Εἰς τό Σωτήριον Πάθος Β΄

Ἠλία Μηνιάτη 

«Περιλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου» (Ματθ. κστ´ 38)

Δύο μεγάλα καί παράδοξα θαύματα εἶδεν ὁ ἄνθρωπος εἰς τόν κόσμον· ἕνα Θεόν νά κατέβη ἀπό τόν οὐρανόν εἰς τήν γῆν νά γένῃ ἄνθρωπος, – καί αὐτόν, τόν Θεόν καί ἄνθρωπον, νά ἀνέβῃ νά ἀποθάνῃ ἐπάνω εἰς ἕνα σταυρόν. Τό ἕνα ἐστάθη ἔργον μιᾶς ἄκρας σοφίας καί δυνάμεως, τό ἄλλο ἔργον μιᾶς ἄκρας φιλανθρώπου ἀγάπης, πλήν καί τά δύο ἔλαβον περιστατικά πολλά καί διάφορα. Εἰς τό πρῶτον θαῦμα, ὅταν ὁ Θεός ἔγεινεν ἄνθρωπος, ἔκαμε κοινήν πανήγυριν ὅλη ἡ κτίσις: ἄγγελοι εἰς τόν οὐρανόν ἔψαλλον χαρμόσυνον δοξολογίαν· ποιμένες εἰς τήν γῆς ἐχόρευον, διά τά εὐαγγέλια τῆς σωτηρίας καί τῆς χαρᾶς καί βασιλεῖς ἦλθον ἐξ ἀνατολῶν καί προσεκύνησαν μέ δῶρα τόν νεοτεχθέντα Δεσπότην. Εἰς τό δεύτερον θαῦμα, ὅταν ὁ Θεάνθρωπος ἀπέθανεν ἐσταυρωμένος, ὡσάν κατάδικος ἐν μέσῳ δύο ληστῶν, ὁ ἄνω καί κάτω κόσμος ἐθρήνησεν· ὁ οὐρανός ἐσκέπασε μέ βαθύτατον σκότος τό πρόσωπον· ἡ γῆ ἐσείσθη ἐκ θεμελίων ἀπό τόν τρόπον, αἱ πέτραι ἐσχίσθησαν.

Ἐκείνη ἐστάθη μία λαμπρά νύχτα, πρόξενος παγκοσμίου χαρᾶς καί ἀγαλλιάσεως, αὕτη μία σκοτεινή ἡμέρα, ἀφορμή λύπης καί ἀδημονίας· εἰς ἐκείνην ἔκαμε ὅσην εὐεργεσίαν ἠδύνατο νά κάμῃ ὁ Θεός πρός τόν ἄνθρωπον· εἰς ταύτην ἔκαμεν ὅσην παρανομίαν δύναται νά κάμῃ ὁ ἄνθρωπος πρός τόν Θεόν.

Δίκαιον ἔχεις νά λέγῃς, ὦ Θεάνθρωπε καί τεθλιμένε Ἰησοῦ· «περίλυπός ἔστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου» πολλά εἶναι τά πάθη σου, μεγάλη εἶναι ἡ λύπη σου· πάθη τόσον πολλά, ὅσα δέν ἀβάσταξεν ἀκόμη ἀνθρώπου ὑπομονή· λύπη τόσον μεγάλη, ὅσον δέν ἐδοκίμασεν ἀνθρώπου καρδία. Καί ἀληθινά, Χριστιανοί, ὅσον ἐγώ ἐξετάζω νά εὕρω ἀνάμεσα εἰς τούς ἀνθρώπους κανένα ἄλλο παράδειγμα, τόσον εὑρίσκω καί τόν πόνον του εἰς τό πάθος καί τήν λύπην του εἰς τόν πόνον ἀσύγκριτον.

Μέγας ἦτο ὁ φθόνος τῶν ἀρχιερέων καί γραμματέων ἐναντίον τοῦ Κυρίου· καί ὁ ἄδικος φόνος τοῦ Ἄβελ δέν εἶναι νά συγκριθῇ μέ τόν σταυρικόν θάνατον τοῦ Ἰησοῦ. Μεγάλη ἡ ὑπομονή τοῦ Ἰσαάκ, ὅταν ἔμελλε νά θυσιασθῇ ἀπό τόν Ἀβραάμ, τόν πατέρα του. Πολλά μεγαλητέρα τοῦ Ἰησοῦ, ὅπου ἀληθινά ἐθυσιάσθη ἀπό τόν Οὐράνιον Πατέρα του εἰς τό μῖσος τῶν ἐχθρῶν του.

Μεγάλη ἡ δυστυχία τοῦ Ἰωσήφ, νά πωληθῇ ἀπό τούς ἀδελφούς του, νά συκοφαντηθῇ ἀπό μίαν γυναῖκα καί νά σφαλισθῇ, ὡσάν πταίστης, εἰς μίαν φυλακήν· μεγαλητέρα τοῦ Ἰησοῦ, νά πωληθῇ ἀπό τόν μαθητήν του, νά κατηγορηθῇ ἀπό τήν Συναγωγήν, νά συρθῇ ἀπό κριτήριον εἰς κριτήριον ὡσάν κατάδικος.

Μεγάλη ἡ καταφρόνησις τοῦ Δαυΐδ ὁ ἴδιος υἱός νά τόν διώξη ἀπό τόν βασιλικόν θρόνο, οἱ ὑπήκοοί του νά τόν ἀπαρατήσωσιν, οἱ δοῦλοι του νά τόν κυνηγοῦσι μέ πέτρας νά τόν συντροφεύουσι μέ ὕβρεις, ὅταν αὐτός, φεύγοντας μέ γυμνά πόδια, ἀνέβαινεν εἰς τό ὄρος τῶν Ἐλαιῶν· μά ὁ Ἰησοῦς παραιτημένος ἀπό τούς ἀποστόλους, δεμένος ἀπό τούς στρατιώτας, στεφανωμένος μέ ἀκάνθας, φορτωμένος μέ τόν Σταυρόν, συντροφευμένος ἀπό τάς βλασφημίας καί τούς ὀνειδισμούς ὅλης τῆς πόλεως, νά ἀναβαίνῃ εἰς τόν Γολγοθᾷ, διά νά λάβῃ ἄτιμον θάνατον ἀνάμεσα εἰς δύο ληστάς, – τοῦτο δέν εἶναι ἕνα ἐλεεινότερον θέαμα;

Ὁμολογῶ πῶς πολύς ἦτον ὁ πόνος τοῦ Ἰώβ στερημένου ἀπό τά παιδία καί ἀπό τά ὑπάρχοντα, πεσμένου εἰς μίαν κοπρίαν, πληγωμένου ἀπό κεφαλῆς μέχρι ποδῶν· μά αὐτός ἦτον ἕνας τύπος, μία σκιά τῶν καί τῶν πληγῶν τοῦ πολυπαθοῦς Υἱοῦ τῆς Παρθένου.

Πολλά ἦτον καί τά πάθη, ὅπου ἔλαβον μετέπειτα, ὅσοι ἐμιμήθησαν τό πάθος τοῦ Χριστοῦ, ἀλλ᾽ ἐκεῖνα τῶν ἁγίων μαρτύρων ἦτον πάθη τοῦ σώματος, ἀνάμεσα εἰς τά ὁποῖα ἔχαιρεν ἡ ψυχή· ἐκεῖνα ἦτον καί τό μαρτύριον καί στέφανος· τό δέ πάθος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ· εἶναι πάθος, χωρίς καμμίαν παρηγορίαν, θάνατος, ὅλος ἀτιμία, μαρτύριον, ὅλον λύπη, καί λύπη θανάσιμος· «περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου».

