν Παρθένον ζῶσαν ἐπὶ τῆς γῆς, ἦτον ὅλοι οἱ διάφοροι χαρακτῆρες τῶν ἀρετῶν, ὁποῦ εἰς πάντων τῶν Ἁγίων τὰς ψυχάς τυπώνει ἡ χάρις, ἔτσι εἰς τὴν Παρθένον, μεταστᾶσαν εἰς οὐρανούς, εἶναι ὅλα τὰ διάφορα χρώματα τῶν θείων ἐλλάμψεων, ὁποῦ εἰς πάντων τῶν Μακαρίων τὰ πρόσωπα ζωγραφίζει τῆς θείας δόξης τὸ τρισόλβιον φῶς.

Ὅταν ὁ ἥλιος φθάςῃ εἰς τὴν μέσην ἀψίδα τοῦ οὐρανοῦ, ἐξίσου χύνει εἰς ὅλα τὰ μέρη τῶν ἀκτίνων τὸ φῶς, μὰ ἐξίσου δὲν φωτίζονται πάντα τὰ φωτιζόμενα σώματα. Καθὼς εἶναι ἢ ἀραιότερα ἢ πυκνότερα, ἔτσι ἢ περισσότερον ἢ ὀλιγώτερον λαμβάνουσι τὸ προσβάλλον ἀπαύγασμα τῆς ἡλιακῆς λαμπηδόνος.·Τὰ μὲν καθαρὰ ἐκλάμπουσιν ὁλόφωτα, τὰ δὲ διαφανῆ διαλάμπουσιν εὔδια, καὶ τὰ στερεὰ καὶ ἀντίτυπα ἀντιλάμπουσιν ὅσον μόνον γίνονται ὁρατά. Μὰ ὅταν λάχῃ καὶ ὁ ἥλιος προσβάλῃ τὰς ἀκτίνας του εἰς ἕνα ἀκηλίδωτον καθρέπτην, ὄχι μόνον τὸν φωτίζει, ἀλλ᾿ αὐτὸς ὅλος ὁ ἥλιος ἐκεῖ φαίνεται νὰ εἰσεβαίνῃ καὶ νὰ περικλείεται εἰς τρόπον, ὅτι ἐκεῖνος δὲν φαίνεται τόσον ἕνα κρύσταλλον, ὁποῦ φωτίζεται, ἀλλ᾿ αὐτὸς ὁ ἥλιος ὁποῦ φωτίζει. Αὐτὴ εἶναι ἀνάμεσα τῶν ἄλλων φωτιζομένων σωμάτων καὶ τοῦ καθρέπτου ἡ διαφορά, ὅτι τὰ μὲν ἄλλα λαμβάνουσι μόνον τοῦ ἡλίου τὸ φῶς, ὁ καθρέπτης λαμβάνει αὐτὸν ὅλον τὸν ἥλιον, καὶ ἀκτινοβολεῖ ὡσὰν ἥλιος.

