Η Μεταμόρφωση του Χριστού

π. Θωμάς Χόπκο

Η Μεταμόρφωση του Χριστού είναι ένα από τα κεντρικά γεγονότα που καταγράφει το Ευαγγέλιο. Αμέσως αφού ο Χριστός αναγνωρίστηκε από τους Μαθητές Του ως ο «Μεσσίας. ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος», τους είπε ότι «δεῖ αὐτὸν ἀπελθεῖν εἰς Ἱεροσόλυμα καὶ πολλὰ παθεῖν… καὶ ἀποκτανθῆναι καὶ τῇ Τρίτῃ ἡμέρᾳ ἐγερθῆναι» (Ματθ. 16, 21-22). Η ανακοίνωση των επερχόμενων Παθών και του θανάτου του Χριστού, συνάντησε την αγανάκτηση των μαθητών. Και τότε ο Χριστός, αφού και πάλι τους εμψύχωσε, πήρε τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη πάνω σε ένα όρος υψηλό, (το όρος Θαβώρ κατά την παράδοση) και «μετεμορφώθη ἔμπροσθεν αὐτῶν».

«Καὶ μεθ᾿ ἡμέρας ἓξ παραλαμβάνει ὁ Ἰησοῦς τὸν Πέτρον καὶ Ἰάκωβον καὶ Ἰωάννην τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ καὶ ἀναφέρει αὐτοὺς εἰς ὄρος ὑψηλὸν κατ᾿ ἰδίαν· καὶ μετεμορφώθη ἔμπροσθεν αὐτῶν, καὶ ἔλαμψε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὡς ὁ ἥλιος, τὰ δὲ ἱμάτια αὐτοῦ ἐγένετο λευκὰ ὡς τὸ φῶς. Καὶ ἰδοὺ ὤφθησαν αὐτοῖς Μωϋσῆς καὶ Ἠλίας μετ᾿ αὐτοῦ συλλαλοῦντες. Ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Πέτρος εἶπε τῷ Ἰησοῦ· Κύριε, καλόν ἐστιν ἡμᾶς ὧδε εἶναι· εἰ θέλεις, ποιήσωμεν ὧδε τρεῖς σκηνάς, σοὶ μίαν καὶ Μωϋσεῖ μίαν καὶ μίαν Ἠλίᾳ. Ἔτι αὐτοῦ λαλοῦντος ἰδοὺ νεφέλη φωτεινὴ ἐπεσκίασεν αὐτούς, καὶ ἰδοὺ φωνὴ ἐκ τῆς νεφέλης λέγουσα· οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα· αὐτοῦ ἀκούετε· καὶ ἀκούσαντες οἱ μαθηταὶ ἔπεσον ἐπὶ πρόσωπον αὐτῶν καὶ ἐφοβήθησαν σφόδρα. Καὶ προσελθὼν ὁ Ἰησοῦς ἥψατο αὐτῶν καὶ εἶπεν· ἐγέρθητε καὶ μὴ φοβεῖσθε. Ἐπάραντες δὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτῶν οὐδένα εἶδον εἰ μὴ τὸν Ἰησοῦν μόνον. Καὶ καταβαινόντων αὐτῶν ἀπὸ τοῦ ὄρους ἐνετείλατο αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς λέγων· μηδενὶ εἴπητε τὸ ὅραμα ἕως οὗ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐκ νεκρῶν ἀναστῇ» (Ματθ. 17,1-9· βλ. επίσης Μάρκ. 9,1-9· Λουκ. 9,28-36· Β΄ Πέτρ. 1,16-18).