Ἐγώ ἠξεύρω, διατί τέλος οἱ διδάσκαλοι κηρύττουσι τά πάθη τοῦ Χριστοῦ· διά νά παρακινήσωσι δηλαδή, τούς Χριστιανούς εἰς συμπάθειαν καί εἰς δάκρυα. Ἐγώ δέν ἔχω τοιοῦτον σκοπόν, διατί τοιοῦτον σκοπόν δέν εἶχε καί ὁ Χριστός, ὅταν ἐπήγαινε νά ἀποθάνῃ: «θυγατέρες Ἱερουσαλήμ, ἔλεγε, μή κλαίετε ἐπ᾽ ἐμέ, πλήν ἐφ᾽ ἑαυτάς κλαίετε καί ἐπί τά τέκνα ὑμῶν»· ἁμαρτωλοί, ὅσοι ἕως τώρα εἶσθε ἀμετανόητοι, κλαίετε, σᾶς λέγω καί ἐγώ, διά τήν ἁμαρτίαν σας, κλαίετε διά τήν κακίαν σας, κλαίετε τήν κόλασίν σας καί κλαίετε ὁμοῦ τήν δυστυχίαν τῶν τέκνων σας, εἰς τά ὁποῖα ἀφίνετε εἰς κληρονομίαν τό κακόν παράδειγμα μιᾶς διεστραμμένης ζωῆς. Δέν θέλω νά κλαύσετε τά πάθη τοῦ Χριστοῦ, θέλω μόνον ν᾽ ἀκούσετε, ἀνάμεσα εἰς ὅλα τά πάθη τοῦ Χριστοῦ, ποῖον ἐστάθη τό μεγαλήτερον, διά τό ὁποῖον λέγει παραπονεμένος· «Περιλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου».

ΜΕΡΟΣ Α΄

 Ὅταν ὁ υἱός τοῦ Θεοῦ ἐκατέβη εἰς τήν γῆν, ἐσαρκώθη, ἐφόρεσε – διά νά εἴπω ἔστι – ὡσάν δύο ἐνδύματα τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως· ἕνα τήν ἀνθρώπινον σάρκα, τήν ὁποία προσέλαβε καθ᾽ ὑπόστασιν. Ὅθεν λέγει ὁ Παῦλος· «τόν μή γνόντα ἁμαρτίαν (ἤγουν τόν Ἰησοῦν Χριστόν) ἁμαρτίαν ἐποίησε»· καί πάλιν· «Χριστός ἐξηγόρασεν ἡμᾶς ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου γενόμενος ὑπέρ ἡμῶν κατάρα». Μέ τό ἔνδυμα τῆς ἀνθρωπίνης σαρκός ἐφάνη ἕνας ἀναμάρτητος ἄνθρωπος εἰς ὅλην του τήν ζωήν· «ἁμαρτίαν οὐκ ἐποίησεν, οὐδέ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ» Λόγος σάρξ ἐγένετο»· Μέ τό ἔνδυμα τῆς ἀνθρωπίνης ἁμαρτίας ἐφάνη τώρα, εἰς τόν καιρόν τοῦ πάθους, ὡσάν ἄνθρωπος ἁμαρτωλός, καί ἦτον ἐκεῖνος ὁ ἄκακος καί καθαρός ἀμνός, φορτωμένος τήν παγκόσμιον ἁμαρτίαν, ὅπου προεῖδεν ἄνωθεν ὁ Ἡσαΐας καί ἔδειξε κατόπιν ὁ Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής· «ἴδε ὁ ἀμνός τοῦ Θεοῦ, ὁ αἴρων τήν ἁμαρτίαν τοῦ Κόσμου». Μέ τέτοιον ἔνδυμα, μέσα εἰς τόν κῆπον Γεθσημανῆς, παρουσιάζεται εἰς τόν ἄναρχόν του Πατέρα, τόν ὁποῖον τρεῖς φοραῖς παρακαλεῖ νά τόν παραιτήσῃ ἀπό τό πικρόν καί θανατηφόρον ποτήριον: «Πάτερ, εἰ δυνατόν, παρελθέτω ἀπ᾽ ἐμοῦ τό ποτήριον τοῦτο». Ἀλλ᾽ ὁ Πατήρ δέν τοῦ εἰσακούσει· πρῶτος γράφει εἰς τόν οὐρανόν τήν ἀπόφασιν τοῦ θανάτου, ὅπου ἔγραψεν εἰς τήν γῆν ὁ Πιλάτος· δέν τοῦ κάνει ἄλλην χάριν, παρά νά πέμψῃ ἕναν ἄγγελον νά τόν παρηγορήσῃ εἰς τήν πολλήν ἀγωνίαν του· «ὤφθη αὐτῷ ἄγγελος ἀπ᾽ οὐρανοῦ ἐνισχύων αὐτόν». Μά πῶς ὁ Θεός καί Πατήρ δέν εἰσακούει τοῦ μονογενοῦς Του Υἱοῦ, πρός τόν ὁποῖον ἐβεβαίωσεν «ἐγώ πάντοτε σοῦ ἀκούω»;

Ὁ Θεός, ὁποῦ ἄλλην φοράν ἐλυπήθη τόν υἱόν ἑνός ἀνθρώπου, τόν Ἰσαάκ, καί δέν τόν ἄφησε νά θυσιασθῇ, τώρα δέν λυπεῖται τόν ἴδιόν του Υἱόν, ἀλλ᾽ αὐτός μάλιστα τόν θέλει ἀποθαμμένον; Ναί, λέγει ὁ Ἀπόστολος, εἰς τέτοιον σχῆμα, ἤγουν ὡσάν ἀμνόν, ὅπου σηκώνει τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου, δέν τόν στοχάζεται ὡσάν Υἱόν του καθώς τόν εἶδεν εἰς τό Θαβώρ, εἰς τόν Ἰουρδάνην, διά νά τοῦ εἰπῇ πάλιν: «οὗτος ἐστίν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός»· τόν στοχάζεται ὡσάν ἕνα ἁμαρτωλόν, ἐνδεδυμένον μέ ὅλην τήν παγκόσμιον ἁμαρτίαν· ὅθεν δέν τόν λυπεῖται ὁλότερα καί τόν παραδίδει εἰς θάνατον· «τοῦ ἰδίου Υἱοῦ οὐκ ἐφείσατο, ἀλλ᾽ ὑπέρ ἡμῶν πάντων παρέδωκεν αὐτόν». Καί διατί τέλος; διά νά ὑπάγῃ νά προσηλώσῃ εἰς τόν Σταυρόν τό παλαιόν ἐκεῖνο ἔνδυμα τῆς ἁμαρτίας· διά νά πληρώσῃ μέ τό αἶμά του τήν θείαν δικαιοσύνην· διά νά ἐξιλεώση τόν Θεόν· διά νά δικαιώσῃ τόν ἄνθρωπον· «ἵνα ἡμεῖς γενώμεθα δικαιοσύνη Θεοῦ ἐν αὐτῷ».