Ὁμοίως ὁ ἄδυτος ἐκεῖνος τῆς δικαιοσύνης Ἥλιος, ὁποῦ λάμπει ἐν ταῖς λαμπρότησι τῶν Ἁγίων, ἐξίσου χύνει εἰς ὅλα τὰ πνεύματα τῶν Μακαρίων τῆς θείας δόξης τὸ ἀνέσπερον φῶς, μὰ ἐξίσου δὲν φωτίζονται πάντα. Καθ᾿ ἕνας λαμβάνει τὸ ἴδιον μέτρον τῆς θείας φωτοχυσίας, ὡσὰν ἕνα μερικὸν χρῶμα μακαρίας ἐλλάμψεως, καὶ δέχεται ἢ περισσότερον ἢ ὀλιγώτερον τὸ μέτρον τοῦ θείου τούτου φωτός, καθὼς εἶναι δεκτικόν, κατὰ τὸν βαθμὸν δηλαδὴ καὶ ἀναλογίαν τῆς ἰδίας του καθαρότητος· ἔτσι ἀλλέως φωτίζονται οἱ ἅγιοι ἄγγελοι, ὁποῦ εἶναι ἄυλα πνεύματα, ἀλλέως οἱ ἄνθρωποι, ὁποῦ εἶναι φύσεως παχυτέρας. Καὶ πάλιν, ἀνάμεσα καὶ εἰς τοὺς Ἀγγέλους, διαφορετικὰ φωτίζονται ἀπὸ τὰς Κυριότητας οἱ Θρόνοι, ἀπὸ τοὺς Θρόνους τὰ Χερουβίμ, καὶ ἀπὸ τὰ Χερουβὶμ τὰ Σεραφίμ.·Καὶ ἀνάμεσα εἰς τοὺς ἀνθρώπους, ἀπὸ τοὺς Προφήτας οἱ Ἀπόστολοι, ἀπὸ τοὺς Ὁμολογητάς οἱ Μάρτυρες, καὶ ἀπὸ τοὺς Ἀσκητάς οἱ Παρθένοι. Ὅλοι εἶναι ἄστρα τοῦ νοητοῦ στερεώματος, ὅθεν «οἱ δίκαιοι ἐκλάμψουσιν ὡς φωστῆρες». Πλὴν «ἀστὴρ ἀστέρος διαφέρει ἐν δόξῃ» (Α΄ Κορ. 15, 41), κατὰ τὸ ρητόν.

Ἡ παναγία Παρθένος εἶναι ἀνάμεσα εἰς ὅλους τοὺς Μακαρίους ἀκηλίδωτος καθρέπτης ἁγνείας καὶ καθαρότητος. Ὅλη καλή, ὅλη ἄμωμος, καθὼς τὴν ὀνομάζει εἰς τὸ Ἆσμα (4, 7) τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. «Ὅλη καλὴ ἡ πλησίον μου, καὶ μῶμος οὐκ ἔστι ἐν σοί». Καθαρωτέρα ἀσυγκρίτως καὶ τῶν ἀνθρώπων, καὶ τῶν ἀγγέλων. Ὅθεν ὄχι μόνον εἰς αὐτὴν χύνει τῆς μακαριότητος τὸ φῶς, ἀλλ᾿ εἰς αὐτὴν εἰσεβαίνει, καὶ ὡσὰν περικλείεται ὅλη ἐκείνη ἡ πολυχεύμων πηγὴ τοῦ φωτός, ὅλος τῆς δόξης ὁ ἥλιος, εἰς τρόπον, ὅτι ὡς ἄλλος δεύτερος τῆς δόξης ἥλιος, ἀκτινοβολεῖ τῆς Παναγίας Παρθένου τὸ μακάριον πρόσωπον, καὶ κάνει διπλοῦν τὸ φῶς τῆς ἀνεσπέρου ἡμέρας.

Καταλάβετε δὲ τὴν διαφορὰν τῆς μακαριότητος ὁποῦ χαίρονται τῶν λοιπῶν δικαίων τὰ πνεύματα, καὶ τῆς μακαριότητος ὁποῦ χαίρεται ἡ Θεομήτωρ Μαρία. Ὅτι ἐκεῖνοι μὲ κατὰ μέρος δέχονται τῆς θείας δόξης τὸ φῶς, αὐτὴ δὲ ὅλον δέχεται τῆς δόξης τὸν ἥλιον. Ἐκεῖνοι μερικῶς ἔλαβον ἐδῶ τὴν χάριν, καὶ κατὰ τὸ μέτρον τῆς χάριτος ἀπολαμβάνουσιν ἐκεῖ τὴν δόξαν. Αὐτὴ εἶναι δοχεῖον δεκτικὸν ἐκεῖ ὅλης τῆς δόξης, καθὼς ἐδῶ ἐστάθη δοχεῖον δεκτικὸν ὅλης τῆς χάριτος. Ὅθεν ἐδῶ ἦτον, καθὼς τὴν ὠνόμασεν ὁ Ἀρχάγγελος, Κεχαριτωμένη, εἶχε δηλαδὴ ὅλον τὸ πλήρωμα τῆς θείας χάριτος. Τὸ ὁμολογεῖ καὶ ὁ Θεολόγος: «Ἐκάστοις τῶν ἐκλεκτῶν ἡ χάρις κατὰ μέγεθος ἐδόθη, τῇ δὲ Παρθένῳ ἅπαν τὸ τῆς χάριτος πλήρωμα». Ἐκεῖ δὲ εἶναι δεδοξασμένη, ἔχει δηλαδὴ ὅλον τὸ πλήρωμα τῆς θείας δόξης, καθὼς τὴν ἐπροεῖδεν ὁ Ἰεζεκιήλ (43, 5) «Εἶδον, καὶ ἰδοὺ πλήρης δόξης ὁ οἶκος Κυρίου». «Παρέστη ἡ Βασίλισσα ἐκ δεξιῶν, ἐν ἱματισμῶ διαχρύσῳ περιβεβλημένη, πεποικιλμένη».

