Κυριακή τοῦ Θωμᾶ 19.4.2015

(Πράξεων ε΄ 12-20)

«Τό λαϊκό στοιχεῖο στήν Ἐκκλησία»

Ὁ ρόλος πού ἔπαιξε ὁ λαός στά πρῶτα βήματα τῆς θρησκείας μας ἀποκαλύπτεται στά ὅσα ὁ Ἱερός συγγραφέας τῶν Πράξεων ἀναφέρει στό ε΄ κεφάλαιο «Τῶν δέ λοιπόν οὐδείς ἐτόλμα κολλᾶσθαι αὐτοῖς (τοῖς ἀποστόλοις) ἀλλ’ ἐμεγάλυνεν αὐτούς ὁ λαός» (Πράξεων ε΄ 13). Ἀπό τά λόγια αὐτά ἀναδύεται ἡ σημασία τοῦ λαϊκοῦ στοιχείου μέσα στήν Ἐκκλησία.

Διηγώντας τίς προσπάθειες τῶν Ἀποστόλων στά πρῶτα βήματα τῆς χριστιανικῆς Ἐκκλησίας γιά τήν ἐξασφάλιση τῆς ἐξάπλωσης τῆς νέας πίστεως, ὁ συγγραφέας τῶν Πράξεων μᾶς πληροφορεῖ πώς οἱ ἄρχοντες τῆς ἐποχῆς ἔπαιρναν ἀρνητική, καταδιωκτική στάση ἀπέναντί τους. Ἀντίθετα μέ τήν στάση αὐτή τοῦ κατεστημένου τῆς ἐξουσίας ὁ πολύς λαός ἔδειχνε σημεῖα προσπελάσεως πρός τήν νέα πίστη πού θέριευε ἔτσι στήν βάση τῆς πυραμίδας ἐξασφαλίζοντας στήν Ἐκκλησία θετικά στοιχεῖα ἐπιβιώσεως. Ἔτσι ἤδη ἀπό τά πρῶτα βήματά της ἡ Ἐκκλησία μας στηρίχθηκε στήν καρδιά τοῦ λαοῦ, πού ἀγκάλιασε μέ τήν ψυχή του τόν νέο τοῦτο θρησκευτικό κίνημα καί τό στέριωσε ἀκατάλυτα. Οἱ πληροφορίες πού ἔχουμε ἀπό αὐθεντικές πηγές μαρτυροῦν πώς καθώς διευρυνόταν συνεχῶς ἡ λαϊκή βάση τῆς Ἐκκλησίας ἐξουδετερώνονται συστηματικά οἱ ἀντιδράσεις τῶν ἀνθρώπων τῆς ἐξουσίας μέχρις ὅτου τελικά ὑπέκυψαν κι αὐτοί στήν ἱστορική ἀναγκαιότητα τῆς χριστιανικῆς πραγματικότητας πού ἀναδυόταν μέσα ἀπό τούς ζοφερούς χρόνους τῶν τριῶν αἰώνων τῶν διωγμῶν.

Ἔκτοτε τό λαϊκό στοιχεῖο πῆρε μία σημαντική θέση στό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας πού παρά τήν σύσταση ἐξυπαρχῆς τῆς ξεχωριστῆς τάξεως τοῦ Ἱερατείου, στήν γνήσια τουλάχιστον μορφή του, διασώζεται μέχρι σήμερα στήν Ὀρθοδοξία, δέν θέλησε ποτέ νά ἀμφισβητήσει τόν ρόλο τῶν λαϊκῶν στήν ὅλη της δομή. Ὅμως, μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου, οἱ διαμορφωθεῖσες μέσα καί ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία συνθῆκες καί καταστάσεις, ἰδίως κατά τούς χρόνους τῆς αὐτοκρατορίας, ἔφεραν σέ μία ὀργανική θά ἔλεγα σύνδεση καί σχέση τήν ἡγεσία τῆς Ἐκκλησίας μέ τήν ἀντίστοιχη τάξη τῆς Πολιτείας. Ἔτσι ἀναπτύχθηκαν στήν κορυφή τῶν δύο πυραμίδων δεσμοί στενοί, πού ξεπερνοῦσαν τά ἐπιτρεπόμενα ὅρια, ἔφθασαν ἐνίοτε στήν ἀγνόηση τῆς λαϊκῆς βάσεως, πού ἔτσι πρακτικά τουλάχιστον, ἔχασε τό νόημα πού εἶχε παλαιότερα. Τώρα ἡ Ἐκκλησία στηριζόταν περισσότερο στήν ἐξουσία καί στήν πολιτική καί λιγότερο στήν καρδιά τοῦ λαοῦ, πού κινδύνευε νά ἀποξενωθεῖ ἀπό τήν πνευματική ἡγεσία. Τό τραγικό αὐτό λάθος δέν ἔγινε ἀντιληπτό, γι’ αὐτό καί κόστισε πολύ ἀκριβά στήν Ἐκκλησία πού εἶδε νά ξεμακραίνει ὁ λαός ἀπό τήν κοιτίδα τοῦ πνεύματός του καί νά διαφοροποιεῖ μέσα του τήν ἔννοια τῆς θρησκείας ἀπό τά πρόσωπα τῶν ἐκκλησιαστικῶν ταγῶν του.