Τέτοιας λογῆς ὁ Ἰησοῦς, ἐγκαταλελειμμένος καί εἰς τόν οὐρανόν ἀπό τόν θεῖον Πατέρα του ὅπου μίαν φοράν παρέδωκεν αὐτόν, καί εἰς τήν γῆν ἀπό τούς μαθητάς του, τῶν ὁποῖων μερικοί ἀπεκοιμήθησαν, οἱ ἐπίλοιποι τόν ἄφησαν καί ἔφυγον· μονάχος, χωρίς καμμίαν βοήθειαν, ἀρχινᾷ νά λυπᾶται, καί νά ἀδημονῇ καί, ἀπό τόν πολύν ἀγῶνα τῆς τεθλιμένης ψυχῆς, νά ἱδρώνῃ τό αἷμα. Ἐγώ ἤθελα εἰπεῖ: πῶς ἐπειδή καί μέσα εἰς ἕνα κῆπον, εἰς τόν παράδεισον τῆς τρυφῆς, ἐγράφησαν ἐκεῖναι αἱ δύο φοβεραί ἀποφάσεις· ἡ μία ὅπου καταδικάζει τόν Ἀδάμ εἰς ἱδρῶτα, «ἐν ἱδρῶτι τοῦ προσώπου σου φαγῇ τόν ἄρτον σου»· ἡ ἄλλη, ὅπου καταδικάζει τήν Εὔαν εἰς λύπην, «ἐν λύπαις τέξη τέκνα»· πάλιν εἰς ἕνα κῆπον τοῦ χωρίου Γεθσημανῆ ἱδρώνει ὁ Ἰησοῦς, διά νά πληρώσῃ διά τόν ἱδρῶτα τοῦ Ἀδάμ, καί λυπεῖται, διά νά πληρώσῃ τήν λύπην τῆς Εὔας· καί ἔτσι νά ἐλευθερώσῃ ἀπό τήν παλαιάν ἐκείνην ἀράν τούς προπάτορας. Μά ἐγώ ἀπορῶ καί ἐξίσταμαι, ὅταν τόν βλέπω τόσον περισσά νά ἀγωνίζεται καί νά λέγῃ μέ ἕνα βαθύτατον στεναγμόν: «Περιλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου. Ἐκεῖνος προτήτερα εἶπε πῶς τό πάθος καί ὁ Σταυρός εἶναι ἡ δόξα του, «νῦν ἐδοξάσθη ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου»· καί Ἐκεῖνος δέχεται μέ ὅλην τήν ὑπομονήν τό θέλημα τοῦ Πατρός; «Πάτερ, οὐχ᾽ ὡς ἐγώ θέλω, ἀλλ᾽ ὡς σύ, γεννηθήτω τό θέλημά σου». Ἐκεῖνος δείχνει ὅλην τήν προθυμίαν πρός τούς μαθητάς· «ἐγείρεσθε, ἄγωμεν» καί τώρα ἀδημονεῖ, ἀγωνίζεται, ἱδρώνει αἷμα, λυπεῖται καί ἡ λύπη του σχεδόν τόν φέρνει εἰς θάνατον· «Περιλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου». Ἀνἀμεσα εἰς ὅσα ἔχει νά πάθῃ, τί εἶναι ἐκεῖνο, ὅπου τόσον τόν λυπεῖ; τάχα ἡ προδοσία τοῦ Ἰούδα;

Βέβαια εἰς αὐτήν δύο πράγματα ἠμποροῦσι περισσά νά λυπήσωσι τήν ψυχήν τοῦ Ἰησοῦ· ἕνα, μία μεγάλη καταφρόνησις. Θέλω νά εἶπω, πῶς ὁ Ἰούδας δέν τόν ἐγνώρισε διά Υἱόν Θεοῦ, τόν ἐγνώριζεν ὅμως διά ἕνα ἄνθρωπον, ὁποῦ εἶχε μίαν δύναμιν Θείαν νά κάνῃ ἄπειρα θαύματα. Ἕνας ἰατρός, ὅπου μέ ἕνα λόγον τοῦ στόματος ἤ μέ ἕνα ἐγγίξιμον τῆς χειρός φωτίζει τυφλούς, καθαρίζει λεπρούς ἰατρεύει ἀσθενεῖς, ἀνασταίνει νεκρούς, ἕνας θαυματοποιός προφήτης, ὁποῦ προλέγει τά μέλλοντα, ὁποῦ γνωρίζει τά κρύφια, ὁποῦ περιπατεῖ ἀβρόχως ἀπάνω εἰς τήν θάλασσαν, ὁποῦ ἐξουσιάζει τούς ἀνέμους, ὁποῦ διώκει τούς δαίμονας, δυστυχισμένε Ἰούδα, τί ἀξίζει; Καί τέτον ἄνθρωπον πωλεῖς διά τριάκοντα ἀργύρια; μέ ἄλλα τόσα ἐνομοθέτησεν ὁ Μωϋσῆς νά πληρώνεται ὁ φόνος ἑνός δούλου, τόσον καταφρονεῖται ὁ Ἰησοῦς! Ἄλλο· ὑπομονή νά πωλῆται, μά νά πωλῆται ἀπό ἕναν ἀπόστολον! Τί κακόν παράδειγμα εἰς τήν ἐκκλησία! οἱ ἀπόστολοι νά πωλοῦσι τόν Χριστόν; ἤγουν οἱ ἱερεῖς τήν Θείαν χάριν; μεγάλον πρᾶγμα! ἀνάμεσα εἰς τούς ἀποστόλους ἐκεῖνος μόνος ἐκολάσθη, ὁποῦ ἠγάπα τά ἀργύρια. Κατηραμένη φιλαργυρία, πρώτη καί κυρία ἀφορμή, διά τήν ὁποίαν καί τήν πίστιν μας προδίδομεν καί τήν ψυχήν μας κολάζομεν!

Ἐδῶ σᾶς παρακαλῶ, Χριστιανοί, νά σημειώσετε ἕνα πρᾶγμα ἄξιον στοχασμοῦ. Ἐκεῖνα τά ἀργύρια, ὁποῦ ἐπῆρεν ὁ Ίούδας πωλῶντας τόν Χριστόν, τόν ὠφέλησαν τίποτες; μέ ἐκεῖνα ἠγόρασε κανένα ὑποστατικόν διά νά κυβερνηθῇ ἔκαμε ροῦχα νά ἐνδυθῇ; τά ἔφαγε; τά ἔπιε; τά ἐχάρη εἰς κανένα τρόπον; ὁλότελα τίποτε· μάλιστα ἐκεῖνα, ὅπου τόν ἐτύφλωσαν καί ἐπώλησε τόν Χριστόν, αὐτά τόν ἐτύφλωσαν καί ἔπεσε εἰς ἀπόγνωσιν καί ἀπελπισίαν· ἐφουρκίσθη, ἐκολάσθη· τοῦτο τόν ὠφέλησαν πῶς μέ ἐκεῖνα ἠγόρασε τήν φοῦρκαν καί τήν κόλασιν· «καί ρίψας τά ἀργύρια ἐν τῷ Ναῷ ἀνεχώρησε, καί ἀπελθών ἀπήξατο». Καλά ἐκεῖνα δέν ὠφέλησαν τόν Ἰούδαν, ἐξωδιάσθησαν τάχα εἰς κανένα ἔργον θεάρεστον; εἰς ὑπηρεσία τοῦ Ναοῦ; μήτε ἐτοῦτο· ἐκεῖνος ὑπῆγε καί τά ἔρριψεν εἰς τόν Ναόν, ἀλλ᾽ οἱ ἱερεῖς τοῦ Ναοῦ δέν τά ἐδέχθησαν· δέν εἶναι πρέπον, εἴπασι νά βάλωμεν μέσα εἰς τό σκαυοφυλάκιον ταῦτα τά ἀργύρια ὅπου εἶναι κατηραμένα· ὄχι, ὄχι, ὁ Θεός δέν θέλει εἰς ὑπηρεσίαν τοῦ Ναοῦ ταῦτα τά ἀργύρια, ὅπου εἶναι παράνομα ὅπου εἶναι ἱερόσυλα, μέ τά ὁποῖα ἐπωλήθη τό αἷμα ἑνός ἀνθρπώπου· «οὐκ ἔξεστιν βαλεῖν αὐτά εἰς τόν κορβανᾶν, ἐπεί τιμή αἵματός ἐστι». Καί λοιπόν τά ἀργύρια ἐκεῖνα τί ἔγιναν; ἀργύρια, ὅπου ἦταν πληρώμη προδοσίας· ἀργύρια, ὅπου ἦτον κέρδος τῆς φιλαργυρίας· ἀργύρια, ὅπου ἦταν ἀφορμή καί ἐπαραδόθη εἰς θάνατον ἕνας καλός ἄνθρωπος, ἤγουν ἀργύρια τοῦ θανάτου, ἐκατήντησαν ὄχι εἰς ζωντανούς, ἀλλἀ εἰς ἀποθαμένους. Μέ ταῦτα ἠγοράσθη ἕνα χωράφι καί ἔγεινε κοινοτάφιον, διά νά θάπτωνται ἐκεῖ οἱ νεκροί· ὄχι πάλιν οἱ ξένοι· «ἠγόρασαν ἐξ αὐτῶν τόν ἀγρόν τοῦ κεραμέμως εἰς ταφήν τοῖς ξένοις».

