ΚΥΡΙΑΚΗ Η΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ

(Ματθ. ιδ΄ 14-22)

Ὁ χορτασμὸς τῶν πεντακισχιλίων

Ἡ Λειτουργικὴ διάσταση τοῦ θαύματος Ἐκπληκτικὸ ἦταν τὸ θαῦμα τοῦ χορτασμοῦ τῶν πέντε χιλιάδων ἀνδρῶν ποὺ ἔκαμε ὁ Κύριος κοντὰ στὴ Βηθεσδά. Τόση ἐντύπωση ἔκανε μάλιστα στοὺς Ἰουδαίους, ὥστε πολλοὶ κατέληξαν στὸ συμπέρασμα ὅτι, αὐτὸς εἶναι ὁ προφήτης ποὺ περιμένουν καὶ γι’ αὐτὸ ἤθελαν νὰ τὸν ὁρίσουν βασιλέα1. Πέρα ὅμως ἀπὸ αὐτὲς τὶς ἀνθρώπινες διαθέσεις καὶ ἐγκόσμιες ἐπιθυμίες, τὸ θαῦμα ἔχει κοινωνική, ἐκκλησιολογικὴ καὶ εὐχαριστιακὴ σημασία.

Ἡ κοινωνικὴ καὶ ἐκκλησιολογικὴ τοῦ σημασία Τὸ θαῦμα τοῦ πολλαπλασιασμοῦ τῶν ἄρτων τὸ ἔκανε ὁ Κύριος. Ὅμως κατὰ τὴ διανομὴ καὶ διατροφὴ τοῦ πλήθους χρησιμοποίησε καὶ τοὺς μαθητές Του. Ἀπὸ τὴ συμμετοχή τους αὐτὴ οἱ μαθητές Του ἀπέκτησαν κάποια ἐμπειρία‧ διδάχθηκαν τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο θὰ μποροῦσαν νὰ ὀργανώσουν τὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο, ἢ ὅπως συνήθιζαν νὰ τὸ λέγουν τὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας2. Οἱ Χριστιανοὶ ἔθεταν ἀργότερα στὴ διάθεση τῶν Ἀποστόλων τὰ ὑπάρχοντά τους καὶ αὐτοὶ μὲ τὸν φωτισμὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὰ ἀξιοποιοῦσαν ἀνάλογα μὲ τὶς ἀνάγκες τῶν πιστῶν στὴν τοπικὴ Ἐκκλησία τῶν Ἱεροσολύμων3. Ἀργότερα, κατὰ τὴν ἐξάπλωση τῆς Ἐκκλησίας, τὰ κοινωνικὰ προβλήματα ὁποιασδήποτε μορφῆς, εὕρισκαν τὴ λύση τους μὲ τὴν πνευματικὴ καθοδήγηση τῶν Μεγάλων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας4.

Κέντρο τῆς ἐκκλησιαστικῆς καὶ κοινωνικῆς ζωῆς ἦταν ἡ θεία Λατρεία5.

Μετὰ ἀπὸ τὴ θεία Λειτουργία, ἀκολουθοῦσε ἡ διακονία γιὰ ἀνθρώπους, ποὺ εἶχαν κάποια χρεία‧ δηλ. συλλογὴ χρημάτων, παροχὴ βοηθημάτων γιὰ ἀγορὰ φαρμάκων καὶ τροφίμων, οἰκονομικὴ ἐνίσχυση οἰκογενειῶν ποὺ εἶχαν περιέλθει σὲ ἀνάγκη. Κατὰ τὰ χρόνια της ὑποδούλωσης τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους ὑπὸ τὴν Ὀθωμανικὴ κυριαρχία, τόσο στὴ Μ. Ἀσία καὶ στὸν Πόντο, ὅσο καὶ στὴν λοιπὴ Ἑλλάδα συγκεντρώνονταν, μὲ τὴν καθοδήγηση τοῦ Ἱερέως, οἱ νέοι μετὰ τὴ Θεία Λειτουργία καὶ βοηθοῦσαν ἄλλοτε στὴ σπορὰ καὶ ἄλλοτε στὸ θερισμὸ τοῦ χωραφιοῦ ἀνήμπορων οἰκογενειῶν. Μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο, δὲν καταλύθηκε ἡ ἀργία τῆς Κυριακῆς, ἀλλὰ ἁγιάζονταν μὲ ἔργα ἀγάπης6. Ὁ Ἅγιος Κύριλλος Λούκαρης, ὡς Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας (1601-1620), ἐπιτέλεσε ἀξιόλογο ἀνακαινιστικὸ ἔργο, συγκέντρωσε χρήματα μὲ ἐράνους σὲ ὀρθόδοξες χῶρες γιὰ τὴν πληρωμὴ τῶν χρεῶν τοῦ Πατριαρχείου, ἵδρυσε καὶ ἀνακαίνισε ναούς, περιέθαλψε πάσχοντες, διατέλεσε ἕνα μέγιστο κοινωνικὸ-ποιμαντικὸ ἔργο7.