Ἀδύνατον εἶναι, Χριστιανοί, ὁ νοῦς μας νὰ φαντασθῃ τὸ ὑπέρλαμπρον ἐκεῖνο φῶς, μὲ τὸ ὁποῖον ἀστράπτει ἡ μακαρία Παρθένος εἰς τὸν Παράδεισον. Ἡ σελήνη, ὁ ἥλιος εἶναι σκοτεινὰ πράγματα, παραβαλλόμενα μὲ ἐκεῖνο τὸ ἀνεκλάλητον κάλλος, τὸ ὁποῖον βλέπουσι, καὶ δὲν χορταίνουσιν οἱ Μακάριοι. Τί ὡραῖον! Τί φαεινόν! Τί θεοειδὲς θέαμα εἰς τὰ μάτια τῶν Σεραφίμ!

Τοῦτο ἐπεθύμησε νὰ εἰδῇ ἕνας νέος πολλὰ εὐλαβής τῆς Παρθένου, καὶ ἔκαμε πρὸς αὐτὴν τοιαύτην δέησιν: «Μαρία, γλυκύτατον ὄνομα, ὁποῦ ἐγὼ μετὰ Θεὸν σέβω καὶ προσκυνῶ, μὲ ὅλον τὸν πόθον καὶ εὐλάβειαν τῆς ψυχῆς μου, διατὶ εἶσαι τῆς ψυχῆς μου ἡ παρηγορία καὶ ἡ χαρά· ἂν εὕρηκα χάριν ἐνώπιόν σου ὁ ταπεινὸς δοῦλος σου, μίαν χάριν νὰ μοῦ κάμῃς, σὲ παρακαλῶ. Ἀνάμεσα εἰς τὰς ἄλλας εὐεργεσίας, νὰ μὲ ἀξιώσῃς νὰ σὲ ἰδῶ καθὼς εἶσαι εἰς τὸν Παράδεισον. Ἀξίωσόν με, Ἀειπάρθενε Κόρη, ἀξίωσόν με, Μῆτερ ἐλέους, ἂς σὲ ἰδῶ, καὶ εὐχαριστοῦμαι νὰ χάσω ἕνα ἀπὸ τὰ μάτια μου». Εἰσήκουσεν ἡ πάναγνος Δέσποινα τοῦ εὐλαβοῦς της δούλου τὴν προσευχήν.·Τοῦ ἐφάνη μίαν νύκτα εἰς τὸν ὕπνον του ὁλολαμπής, μὲ ὅλον ἐκεῖνο τὸ φῶς τῆς δόξης, μὲ τὸ ὁποῖον λάμπει εἰς τὸν οὐρανόν. Ἐξύπνησεν ὁ νέος, καί ἀληθινά, ἔχασε τὸ ἕνα ἀπὸ τὰ μάτια του, μὰ ἀπὸ τὴν χαρὰν ὁπού εἶχεν, πὼς ἠξιώθη νὰ ἰδῇ τὴν Βασίλισσαν τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, δὲν ἐλυπᾶτο ὁλότελα, πὼς ἐστερήθη τὸ φῶς του. Μάλιστα πάλιν παρακαλεῖ νὰ τὴν ἰδῇ ἄλλην μίαν φορὰν, καὶ εὐχαριστεῖται νὰ χάσῃ καὶ τὸ ἄλλο του μάτι, ὁποῦ τοῦ ἔμεινε. Καὶ πάλιν ἠξιώθη, πάλιν τὴν εἶδε. Μὰ τί λογιάζετε, Χριστιανοί; Πῶς τάχα νὰ ἔμεινε τυφλὸς καὶ ἀπὸ τὰ δύο μάτια; Ἡ συμπαθεστάτη Μήτηρ τοῦ Θεοῦ, ὡσὰν τοῦ ἐφάνη τὴν δευτέραν φοράν, ὄχι μόνον δὲν τὸν ἐστέρησεν ἀπὸ τὸ ἕνα μάτι, ὁποῦ τοῦ ἔμεινεν, μὰ τοῦ ἔστρεψε καὶ τὸ ἄλλο, ὁποῦ εἶχε χαϊμένον. Ἐξύπνησεν ὁ νέος ἐκεῖνος καὶ μὲ τὰ δύο μάτια ὑγιῆ, καὶ ὅλος ἐκστατικὸς ἀπὸ τὴν διπλὴν χαράν, μὲ πολλὰ δάκρυα εὐλαβοῦς ἀγαλλιάσεως, ἔδωκε τῇ Θεομήτορι χιλίας εὐχαριστίας.