Ὦ ἀφωρισμένα ἀργύρια, μέ τά ὁποῖα ἐπώλησεν ὁ Ἰούδας τόν Χριστόν! πρῶτον, αὐτόν τόν Ἰούδαν δέν ὠφέλησαν τίποτες· δεύτερον, δέν ἐλογιάσθησαν ἄξια νά ἐξουδιασθοῦν εἰς χρείαν τοῦ Ναοῦ· τρίτον, μέ ταῦτα ἠγοράσθησαν νήματα, τάφοι, ὅλα νεκρικά, καί ταῦτα διά ξένους· «εἰς ταφήν τοῖς ξένοις». Ὤ δυστυχισμένα ἀργύρια, μέ τά ὁποῖα ἐπώλησεν ὁ Ἰούδας τόν Χριστόν! καί ὁμοίως δυστυχισμένα, ἀφωρισμένα, κατηραμένα εἶναι ἐκεῖνα τά ἀργύρια, μέ τά ὁποῖα ἡμεῖς πωλοῦμεν τόν Χριστόν, πωλοῦμεν τήν Θείαν χάριν, πωλοῦμεν τά Μυστήρια! Τοιούτου εἴδους ἀργύρια, πρῶτον εἰς τί ὠφελοῦσιν ἡμᾶς; ὄχι βέβαια· αἱ κατάραι καί οἱ ἀφορισμοί, ὅπου εἶναι ἐπάνω εἰς ταῦτα τά ἀργύρια, δέν μᾶς ἀφίνουσι νά τά χαροῦμεν· ὄχι, μάλιστα διά τοῦτα μᾶς πνίγει μία κακή ἀρρωστία μία αἰφνίδιος συμφορά εἰς ταύτην τήν ζωήν καί εἰς τήν ἄλλην μᾶς ἀναμένει ἡ αἰώνιος κόλασις.

Δεύτερον τοιαύτης λογῆς ἀργύρια ὁ Θεός δέν τά θέλει διά τόν ναόν του διά τήν ἐκκλησίαν του· «οὔκ ἔξεστιν βαλεῖν αὐτά εἰς τόν κορβανᾶν». Μέ τέτοιας λογῆς ἀργύρια ὅπου εἶναι πληρωμή τῆς σιωνίας, κέρδη τῆς φιλαργυρίας μας, ἀφορμή τῆς ἱεροσυλίας μας καί παρανομίας μας· μέ κλεψίας – διατί καί ὁ Ἰούδας κλέπτης ἦν, καί ληστής τῶν ἐκκλησιατικῶν εἰσοδημάτων – δέν ἀνακαινίζονται ἐκκλησίαι, δέν κτίζονται παλάτια, δέν ἀγοράζονται ὑποστατικά, ἀλλά μνημεῖα καί τάφοι. Αὐτά δέν ὠφελοῦσι τούς ἰδικούς, κάποιόν τι τούς ξένους· «εἰς ταφήν τοῖς ξένοις».

Μά ἐγώ βλέπω ὅτι ὁ ἀνεξίκακος Ἰησοῦς ὑποδέχεται τόν Ἰούδαν καί δέν συγχαίνεται τό δόλιόν του φίλημα μάλιστα διά πολλήν συμπάθειαν τόν ὀνομάζει φίλον· «φίλε, ἐφ᾽ ὧ πάρει»; Διά ποῖον, λέγει, λοιπόν: «Περιλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου»; Ἴσως διά τό ράπισμα, ὅπου τοῦ ἔδωσεν ἕνας ὑπηρέτης, ἀχρεῖος καί τολμηρός.

Συρόμενος ἀπό ὅλην τήν σπεῖραν, ἀπό τόν χιλίαρχον καί ἀπό πλῆθος ὑπηρετῶν, δεμένος ὀπίσω τάς χεῖρας ὡσάν κατάδικος, ὁ Ἰησοῦς φέρεται πρῶτον εἰς τό παλάτιον τοῦ ἀρχιερέως Ἄννα, καί ἐδῶθεν πρός Καϊάφαν, ὅπου Γραμματεῖς, ὅπου Φαρισαῖοι, ὅπου Πρεσβύτεροι, ὅπου ὅλον τό Συνέδριον τῆς Συναγωγῆς ὅλοι μέ τό στόμα ἀνοικτόν εἰς κατηγορίαν, ὅλοι μέ καρδίαν φαρμακευμένην ἀπό τό μῖσος, ὅλοι μέ μίαν σύμφωνον γνώμην, πῶς ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος εἶναι ἄξιος θανάτου, ἄξιος νά ἀποθάνῃ «ἔνοχος θανάτου ἐστί». Καί ἐδῶ πάλιν σᾶς παρακαλῶ νά στοχασθῆτε, Χριστιανοί οἱ ἱερεῖς καί οἱ Φαρισαῖοι ἐμίσουν πολλά τόν Χριστόν διά τόν φθόνον τους· αὐτοί ἦταν τυφλοί, τυφλῶν ὁδηγοί, καί δέν ἠποροῦσαν νά βλέπωσι τήν ζωήν τοῦ Χριστοῦ, οὔτε νά ἀκούωσι τήν διδασκαλίαν τοῦ Χριστοῦ, ὁποῦ ἕνα οὐράνιον φῶς, «τό φωτίζον πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τόν κόσμον».