Η εβραϊκή Εορτή της Σκηνοπηγίας ήταν μία εορτή για την εγκατοίκηση του Θεού μαζί με τους ανθρώπους. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Μεταμόρφωση έγινε τις ημέρες της εορτής της Σκηνοπηγίας και αυτή η Μεταμόρφωση του Χριστού αποκαλύπτει πως η εγκατοίκηση του Θεού πραγματοποιείται με τον Χριστό και διαμέσου Αυτού, του Μεσσία, του Υιού του Θεού, που πήρε ανθρώπινη σάρκα. Ο εορτασμός της Μεταμόρφωσης στη Χριστιανική Εκκλησία έγινε η καινοδιαθηκική πραγματοποίηση της παλαιοδιαθηκικής εορτής, κατά τρόπο παρόμοιο με αυτόν της αναλογίας των εορτών του Πάσχα και της Πεντηκοστής στην Παλαιά και την Καινή Διαθήκη.

Στη Μεταμόρφωση, οι απόστολοι βλέπουν τη δόξα της Βασιλείας του Θεού να παρουσιάζεται με μεγαλοπρέπεια στο πρόσωπο του Χριστού. Βλέπουν ότι σ’ Αυτόν πραγματικά. «εὐδόκησε πᾶν τὸ πλήρωμα κατοικῆσαι», διότι «ἐν αὐτῷ κατοικεῖ πᾶν τὸ πλήρωμα τῆς θεότητος σωματικῶς» (Κολ. 1,19 και 2,9). Το βλέπουν αυτό πριν από τη Σταύρωση, ώστε στην Ανάσταση να μπορούν να γνωρίσουν ποιος ήταν Εκείνος που υπέφερε για τους ανθρώπους, και τι είναι αυτό που έχει ετοιμάσει Εκείνος, ο ίδιος δηλαδή Θεός, για όσους τον αγαπούν. Αυτό είναι που εορτάζει η εκκλησία με την εορτή της Μεταμορφώσεως.

«Μετεμορφώθης ἐν τῷ ὄρει Χριστὲ ὁ Θεός, δείξας τοῖς Μαθηταῖς σου τὴν δόξαν σου. Καθὼς ἠδύναντο. Λάμψον καὶ ἡμῖν τοῖς ἁμαρτωλοῖς τὸ φῶς σου τὸ ἀΐδιον, πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου, φωτοδότα δόξα σοι» (Απολυτίκιον).

«Ἐπὶ τοῦ ὄρους μετεμορφώθης, καὶ ὡς ἐχώρουν οἱ Μαθηταί σου τὴν δόξαν σου, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἐθεάσαντο· ἵνα ὅταν σε ἴδωσι σταυρούμενον, τὸ μὲν πάθος νοήσωσιν ἑκούσιον, τῷ δὲ κόσμῳ κηρύξωσιν, ὅτι σὺ ὑπάρχεις ἀληθῶς τοῦ Πατρὸς τὸ ἀπαύγασμα» (Κοντάκιον).

Εκτός από το βασικό νόημα που έχει το γεγονός της Μεταμόρφωσης μέσα στο γενικό πλαίσιο της ζωής και της αποστολής του Χριστού, και εκτός από τη δόξα του Θεού, που αποκαλύφθηκε με όλη τη θεϊκή μεγαλοπρέπειά της στο πρόσωπο του Σωτήρος, η παρουσία του Μωυσή και του Ηλία έχουν επίσης μεγάλη σημασία, για την κατανόηση και τον πανηγυρισμό της εορτής. Πολλοί από τους ύμνους αναφέρονται σε αυτές τις δύο κυρίαρχες μορφές της Παλαιάς Διαθήκης, όπως επί παραδείγματι, τα τρία αναγνώσματα του Εσπερινού, που μιλούν για την εκδήλωση της δόξας του Θεού σε αυτούς τους άγιους ανθρώπους του παρελθόντος (Έξοδ. 24,12-18· 33,11· Α΄ Βασ. 19,3-16).