Κεχαριτωμένη, δεδοξασμένη Παντάνασσα, ἀπὸ τὴν ἄφθονον ἐκείνην ἡλιοβολίαν τοῦ θείου φωτός, ὁποῦ χαίρεσαι, παρισταμένη ἐκ δεξιῶν του Μονογενοῦς σου Υἱοῦ, πέμψον ἐδῶ κάτω καὶ εἰς ἠμᾶς τοὺς εὐλαβεῖς δούλους σου μίαν μακαρίαν ἀκτῖνα, ὁποῦ νὰ εἶναι καὶ φῶς εἰς τὸν ἐσκοτισμένον μας νοῦν, καὶ φλόγα εἰς τὴν ψυχραμένην μας θέλησιν, διὰ νὰ βλέπωμεν νὰ περιπατοῦμεν σπουδαῖοι εἰς τὴν ὁδὸν τῶν θείων δικαιωμάτων. Ἡμεῖς, μετὰ Θεόν, εἰς σὲ τοῦ Θεοῦ τὴν Μητέρα, καὶ Μητέρα ἡμῶν ἔχομεν τὴν ἐλπίδα τῆς σωτηρίας μας.·Ἀπὸ σὲ ἐλπίζομεν τὰς νίκας τῆς Γαληνοτάτης Αὐθεντίας, τὰ τρόπαια τῶν εὐσεβῶν Βασιλέων, τὴν στερέωσιν τῆς Ἐκκλησίας, τὴν ἀντίληψιν τοῦ Ὀρθοδόξου Γένους, τὴν σκέπην τῆς εὐλαβοῦς σου ταύτης πολιτείας, ὁποῦ εἶναι ἀφιερωμένη εἰς τὴν ἄμαχόν σου βοήθειαν. Ναί, παναγία παρθένε Μαρία, ὄνομα ὁποῦ εἶναι ἡ χαρά, ἡ παρηγορία, τὸ καύχημα τῶν Χριστιανῶν. Δέξαι τὴν νηστείαν καὶ παράκλησιν τῶν ἁγίων τούτων ἡμερῶν, ὁπού ἐκάμαμεν εἰς τιμήν σου, ὡς θυμίαμα εὐπρόσδεκτον.·Καὶ ἀξίωσόν μας, καθὼς ἐδῶ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν εὐλαβῶς ἀσπαζόμεθα τὴν ἁγίαν καὶ θαυματουργὸν ταύτην εἰκόνα, ἔτσι καὶ ἐκεῖ εἰς τὸν Παράδεισον νὰ ἰδοῦμε αὐτὸ τὸ μακάριόν σου πρόσωπον, τὸ ὁποῖον νὰ προσκυνοῦμεν σὺν τῷ Πατρὶ, καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, εἰς τοὺς ἀπεράντους αἰῶνας. Ἀμήν.

Συλλογικό, Κοίμηση, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα, 1983.