Ἀλλ᾽ ὁ κοινός λαός τόν ἠγάπα· ἔβλεπε μέ πολλήν ἔκστασιν τά θαύματα του· ἤκουε μετά χαρᾶς τήν διδασκαλίαν του· μάλιστα τόσαις φοραῖς ὅπου οἱ ἱερεῖς καί οἱ Φαρισαῖοι ἐμελέτησαν νά τόν θανατώσωσιν, ἐφοβοῦντο τόν κοινόν λαόν. Τώρα δέ, εἰς τόν καιρόν τοῦ πάθους, ὅλοι συμφώνως ἱερεῖς καί Φαρισαῖοι καί ὅλος ὁ κοινός λαός, ἄνδρες, γυναῖκες, παιδία, νέοι καί γέροντες, ὅλοι τόν θέλουσι ἀποθαμμένον· «ἔνοχος θανάτου ἐστί». Τί ἐπαρακίνησε τόν κοινόν λαόν; τί τόν ἐπλάνεσεν ἐναντίον τοῦ Χριστοῦ; τίποτες ἄλλο, παρά ἡ ὑπόκρισις τῶν ἱερέων καί Φαρισαίων. Οἱ Φαρισαῖοι, φιλάργυροι καί ὑπερήφανοι, δέν εἶχαν διά κρῖμα νά καταφάγωσιν ὁλάκερας τάς οἰκίας τῶν χηρῶν καί τῶν ὀρφανῶν· δέν ἐλογίαζαν ἁμαρτίαν νά θέλωσιν ὁλοῦθεν τάς πρωτοκαθεδρίας καί τά προσκυνήματα τῶν ἀνθρώπων· αὐτή ἡ φιλαργυρία, αὐτή ἡ ὑπερηφάνεια ἦτον κρυφή καί ὁ κοινός λαός δέν τήν ἔβλεπε. Ἀπό τό ἄλλο μέρος αὐτοί ἔκαναν τήν προσευχήν τους εἰς τάς πλατείας τῆς πόλεως αὐτοί ἐφόρουν κάποια μακρά κράσπεδα καί πλατειά φυλακτήρια· τοῦτα ἧτον φανερά καί τά ἔβλεπεν ὁ κοινός λαός. Οἱ Φαρισαῖοι τάς μεγάλας ἐντολάς τοῦ Νόμου δέν τάς ἐψηφοῦσαν ὁλότελα· ἤθελες ἕνα ψευδομάτυρα; τοῦτος ἦτον ἕνας Φαρισαῖος· ἤθελες ἕνα πλεονέκτην; τοῦτος ἦτον ἕνας Φαρισαῖος· ἀποδεκατοῦσαν ὅμως τό ἄνηθον καί τό κύμινον· ἐκεῖναι αἱ μεγάλαι καί ἀληθιναί παρανομίαι, ἦτον κρυφαί· ἐτοῦται αἱ μικραί καί ψεύτικαι ἀρεταί, ἦτον φανεραί, ὅθεν ὁ κοινός λαός τούς ἐπροσκύνα διά ἁγίους. Οἱ ἱερεῖς πάλιν, τυφλοί εἰς τήν ἀμάθειαν, φαρμακευμένοι ἀπό τόν φθόνον· μά ταῦτα ἦταν κρυφά καί δέν τά ἔβλεπεν ὁ κοινός λαός· ἀπό τό ἄλλο μέρος ἐφαίνοντο μεγάλοι ζηλωταί τοῦ Νόμου. Ὁ Ἰούδας τούς ἔρριψε τά ἀργύρια, δέν τά ἔγγιξαν, διατί ἦτον τιμή αἵματος· «οὐκ ἔξεστιν βαλεῖν αὐτά εἰς τόν κορβανᾶν, ἐπεί τιμή αἵματός ἐστιν». Δέν ὑπῆγαν εἰς τό Πραιτώριον, μήπως μιανθῶσι, διατί ἦτον ἑορτή· «αὐτοί δέ οὐκ εἰσῆλθον εἰς τό Πραιτώριον, ἵνα μή μιανθῶσι». ταῦτα ἦτον φανερά καί ὁ κοινός λαός, ὅπου τά ἔβλεπε, τούς ἐπροσκύνα διά ἁγίους· διά ἁγίους ἐπροσκύνα ἀνθρώπους φιλαργύρους, ὑπερηφάνους, ἀμαθεῖς, φθονερούς, ἀνθρώπους ὅπου ἐμελετοῦσαν τόν ἄδικον φόνον, τόν πλέον παράνομον φόνον, ὅπου νά ἔγεινεν ἀκόμη εἰς τήν γῆν, ὅπου ἤθελον νά σταυρώσωσι τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦ. Δέν εἶναι ἄλλο, τούς ἐπλάνα ἡ ὑπόκρισις· αὐτοί οἱ Φαρισαῖοι μας εἶναι ἅγιοι (ἔλεγε ὁ κοινός λαός)· αὐτοί οἱ ἱερεῖς μας εἶναι ἅγιοι· αὐτοί λέγουσι πώς ἐτοῦτος ὁ Χριστός εἶναι ἕνας πλάνος καί κακοποιός, λοιπόν καλά λέγουσιν· αὐτοί οἱ ἅγιοι τόν θέλουσιν ἀποθαμμένον, λοιπόν Ἐκεῖνος εἶναι ἄξιος θανάτου: «ἔνοχος θανάτου ἐστίν».

Ὦ ὑπόκρισις, ὑπόκρισις τῶν Φαρισαίων καί ἱερέων τοῦ καιροῦ ἐτούτου! καί πόσον ἠμπορεῖς νά πλανέσῃς τόν κοινόν λαόν, ὅπου βλέπει τά μακρά κράσπεδα τοῦ ἱεροῦ σχήματος καί δέν βλέπει τήν κρυφήν ὑπερηφάνειαν καί φιλαργυρίαν· ὅπου βλέπει κάποιας μικράς ψευματινάς ἀρετάς καί δέν βλέπει μεγάλας ἀληθινάς κακίας! Ἄς εἶναι ἄπταιστος, ἄς εἶναι προφήτης, ἄς εἶναι θαυματουργός ἕνας ἄνθρωπος, ὅταν οἱ ὑποκριταί τόν παρουσιάζωσι διά ἕνα πλάνον καί κακοποιόν, ὅταν οἱ ὑποκριταί τόν θέλωσιν ἀποθαμμένον, τό ἴδιον λέγει καί ὁ κοινός λαός· «ἔνοχος θανάτου ἐστίν».

Ἄλλο χειρότερον, τό ὁποῖον στοχάζεται ὁ θεῖος Χρυσόστομος. Οὗτος ὁ λαός τῶν Ἑβραίων δέν εἶναι ἐκεῖνος ὁ ἴδιος, ὅπου ὁ Χριστός ἐχόρτασε μέ πέντε ἄρτους εἰς τήν ἔρημον; Ἔρημος ἦτον ὁ τόπος, δέν εὑρίσκετο καμμιᾶς λογῆς φαγητόν, ὁ λαός πέντε χιλιάδες ἄνθρωποι καί δέν εὑρέθησαν παρά πέντε μοναχά ψωμία· πεῖνα μεγάλη, ἀπορία μεγάλη· ἀλλ᾽ ὁ φιλάνθρωπος Ἰησοῦς εὐλόγησεν ἐκεῖνα τά πέντε ψωμία καί μέ ἐκεῖνα ἐχόρτασε πέντε χιλιάδας λαοῦ· μεγάλη εὐεργεσία, διά τήν ὁποίαν ἐκεῖνος ὁ λαός ἐβουλήθη νά κάμῃ τόν Χριστόν στανικῶς βασιλέα, αὐτός ὅμως ἔφυγε· «γνούς δέ ὁ Ἰησοῦς, ὅτι μέλλουσιν ἔρχεσθαι, καί ἁρπάζειν αὐτόν, ἵνα ποιήσωσιν αὐτόν βασιλέα, ἀνεχώρησεν». Αὐτός ὁ ἴδιος λαός, ὅπου τότε τόσον τόν ἠγάπησε καί ἤθελε νά τόν κάμῃ βασιλέα, τώρα τόσον τόν ἐμίσησε καί τόν θέλει ἀποθαμμένον· «ἔνοχος θανάτου ἐστί». Ναί, τότε τόν ἤθελε βασιλέα, διατί τούς ἔδωκε νά φάγωσιν, τώρα δέν ἔχει νά τούς δώσῃ καί τόν θέλουσιν ἀποθαμμένον· «ὤ πόση τῆς λαιμαργίας ἡ δύναμις! – ἐκφωνεῖ ὁ χρυσορρήμων διδάσκαλος – ὤ πόσον εὐετάβλητος ἡ γνώμη! Λαέ λαίμαργε, λαέ ἀχόρταγε, λαέ ἀχάριστε, καί ὅταν ἔχω νά σοῦ δώσω νά φάγῃς θέλεις νά μέ ἀνεβάσῃς εἰς τόν θρόνον, ὡς βασιλέα καί, ὅταν δέν ἔχω νά σοῦ δώσω νά φάγῃς, θέλεις νά μέ βάλῃς εἰς τόν Σταυρόν, ὡσάν λῃστήν; «ἔνοχος θανάτου ἐστί». Καί τί εἶναι ἡ ἀφορμή τοῦ φθόνου των; ἀφορμή πώς ὁ Χριστός εἶχε μαθητάς καί πώς ἔκανε διδαχήν· διά τά ὁποῖα τόν ἐρωτοῦσιν· «ὁ οὖν Ἀρχιερεύς ἠρώτησε τόν Ἰησοῦν περί τῶν αὐτοῦ, καί περί τῆς διδαχῆς αὐτοῦ». καί τοῦτο εἶναι πταίσιμον, νά φωτίζη καί νά νουθετῇ τούς ἀνθρώπους; ἄχ, φθονεροί Ἰουδαῖοι, ἀληθινά σεῖς θέλετε νά εἴσσθε τυφλοί, τυφλῶν ὁδηγοί καί διά τοῦτο μισεῖτε ἐκεῖνο τό οὐράνιον φῶς, «τό φωτίζον πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τόν κόσμον». Αὐτός παρρησία ἐλάλησεν ἐν τῷ κόσμῳ∙ αὐτός φανερά ἐδίδαξεν εἰς τήν Συναγωγήν καί εἰς τό Ἱερόν, ὅπου συνήρχοντο οἱ Ἰουδαῖοι, κρυφά δέν ἐλάλησε τίποτε· κράξετε ἐκείνους ὅπου ἤκουσαν ἐξετάσατε μάρτυρας καί θέλετε ἀκούσει πῶς: «ἁμαρτίαν οὐκ ἐποίησεν οὐδέ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ».