Ο Μωυσής και ο Ηλίας, σύμφωνα με τη λειτουργική ερμηνεία, δεν είναι μόνο οι μεγαλύτερες μορφές της Παλαιάς Διαθήκης, που έρχονται τώρα να προσκυνήσουν τον Υιό του Θεού μέσα σε δόξα, ούτε επίσης είναι απλώς δύο από τους Αγίους στους οποίους ο Θεός είχε αποκαλυφθεί στις προκαταβολικές θεοφάνειες της Παλαιάς Διαθήκης του Ισραήλ· οι δύο αυτοί άνδρες αντιπροσωπεύουν στην πραγματικότητα την ίδια την Παλαιά Διαθήκη: ο Μωυσής αντιπροσωπεύει το Νόμο και ο Ηλίας τους Προφήτες. Και ο Χριστός είναι η εκπλήρωση του Νόμου και των Προφητών (Ματθ. 5,17).

Επίσης αντιπροσωπεύουν τους ζωντανούς και τους νεκρούς, αφού ο Μωυσής πέθανε και είναι γνωστό το μέρος της ταφής του, ενώ ο Ηλίας αναλήφθηκε ζωντανός στους ουρανούς, για να εμφανιστεί και πάλι και να ανακοινώσει το χρόνο της σωτηρίας του Θεού από τον Χριστό τον Μεσσία και Σωτήρα του κόσμου.

Έτσι με την εμφάνισή τους μαζί με τον Ιησού στο όρος της Μεταμόρφωσης, ο Μωυσής και ο Ηλίας δείχνουν ότι ο Μεσσίας και Σωτήρας είναι εδώ και ότι είναι ο Υιός του Θεού, τον οποίο μαρτυρεί ο ίδιος ο Πατέρας, ο Κύριος όλης της δημιουργίας, της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, των ζώντων και των νεκρών. Η Μεταμόρφωση του Χριστού είναι η εκπλήρωση όλων των θεοφανειών και εκδηλώσεων του Θεού, μια εκπλήρωση που έγινε τέλεια στο πρόσωπο του Χριστού. Η Μεταμόρφωση του Χριστού αποκαλύπτει σε μας τον απώτερο προορισμό μας ως χριστιανών, τον απώτερο προορισμό όλων των ανθρώπων και όλων των δημιουργημάτων – να μεταμορφωθούν και να δοξαστούν από τη μεγαλοπρεπή δόξα του ίδιου του Θεού.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η εορτή της Μεταμόρφωσης του Χριστού ανήκε πρώτα στην προπασχαλινή εκκλησιαστική περίοδο. Ίσως να εορταζόταν σε κάποια από τις Κυριακές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, γιατί εκτός από το βέβαιο ιστορικό στοιχείο και γεγονός ότι ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο μεγάλος διδάσκαλος της Μεταμόρφωσης του Χριστού, μνημονεύεται κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής, το περιστατικό από μόνο του σίγουρα συνδέεται με τον επερχόμενο θάνατο και με την Ανάσταση του Σωτήρος.

«Ἵνα ὅταν σε ἴδωσι σταυρούμενον, τὸ μὲν πάθος νοήσωσιν ἑκούσιον» (Κοντάκιον).

Η εορτή της Μεταμορφώσεως πανηγυρίζεται σήμερα στις 6 Αυγούστου, πιθανώς για κάποια ιστορική αιτία. Ο καλοκαιρινός πανηγυρισμός της εορτής ωστόσο προσφέρεται ιδιαίτερα για την πληρέστερη κατανόηση του θέματος της μεταμόρφωσης. Η ευλογία των σταφυλιών, όπως και άλλων φρούτων και λαχανικών, που γίνεται αυτή την ημέρα αποτελεί σημείο και σύμβολο, που αισθητοποιεί με τον πιο όμορφο και κατάλληλο τρόπο την τελική μεταμόρφωση όλων των πραγμάτων μέσα από τον Χριστό. Συμβολίζει την απώτερη ανθοφορία και καρποφορία όλης της δημιουργίας στον παράδεισο του Θεού, στην αιώνια Βασιλεία της Ζωής, όπου όλα θα μεταμορφωθούν με τη δόξα του Κυρίου.

π. Θωμάς Χόπκο, Δόγμα και λατρεία Βασικό εγχειρίδιο για την ορθόδοξη πίστη, Τόμος: 1ος, Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα, 2014