Ἡ εὐχαριστιακὴ σημασία τοῦ θαύματος Ὁ Κύριος, ποὺ ἀντίκρυσε τὰ πλήθη νὰ ἔρχονται πρὸς Αὐτὸν μὲ ἐμπιστοσύνη τοὺς εὐσπλαχνίσθηκε, καθότι, ἦταν σὰν πρόβατα χωρὶς ποιμένα8.

Μὲ τὴν ἰδιότητα αὐτὴ τοῦ ποιμένος ποὺ φροντίζει γιὰ τὸ ποίμνιο, ἔτσι καὶ ὁ Κύριος φροντίζει ὡς Μεσσίας, ὄχι ἁπλῶς γιὰ τὴν πρόσκαιρη τροφή, ἀλλὰ γιὰ τὴν κατ’ ἐξοχὴν τροφή, τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα Του, ἐντὸς τῆς Ἐκκλησίας διὰ μέσου τοῦ μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας.

Τὰ λόγια τῆς σημερινῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς: «λαβῶν τοὺς ἄρτους…»9, προτυπώνουν μὲ σαφήνεια τὶς λειτουργικὲς ἐκφράσεις τοῦ Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας‧ ἀφοῦ πῆρε τὰ ψωμιὰ καὶ σήκωσε τὰ μάτια Του εἰς τὸν Οὐρανό, τὰ εὐλόγησε καὶ τὰ ἔδωσε στοὺς μαθητὲς καὶ κατ’ ἐπέκταση οἱ μαθητὲς στοὺς ἀνθρώπους. Οἱ Ἰουδαῖοι ποὺ εἶδαν τὸ θαῦμα τοῦ χορτασμοῦ τῶν πεντακισχιλίων τὸ ἑρμήνευσαν ὡς ἕνα σημεῖο δυναμικῆς παρουσίας τοῦ Μεσσία. Γι’ αὐτὸ ἔλεγαν μεταξύ τους ὅτι, αὐτὸς εἶναι ὁ προφήτης ποὺ πρόκειται νὰ ἔλθει στὸ κόσμο καὶ σκέφτηκαν νὰ τὸν ἀδράξουνε καὶ νὰ τὸν ἀνακηρύξουν Βασιλέα. Ἡ εἰκόνα αὐτὴ τοῦ Μεσσία, ποὺ δημιούργησαν οἱ Ἰουδαῖοι, ἦταν κοσμικὴ καὶ ἀνταποκρινόταν στὶς ἐθνικές τους προσδοκίες, δηλαδὴ νὰ τοὺς ἐλευθερώσει ὁ Μεσσίας ἀπὸ τὸν ζυγὸ τῶν Ρωμαίων καὶ νὰ μεγαλουργήσουν ὡς ἔθνος ἀνεξάρτητο. Δὲν μπόρεσαν νὰ κατανοήσουν ὅτι ὁ Μεσσίας εἶναι ὁ ποιμὴν τοῦ καινοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ τῆς Ἐκκλησίας, τὴν ὁποία τροφοδοτεῖ ὄχι μὲ τὴν πρόσκαιρη τροφή, ἀλλὰ μὲ τὴν αἰώνια ποὺ εἶναι τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα Του.

Τὸ μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας διενεργεῖ τὴν ἑνότητα ὅλου τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος καὶ συγχρόνως τρέφει διαρκῶς τὰ μέλη ὡς τὴν ἀνασταση10. Εἶναι τὸ μυστήριο ποὺ θεμελιώθηκε στὰ λόγια τοῦ Χριστοῦ κατὰ τὸν μυστικὸ Δεῖπνο. Ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης μάλιστα ἑρμηνεύει καὶ τὴ σημασία τοῦ γεγονότος αὐτοῦ ὡς θυσίας καὶ ζωοποίησης11. Τὸ μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας εἶναι θυσία, μέσο ἀθανασίας ἢ φάρμακο, ὅπως ἀναφέρει ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος καὶ συνάμα ὁ ἑνοποιητικὸς καὶ ζωοποιητικὸς κρίκος μεταξὺ τῶν μελῶν καὶ ὅλης τῆς ἐκκλησιαστικῆς οἰκοδομῆς. Αὐτὴ ἡ ἑνοποιητικὴ δύναμη εἶναι «καθαρτήρια δύναμη» τῶν διαβρωτικῶν ἐπιρροῶν καὶ συγχρόνως κάνει τὸ σῶμα τῆς σύναξης νὰ εἶναι ὁ λαὸς τοῦ Θεού12.