Ὅμως ἀνάμεσα εἰς τούς πολλούς, ὅπου δέν ἤξευρον τί κακόν νά εἰποῦσιν, εὑρέθησαν δύο ψευδομάτυρες, οἱ ὁποῖοι ἐμαρτύρησαν, πώς ὁ Ἰησοῦς εἶπεν: ἠμπορῶ νά χαλάσω τοῦτον τόν ναόν τοῦ Σολομῶντος καί πάλιν εἰς τρεῖς ἡμέρας νά τόν σηκώσω· «ὕστερον δέ προσελθόντες δύο ψευδομάρτυρες εἶπεν· οὗτος ἔφη· δύναμαι καταλῦσαι τόν ναόν τοῦ Θεοῦ καί διά τριῶν ἡμερῶν οἰκοδομῆσαι αὐτόν». Καί τοῦτο εἶναι ἀληθινόν διατί ὁ Χριστός τό εἶπε· «λύσατε τόν ναόν τοῦτον, καί ἐν τρισίν ἡμέραις ἐγειρῶ αὐτόν». Καί, ἄν ἐτοῦτοι λοιπόν λέγουσι τήν ἀλήθειαν, διατί ὁ εὐαγγελιστής τούς ὀνομἀζει ψευδομάρτυρας; ἀκούσατε καί ἐντραπεῖτε, ἱεροκατήγοροι, κατάλαλοι, συκοφάνται, περίεργοι, ὠτακουσταί, ὅπου ἀκούετε τήν διδαχήν, ὄχι διά νά ὠφεληθῆτε ἀπό τόν λόγον, μά διά νά παγιδεύσετε τόν λέγοντα: «οὐ λαβεῖν τι παρ᾽ ἡμῶν ὠφέλιμον ἐπιζητοῦντες». Ἀληθινά εἰς τήν διδαχήν, ὅπου ἔκανεν, αὐτός ἦτον ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ· ὅταν ὅμως ὁ Χριστός ἔλεγε: «λύσατε τόν ναόν τοῦ Θεοῦ καί διά τριῶν ἡμερῶν ἐγερῶ αὐτόν», δέν ἐννόει διά τόν ναόν, ἐννόει διά τό σῶμἀ του· ὡσάν νά ἔλεγεν· «ὦ Ἰηουδαῖοι, ἄν ἐσεῖς θανατώσετε τό σῶμά μου, ἐγώ πάλιν εἰς τρεῖς ἡμέρας τό ἀνασταίνω»· «ἐκεῖνος δέ ἔλεγε περί τοῦ ναοῦ τοῦ σώματος αὐτοῦ». Ψευδομάρτυρες λοιπόν, εἶναι ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι, ἀγκαλά καί νά λέγωσι τήν ἀλήθειαν, ὅσον δι᾽ αὐτά τά λόγια, ὅπου εἶπεν ὁ Χριστός, ψεύδονται ὅμως, διατί δέν τά λέγουσι μέ ἐκεῖνον τόν σκοπόν, μέ τόν ὁποῖον τά εἶπεν ὁ Χριστός. Ψευδομάρτυρες εἶσθε, οἱ ὁποῖοι, ἀγκαλά καί λέγετε τά ἴδια λόγια, ὅπου ἠκούσατε, ὅμως δέν τά λέγετε μέ τήν ἔννοιαν, ὅπου ἐκεῖνα ἐλέχθησαν. Ἐκεῖνος τά εἶπεν μέ ἄλλον σκοπόν, ἐσεῖς τά παρεξηγεῖτε κατά τόν σκοπόν σας, ὥσπερ οἱ ὀνειροκρίται, ὅπου ἐξηγοῦσι κατά τόν ἴδιον σκοπόν τά ὀνείρατα· «τῶν φανέντων ἐν ταῖς καθ᾽ ὕπνον φαντασίας πρός τόν οἰκεῖον σκοπόν τάς ἐξηγήσεις ποιούμενοι». Μά, θέλοντας νά δώσῃ μίαν πρέπουσαν καί μετρίαν ἀπόκρισιν πρός Ἄνναν καί Ἀρχιερέα, λαμβάνει ἀπό ἕνα ὑπηρέτην ἕνα ράπισμα εἰς τό πρόσωπον· «εἰς τῶν ὑπηρετῶν παρεστηκώς ἔδωκε ράπισμα τῷ Ἰησοῦ».

Ποῦ ἦτον τότε αἱ ἀστραπαί τοῦ οὐρανοῦ καί δέν ἐκατάκαυσαν εὐθέως τήν παράνομον δεξιάν; πῶς δέν ἠνοίχθη ἡ γῆ καί νά καταπίῃ ζωντανόν τόν ἱερόσυλον ὑπηρέτην! καί μ᾽ ὅλον τοῦτο ὁ μακρόθυμος Ἰησοῦς εὐχαριστήθη μ᾽ ἕνα μόνον παραπονετικόν λόγον νά τόν ἐλέγξῃ· «εἰ κακῶς ἐλάλησα, μαρτύρησον περί τοῦ κακοῦ, εἰ δέ καλῶς, τί μέ δέρεις»; Καλά, μά ὁ Χριστός εἰς τόσα ἄλλα ραπίσματα καί ἐμπτυσμούς, ὅπου ἀμόρφωσαν τό πρόσωπον, ὑπέμεινε καί ἐσιώπα· εἰς τόσας μάστιγας, ὅπου μέσα εἰς τό πραιτώριον τοῦ Πιλάτου τοῦ ἐκαταξέσχισαν τάς σάρκας, ὑπέμεινε καί ἐσιώπα· εἰς τήν σταύρωσιν, ὅπου ἔπαθεν ἔξω ἀπό τήν Ἱερουσαλήμ, εἰς τόν Γολγοθᾶ, ὑπέμεινε καί ἐσιώπα· καί διά ἕνα μόνον ράπισμα, ὅπου δέχεται μέσα εἰς τό σπῆτι τοῦ ἀρχιερέως Ἄννα, δέν ὑπομένει καί δέν σιωπᾶ; Ναί διά τοῦτο μάλιστα· διά τάς καταφρονήσεις, ὅπου λαμβάνει ὁ Χριστός εἰς τό πραιτώριον τοῦ Πιλάτου, ἤγουν εἰς τάς οἰκίας ἀνθρώπων λαϊκῶν, ὑπομένει· διά τό ὄνειδος, ὅπου λαμβάνει ἔξω ἀπό τήν Ἱερουσαλήμ, ὅπου λαμβάνει ἔξω ἀπό τήν ἁγίαν πόλιν, ἤγουν ἔξω ἀπό τήν χριστιανωσύνην του, εἰς χώρας ἀπίστων καί ἀσεβῶν, ὑπομένει· μά νά ραπίζεται, νά καταφρονῆται νά ὀνειδίζεται καί μέσα εἰς τόν οἶκον ἑνός ἀρχιερέως, ὅπου ἔπρεπε νά ἔχῃ ἐξαίρετον σέβας, καί ἐμπρός εἰς τά μάτια ἑνός ἀρχιερέως· καί ὁ ἀρχιερεύς, ὅπου ἔπρεπε νά χύνῃ τό αἶμα του διά τήν τιμήν τοῦ Χριστοῦ, νά μή ὁμιλῇ ἕνα λόγον ἤ διατί δέν ἠξεύρει, ἤ διατί δέν ἐγνοιάζεται, ὁ Χριστός, ὅπου ὅλα ὑπομένει μέ σιωπήν, τοῦτο μόνον δέν ὑπομένει, ὁμιλεῖ καί ἴσως εἶναι ἐκεῖνο, διά τό ὁποῖον θέλει νά εἰπῇ: «περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου».

