Η Κοίμηση της Θεοτόκου

π. Θωμάς Χόπκο

Η Κοίμηση της Θεοτόκου εορτάζεται στην Ορθόδοξη Εκκλησία στις 15 Αυγούστου, αφού έχει πρώτα προηγηθεί μία νηστεία δύο εβδομάδων. Αυτή την ημέρα μνημονεύεται η κοίμηση, η μετάσταση και η δοξολογία της Μητέρας του Χριστού. Διακηρύσσεται ότι η Παναγία «αναλήφθηκε» από τον Θεό στην ουράνια Βασιλεία του Χριστού, σωματικώς και πνευματικώς.

Όπως για τη Γέννηση και τα Εισόδια της Θεοτόκου, έτσι και για την κοίμησή της δεν υπάρχουν βιβλικές ή ιστορικές πηγές. Η Παράδοση της Εκκλησίας αναφέρει ότι η Παναγία πέθανε, όπως πεθαίνουν όλοι οι άνθρωποι, όχι με την ίδια της την θέληση, όπως ο Υιός της, αλλά από την αναγκαιότητα της θνητής της φύσης – ήταν κι εκείνη άρρηκτα δεμένη με τη φθορά αυτού του κόσμου.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία διδάσκει ότι η Παναγία δεν έχει προσωπικές αμαρτίες. Στο Ευαγγέλιο της εορτής όμως, στις ακολουθίες και στην εικόνα της Κοίμησης, η Εκκλησία επίσης διακηρύσσει ότι και η Παναγία είχε ανάγκη να τη σώσει ο Χριστός, όπως σώζει όλους τους ανθρώπους από τις δοκιμασίες, τα βάσανα και το θάνατο αυτού του κόσμου· ακόμα διδάσκει ότι αφού πέθανε πραγματικά, ο Υιός της την ανάστησε ως Μητέρα της Ζωής, και συμμετέχει ήδη στην αιώνια ζωή του Παραδείσου, που έχει προετοιμασθεί και έχει επαγγελθεί για όλους τους «ἀκούοντες τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ φυλάσσοντες αὐτὸν» (Λουκ. 11,27-28)

«Ἐν τῇ γεννήσει τὴν παρθενίαν ἐφύλαξας, ἐν τῇ κοιμήσει τὸν κόσμον οὐ κατέλιπες Θεοτόκε. Μετέστης πρὸς τὴν Ζωήν, Μήτηρ ὑπάρχουσα τῆς Ζωῆς. Καὶ ταῖς πρεσβείαις ταῖς σαῖς λυτρουμένη ἐκ θανάτου τὰς ψυχὰς ἡμῶν» (Τροπάριον).

«Τὴν ἐν πρεσβείαις ἀκοίμητον Θεοτόκον καὶ προστασίαις ἀμετάθετον ἐλπίδα, τάφος καὶ νέκρωσις οὐκ ἐκράτησεν· ὡς γὰρ ζωῆς Μητέρα πρὸς τὴν ζωὴν μετέστησεν ὁ μήτραν οἰκήσας ἀειπάρθενον» (Κοντάκιον).

Οι ακολουθίες της εορτής επαναλαμβάνουν το κύριο θέμα, ότι η Μητέρα της Ζωής πέρασε στην ουράνια χαρά, στη θεϊκή ευχαρίστηση και στην ατέλειωτη απόλαυση της Βασιλείας του Υιού της. Τα αναγνώσματα από την Παλαιά Διαθήκη και οι ευαγγελικές περικοπές της Παννυχίδας και της θείας Λειτουργίας, είναι ακριβώς τα ίδια με αυτά και των άλλων Θεομητορικών εορτών. Έτσι στην Παννυχίδα ακούμε και πάλι την Παναγία να λέει το: «Μεγαλύνει ἡ ψυχή μου τὸν Κύριον καὶ ἠγαλλίασε τὸ πνεῦμά μου ἐπὶ τῷ Θεῷ τῷ Σωτῆρι μου» (Λουκ. 1,47). Στη θεία Λειτουργία αναγιγνώσκεται η προς Φιλιππησίους επιστολή του αποστόλου Παύλου, στην οποία ο Απόστολος μιλά για την αυτοκένωση του Χριστού, ο οποίος συγκατάνευσε στην ανθρώπινη δουλεία και υπέστη ακόμα και τον επαίσχυντο σταυρικό θάνατο, για να τον υπερυψώσει ο Θεός πατέρας του (Φιλιπ, 2,5-11). Για μία ακόμη φορά η ευαγγελική περικοπή μας λέει ότι η μακαριότητα της Παρθένου Μαρίας ανήκει σε όλους όσοι «ἀκούουν τὸ Λόγο του καὶ φυλάσσουν αὐτόν» (Λουκ. 11,27-28).

Έτσι, με την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου εορτάζεται το ότι όλοι οι άνθρωποι «υπερυψούνται» στη μακαριότητα του νικητή Χριστού και ότι αυτή η υπερύψωση έχει ήδη επιτευχθεί με την Υπεραγία Θεοτόκο. Η Κοίμηση είναι το σημείο, η εγγύηση και ο εορτασμός, ότι η πορεία της Παναγίας είναι ο προορισμός όλων εκείνων των ταπεινών, που η ψυχή τους μεγαλύνει τον Κύριο, που το πνεύμα τους βρίσκει αγαλλίαση στον Θεό και Σωτήρα, που οι ζωές τους είναι απολύτως αφιερωμένες στο να ακούν και να τηρούν τον Λόγο του Θεού, που έχει δοθεί στους ανθρώπους από τον Υιό της Παρθένου, τον Σωτήρα και Λυτρωτή του κόσμου.

Τέλος, πρέπει να τονισθεί ότι σε όλες τις Θεομητορικές εορτές της Εκκλησίας, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί εορτάζουν γεγονότα της δικής τους ἐν Χριστῷ και ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ζωής. Ό,τι συμβαίνει στην Παναγία συμβαίνει σε όλους όσοι μιμούνται την αγία ζωή της, την ταπείνωση, την υπακοή και την αγάπη της. Όπως κι εκείνη, όλοι οι άνθρωποι μπορούν να γίνουν ευλογημένοι και «τιμιώτεροι τῶν Χερουβὶμ καὶ ἐνδοξότεροι ἀσυγκρίτως τῶν σεραφείμ», αν ακολουθήσουν το παράδειγμά της. Ο Χριστός θα γεννηθεί ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι μέσα στην ψυχή του καθενός και όλοι θα μπορούν να είναι ναοί του ζώντος Θεού. Όλοι όσοι ζουν τη ζωή που έζησε η Παναγία, θα μοιραστούν την αιώνια ζωή της Βασιλείας του Θεού.

Με αυτή την αίσθηση καθετί που υμνείται και δοξολογείται στην Παναγία, είναι σημεία που δείχνουν τι προσφέρεται σε όλους τους ανθρώπους μέσα από τη ζωή της Εκκλησίας. Γι’ αυτό το λόγο, η Παναγία, μαζί με τον Υιό Της, ονομάζεται από την Ορθόδοξη Παράδοση Εικόνα της Εκκλησίας, επειδή η Εκκλησία είναι η σύναξη αυτών που έχουν σωθεί και σε αυτούς κατοικεί ο Χριστός.

Είναι συνήθεια σε μερικές εκκλησίες την ημέρα της Κοίμησης της Θεοτόκου να ευλογούνται λουλούδια.

π. Θωμάς Χόπκο, Δόγμα και λατρεία Βασικό εγχειρίδιο για την ορθόδοξη πίστη, Τόμος: 1ος, Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα, 2014