Κατὰ τὴν προσευχὴ ποὺ ἔκανε ὁ Ἅγιος Πολύκαρπος πρὶν τὸ μαρτύριό του εἶπε τὰ ἑξῆς μεστὰ λόγια: «Ἐν τῷ ποτηρίῳ τοῦ Χριστοῦ εἰς ἀνάστασιν ζωῆς αἰωνίου ψυχῆς τε καὶ σώματος, ἐν ἀφθαρσίᾳ Πνεύματος Ἁγίου»13. Στὰ λόγια του φαίνεται ἡ δυνατὴ συνοχὴ καὶ ἡ ζωτικότητα ποὺ παρέχει ἡ Θεία Εὐχαριστία στὸ ἐκκλησιαστικὸ σῶμα. Τὰ μέλη αὐτοῦ τοῦ σώματος στρατεύονται, μέσα ἀπὸ φωτιὰ καὶ δάκρυα, γιὰ ἕναν ἀγώνα καὶ ἐν ἀναμονὴ τῆς ἀνάστασης καὶ τῆς ἀφθαρσίας. Τὸ μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας νοεῖται λειτουργικά, σὲ διαστάσεις κοινωνικὲς τῶν μελῶν τοῦ σώματος καὶ συνάμα εἶναι αὐτὸ ποὺ τρέφει, οἰκοδομεῖ καὶ δίνει τὴν κινητήρια δύναμη πρὸς τὰ ἔσχατα. Ἔτσι, ὁ ἐκκλησιαστικὸς ὀργανισμὸς γίνεται κάτι τὸ ζωντανό, πάντοτε ἑνοποιούμενο καὶ ἀνοιχτὸ πρὸς τὸ μέλλον. Ἡ τροφὴ καὶ ἡ ζωοποίηση τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος, τὴν κάνει ἐνεργὸ καὶ κινητικὴ πρὸς τὴν ἀγαθότητα.

Ἐν κατακλεῖδι, τὸ μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας δὲν εἶναι μιὰ ἁπλὴ ἀκολουθία ποὺ ἱκανοποιεῖ τὶς θρησκευτικές μας ἀνάγκες, ἀλλὰ εἶναι τὸ μυστήριο στὸ ὁποῖο φαίνεται ἡ ἑνότητα Τῆς Ἐκκλησίας, τῶν μελῶν αὐτῆς μὲ κυβερνήτη τὸν ἴδιο τὸ Χριστό. Ὁ Χριστὸς εἶναι κατὰ τὸ μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας παρών, εὐλογῶν, τρέφων καὶ ἁγιάζων τὸν λαὸ τοῦ Θεοῦ, ὅπως εὐλόγησε στὴν ἔρημο τοὺς πέντε ἄρτους καὶ τοὺς δύο ἰχθῦς.

Ἀρχιμ. Τίτος Γιαννούλης

Ἐφημέριος Ἄγ. Ἀποστόλων Λευκοθέας

1 Ματθ. 14, 13.

2 Πραξ. 2, 46.

3 Πραξ. 4, 34-35.

4 PG. 31, 277-304.

5 Πραξ. 2, 42.

6 Βλ. Δ. Ρήγα, Ορθόδοξη Μαρτυρία, Θεσσαλονίκη 1993, σελ. 251.

7 Βλ. Χ. Παπαδοπούλου, Ιστορία της Εκκλησίας της Αλεξάνδρειας, εκδ. Β΄, Αθήνα 1985, σελ. 671.

8 Ἰωαν. 10, 31.

9 Ματθ. 14, 19.

10 PG. 7, 1127B.

11 Ματθ. 26, 26-29, Μαρκ. 14, 22-25, Λουκ. 22, 17-20, Ἰωαν. 6, 53-55.

12 PG. 5, 656Α, PG. 5, 661Α. Das Volk Gottes.

13 PG. 20, 356Α.

ΠΗΓΗ