Δύο ἀρχιερεῖς εἶναι κριταί τοῦ Ἰησοῦ, Ἄννας καί Καϊάφας· ἄν ὁ Ἰησοῦς ὁμιλῇ καί ἀποκρίνεται, κακοφαίνεται τοῦ Ἄννα καί βάλλει νά τόν ραπίσωσιν· ἄν δέν ὁμιλῇ καί σιωπᾷ, κακοφαίνεται τοῦ Καϊάφα καί τόν ἐξορκίζει νά ὁμιλήσῃ· «ἐξορκίζω σε κατά τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος, ἵνα ἡμῖν εἴπῃς, εἰ σύ εἶ ὁ Υἱός τοῦ θεοῦ»· τώρα πῶς ἔχει νά κάμῃ μέ τοιούτους ἀρχιερεῖς ὁ Χριστός; ἄν ὁμιλήσῃ, κατακρίνεται, ὡσάν πταίστης, καί ἄν σιωπήσῃ, νομίζεται ὡσάν μωρός.

Ἀλλ᾽ ὦ ἀνίερε ἀρχιερεῦ, τί ἐξορκίζεις; τί ζητεῖς ψευδομάρτυρας; τί συγχύζεσαι νά μάθῃς τίς τάχα νά εἶναι αὐτός ὁ Ἰησοῦς; ἐδῶ κάτω εἰς τήν αὐλήν σου εἶναι ἕνας του μαθητής, ἐκεῖνον κρᾶξε, ἐκεῖνον ρώτησε νά σοῦ εἰπῇ τήν ἀλήθειαν. Ποῦ εἶσαι, Πέτρε; ἐλθέ ἐσύ νά μαρτυρήσῃς τί λογῆς εἶναι ἐτοῦτος ὁ ἄνθρωπος! «οὐκ οἶδα τόν ἄνθρωπον»· πῶς; δέν γνωρίζεις, ὦ Πέτρε, ἐκεῖνον τόν Θεῖον Διδάσκαλον, τοῦ ὁποῖου τώρα τρεῖς χρόνους εἶσαι ἀπόστολος καί μαθητής; δέν γνωρίζεις ἐκεῖνον, ὅπου ἀπό ἁλιέα τῶν ἰχθύων, σέ ἔκαμεν ἁλιέα τῶν ἀνθρωπίνων ψυχῶν; ἐκεῖνος, ὅπου σοῦ ἔδωκε τάς κλεῖς τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν; ἐκεῖνον, ὅπου χθές σοῦ ἔνιψε τούς πόδας καί σέ ἐκοινώσε τό Θεῖον Σῶμα καί Αἶμά του; «οὐκ οἶδα τόν ἄνθρωπον»· δέν εἶναι ἐκεῖνος ὁ ἴδιος ὅπου ἐσύ ὡμολόγησες; «σύ εἶ ὁ Χριστός ὁ υἱός τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος»· δέν εἶναι ἐκεῖνος, διά τόν ὁποῖον ἔλεγες ὀλίγον προτήτερα, πώς παρά νά τόν ἀρνηθῇς, θέλεις κάλλιον νά ἀποθάνῃς, «τήν ψυχήν μου ὑπέρ σοῦ θήσω»; «οὐκ οἶδα τόν ἄνθρωπον». Ὁ Πέτρος, ὁ θερμός φίλος, ὅταν εἶδε τήν δόξαν τοῦ Χριστοῦ μεταμορφωμένου εἰς τό Θαβώρ, ἤθελε νά εἶναι μαζί του αἰωνίως· «καλόν ἐστιν ἡμᾶς ὧδε εἶναι»· εἰς πάθος του δέν τόν γνωρίζει καί τόν ἀρνεῖται τρεῖς φοραῖς· ὤ φιλίαι ἀκατάσταται! ὤ ταξίματα ψευδῆ! ὤ καρδίαι ἄπισται τῶν ἀνθρώπων! ὤ πάθος! ὤ πόνος! ὤ λύπη εἰς τήν ψυχήν τοῦ Ἰησοῦ! διά τήν ὁποίαν ἠμπορεῖ ἀληθινά νά εἰπῇ· «περίλυπος ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου». Ἄχ Πέτρε, Πέτρε· ἐσύ κάνεις ὅρκον πώς δέν τόν γνωρίζεις· καί βεβαιώνεις σταθερά «οὐκ οἶδα τόν ἄνθρωπων»· μά ὁ Πιλάτος σέ ἐλέγχει, καί δείχνοντάς τον εἰς τά μάτια παντός τοῦ λαοῦ λέγει: «ἴδε ὁ ἄνθρωπος».

Ἰησοῦ μου, καί τί εἶναι ἐτοῦτο, ὅπου θεωρῶ! ἀλλοίμονον! ἴσως ἔχει δίκαιον ὁ Πέτρος νά λέγῃ πώς δέν σέ γνωρίζει, διατί, καθώς σέ κατέστησε τό μῖσος τῶν Ἰουδαίων, ἐσύ εἶσαι ἀγνώριστος. Πῶς ἔχασε τό εἶδος καί τό κάλλος αὐτό τό πρόσωπον ὅπου εἶναι ἡ τρυφή καί χαρά τῶν ἀγγέλων! τέτοιας λογῆς τό ἀμόρφωσαν οἱ ἐμπτυσμοί καί τά ραπίσματα; Πόθεν τόσον αἷμα ὅπου τρέχει ἀπό ὅλα σου τά καθαρώτατα μέλη; Πόθεν τόσαι πληγαί ἀπό ποδῶν ἕως κεφαλῆς, εἰς τρόπον ὅπου φαίνεσαι ὅλος μία πληγή; Καί πόθεν τόσον σκληρόν μαρτύριον τῆς ἀχράντου σαρκός σου; Αὐτά ὅλα ἔκαμαν τοῦ Πιλάτου αἱ μάστιγες· καί ποῖον ἐστάθη τό πταίσιμόν σου; τοῦτο μάλιστα πώς δέν εἶχες κανένα πταίσιμον· «οὐδεμίαν ἐν αὐτῷ εὑρίσκω αἰτίαν». Μά τί εἶναι αὐτός ὁ στέφανος, ὅπου φορεῖς; Στέφανος ἀκάνθινος, ὅπου, βαλμένος μέ βίαν εἰς τήν κεφαλήν, κεντᾶ μέ ὀξεῖαν καί ἀνυπόφερτον βάσανον· καί τό κόκκινον φόρεμα; Μία χλαμύδα πενιχρά, μέ τήν ὁποίαν οἱ στρατιῶται τόν ἔνδυσαν διά παίγνιον ὡς βασιλέα Ἰουδαίων· τοῦτο ναί καί εἶναι παραπολύ· καί δέν φθάνει ἡ βάσανος, ἄν δέν εἶναι ὁμοῦ καί ἡ ἀτιμία, ἄκρον πάθος καί ἄκρον ὄνειδος; Καί ποῖος ἔπαθε τόσα! Ποῖος ὠνειδίσθη τόσον, ὡσάν Ἐσέ, ἀθωότατε Ἰησοῦ; τοῦτο εἶναι, ὅπου σέ ἔκαμε νά εἰπῆς: «περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου». «Ἴδε ὁ ἄνθρωπος!» Ποῦ εἶσαι ἤδη, Πέτρε, γνωρίζεις τώρα τοῦτον τόν ἄνθρωπον; Ὁ Πέτρος ἤδη μετανοημένος, ἀπό τήν κατάνυξιν καί ἐντροπήν, δέν σηκώνει τά μάτια νά ἰδῆ, τά ὁποῖα ἔκαμε δύο βρίσες πικρότατων δακρύων· «καί ἐξελθών ἔξω ἔκλαυσε πικρῶς». «Ἴδε ὁ ἄνθρωπος»!