Στήν Ἑλλάδα τό ἴδιο αὐτό πνεῦμα καθιερώθηκε εὐθύς μετά τήν ἀπελευθέρωση, τότε πού οἱ σχέσεις τῆς Ἐκκλησίας μέ τήν πολιτεία θεσμοθετήθηκαν στό σημερινό τους σχήμα καί ἐπέτρεψαν τόν θανάσιμο ἐναγκαλισμό τῶν δύο δυνάμεων. Ἀπό τόν ἐναγκαλισμό αὐτό ξεπήδησαν μέν ὑλικά ὀφέλη ἴσως γιά τήν Ἐκκλησία ὅμως παράλληλα ζημιώθηκε ἀνεπανόρθωτα ὁ ἱερός θεσμός της, καθώς τά λάθη τῶν πολιτικῶν τά φορτώθηκε πολλές φορές ἡ Ἐκκλησία ἕνεκα τῆς συνεργασίας της μαζί τους.

Σήμερα ἔχει ἀρχίσει νά συνειδητοποείται ἀπό τούς ἐκκλησιαστικούς μας ἡ ἀνάγκη μιᾶς ἀλλαγῆς στό σύστημα, πρᾶγμα πού θά ἐπιβάλλει στήν Ἐκκλησία περισσότερη ἐπαφή μέ τό λαό καί συνειδητότερη συμμετοχή τοῦ λαϊκοῦ στοιχείου στά ζητήματα τῆς Ἐκκλησίας πού δέν μπορεῖ νά νοεῖται ξένη πρός αὐτό. Νέες ὑγιείς δυνάμεις μέσα καί ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία εἶναι ταγμένες ὑπέρ αὐτοῦ τοῦ κινήματος πού θά ἐνισχύει στήν βάση τους πνευματικές δυνάμεις καί θά ἐξασφαλίζει στήν Ἐκκλησία βιωσιμότητα στούς χαλεπούς καιρούς μας. Ὅσο γρηγορότερα ἀντιληφθοῦμε πώς μᾶς συμφέρει νά στηριζόμαστε στόν λαό παρά στό χωροφύλακα, τόσο καλύτερα θά εἶναι γιά μᾶς καί γιά τήν Ἐκκλησία. Ἀρκετά μέχρι σήμερα ταλαιπωρήθηκε καί ἡ Ἐκκλησία καί ἡ Πολιτεία μέ τήν συναλληλία. Εἶναι καιρός πιά ἡ Ἐκκλησία μας νά στηριχθεῖ στα παιδιά της πού εἶναι ὁ κλήρος μαζί καί ὁ λαός. Γιατί μόνο τά παιδιά της τήν ἀγαποῦν ἀνιδιοτελῶς καί μόνο αὐτή ἡ γόνιμη σχέση μπορεῖ νά γίνει ἀφετηρία γιά νέες ἅγιες ἐπιδιώξεις καί κατακτήσεις στόν χῶρο τῆς Πατρίδος μας.

Τούς Ἀποστόλους τότε κυνηγοῦσαν οἱ ἄρχοντες ἀλλ’ ἐμεγάλυνεν ὁ λαός. Ἄν γινόταν τό ἀντίθετο δηλαδή οἱ ἄρχοντες ἐμεγάλυναν τούς Ἀποστόλους ἀλλά ὁ λαός τούς ἀποδοκίμαζε τότε θά ἦταν ἀμφίβολη ἐξ ἀνθρωπίνης πάντα σκοπιᾶς, ἡ ἐξάπλωση τῆς πίστεως. Καί σήμερα στήν Ἐκκλησία δέν τήν συμφέρει νά ἀγνοεῖ τόν λαό, ἐπειδή τάχα δέν τόν ἔχει ἀνάγκη. Κάποτε τά δεκανίκια τῆς Πολιτείας θά λείψουν καί τότε, ἄν δέν ὑπάρχει λόγος, θά σωριασθεῖ τό σῶμα μας κατά γῆς.

Μέ κλῆρο καί λαό ἀφοσιωμένο στήν πίστη ἡ Ἐκκλησία μπορεῖ νά διαδραματίσει τόν ἀναγενητικό της ρόλο μέσα στήν κοινωνία.