Μαρία, πικραμένη Μήτηρ, γνωρίζεις τόν γλυκύτατόν σου υἱόν; Καί ποῦ νά τόν ἰδῆ εἰς τόσον ἀλαλαγμόν, εἰς τόσην σύγχυσιν τῶν Ἰουδαίων! «Ἴδε ὁ ἄνθρωπος». Ἰδέ τον ἀπό τούς οὐρανούς Σύ, ὦ προαιώνιε Πάτερ, ἰδέ ἐκεῖνον τόν ἀγαπητόν Υἱόν, ὅπου ἐκ γαστρός πρό ἑωσφόρου ἐγγένησας, ἀλλά διά τώρα καί ὁ οὐράνιος Πατήρ ἐσκέπασε μέ τάς πτέρυγας τῶν Σεραφείμ τά μακάρια ὄμματα, διά νά μήν βλέπη τό πάθος τοῦ Υἱοῦ, ὅπου ἤδη παρέδωκεν εἰς θυσίαν.

«Ἴδε ὁ ἄνθρωπος»! Ποῦ εἶσθε, Ἀπόστολοι καί Μαθηταί; αὐτοί ὅλοι τόν ἀφῆκαν καί ἔφυγον· καί λοιπόν τοῦτος εἶναι ἐκεῖνος ὁ δυστυχής ἄνθρωπος, ὅπου δέν ἔχει τινά φίλον νά τόν ἰδῆ καί νά τόν λυπηθῆ;

Ἀρχιερεῖς, πρεσβύτεροι, γραμματεῖς τῶν Ἰουδαίων, «ἴδε ὁ ἄνθρωπος»· τόν θέλετε πλέον βασανισμένον; Τόν θέλετε πλέον καταφρονεμένον ἀπό ὅ,τι τόν βλέπετε; Τόσον δέν φθάνει, διά νά χορτάση τόν θυμόν σας; Τέτοιον θέαμα ἐλεεινόν εἶναι ἄξιον νά ἔχη περισσότερον τήν λύπην σας, παρά τό μῖσος σας· «φρίξον, ἥλιε, στενάξατε οὐρανοί»· ἀνάμεσα εἰς τόσον ἀναρίθμητον πλῆθος λαοῦ τινάς δέν εἶναι, ὅπου νά τόν βλέπη καί νά τόν λυπᾶται, τινάς δέν εἶναι, ὅπου νά μή θεωρῆ τάς πληγάς του καί νά μή διψᾶ περισσότερον τό αἷμά του· τινάς δέν εἶναι, ὅπου νά μή λέγη· «σταύρωσον, σταύρωσον αὐτόν»· καί πῶς νά μήν εἰπῆ διά τοῦτο ὁ Ἰησοῦς· «περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου»; ὕπαγε καί φυλάξου διά ὀλίγην ὥραν ἀπό τόν θυμόν τούτων τῶν αἱμοβόρων λύκων, ἄκακε Ἀμνέ τοῦ Θεοῦ· καί ὡς τόσον ὁ ἡγεμών θέλει νά κάμη ἄλλην μίαν δοκιμήν, ἴσως καί σέ λυτρώση ἀπό τόν θάνατον.

ΜΕΡΟΣ Β΄

Συνήθεια ἦτον κατά τήν ἡμέραν ἐκείνην, ὅπου ἦτον Παρασκευή τοῦ Πάσχα, νά ἀπολύεται ἕνας δέσμιος, ἕνας ἄξιος θανάτου, ὅποιον ἤθελε ζητήσει εἰς χάριν ὁ λαός· καί ἦτο τότε ἕνας δέσμιος, Βαραββᾶς ὀνομαζόμενος, ληστής περίφημος τῆς Ἰουδαίας, μέ τούτην τήν ἀφορμήν ὁ Πιλάτος, ὅπου δέν εὕρισκε κανένα πταίσιμον εἰς τόν Ἰησοῦν, προβάλλει εἰς τούς Ἰουδαίους ποῖον ἀπό τούς δύο νά ἀπολύση, τόν Ἰησοῦν ἤ τόν Βαραββᾶν, «τίνα θέλετε ἀπό τῶν δύο ἀπολύσω ὑμῖν»; Ἀκούσατε, Ἰουδαῖοι, ἐδῶ εἶναι ἕνας Βαραββᾶς, ἕνας ληστής, ὅπου ἔχει ἀκόμη μολυσμένα τά χέρια ἀπό τό αἷμα τῶν ἀνθρώπων, ὅπου ἔσφαξεν, ἕνας κλέπτης, ὅπου ἐτρόμαξε μέ τάς ἁρπαγάς τήν Ἰουδαίαν, ἕνας ἀποστάτης τῆς βασιλείας, ἕνας ἐχθρός τῆς κοινῆς εἰρήνης, ἕνας κακοποιός, μυρίων θανάτων ἄξιος· ἐδῶ εἶναι καί ὁ Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος, ἄνθρωπος τῆς εἰρήνης, ἀγαθός εἰς ὅλους, εὐεργέτης κοινός, ἕνας θαυματουργός, ὅπου ἀρρώστους ἰάτρευε, λεπρούς ἐκαθάρισε, τυφλούς ἐφώτισε, νεκρούς ἀνέστησε, ποῖον θέλετε ἀπό τούς δύο νά ἀπολύσω; τί λέγετε σεῖς νεκροί, ὅπου ἀνεστήθητε; Σεῖς τυφλοί, ὅπου ἐφωτίσθητε; ἐσεῖς λεπροί, ὅπου ἰατρεύθητε, ἐσεῖς τούς ὁποίους, πεινασμένους εἰς τήν ἔρημον σᾶς ἔθρεψε παραδόξως μέ ὀλίγους ἄρτους; ἐσεῖς παῖδες Ἑβραίων, ὄχλοι τῆς Ἱερουσαλήμ, ὅπου προχθές τόν ἐδεχθήκατε ὡς βασιλέα τοῦ Ἰσραήλ μέ τό ὡσαννά καί μετά βαΐων καί κλάδων; ποῖον ἀπό τούς δύο θέλετε ἐλεύθερον εἰς τήν ζωήν; τόν ληστήν ἤ τόν εὐεργέτην; Τόν φονέα ἤ τόν ἰατρόν; Τόν Βαραββᾶν ἤ τόν Ἰησοῦν; Ὤ ἀπανθρωπία τοῦ ἀχαρίστου λαοῦ! ὅλοι θέλουσι ζωντανόν τόν Βαραββᾶν καί τόν Ἰησοῦν, «σταυρωθήτω». Μά ποῖον εἶναι τό πταίσιμόν του; Τούς λέγει ὁ ἡγεμών· «τί γάρ κακόν ἐποίησε»; «σταυρωθήτω»· ἄς εἶναι, ἐγώ νίπτω τάς χέρια μου καί εἶμαι ἀθῶος ἀπό τό αἷμα τοῦ δικαίου τούτου, τό αἷμα του ἄς εἶναι εἰς ἐσᾶς· «σταυρωθήτω· τό αἷμα αὐτοῦ ἐφ’ ἡμᾶς καί ἐπί τά τέκνα ἡμῶν».

Ἔχε ὀλίγην ὑπομονήν σέ παρακαλῶ, ὧ Πιλάτε, καί πρίν νά κάμης τήν ἀπόφασιν, ἄκουσε δύο λόγια, ὅπου θέλω νά σέ εἰπῶ· διά νά ἀπολύσης τόν Χριστόν ἤ τόν Βαραββᾶν, ἐρωτᾷς τόν λαόν τῶν Ἑβραίων; ἐσύ γνωρίζεις πώς τοῦτοι ὅλοι εἶναι ἐχθροί τοῦ Χριστοῦ· ἠξεύρεις πώς τόν ἐπαρέδωκαν καί τόν θέλουσιν ἀποθαμμένον, ὄχι διά κανένα του πταίσιμον, ἀλλά μόνον διά φθόνους τους «ἤδει γάρ ὅτι διά φθόνον παρέδωκαν αὐτόν»· ἐσύ εἶσαι καί ἐξουσιαστής καί κριτής· ἡ ἐξουσία καί ἡ κρίσις εἶναι στά χέρια σου· ὁ Χριστός εἶναι ἄπταιστος -ἐσύ ὁ ἴδιος τό ὁμολογεῖς· ὁ Βαραββᾶς πταίστης- ἐσύ ὁ ἴδιος τό βλέπεις. Οἱ Ἑβραῖοι, ὅπου κατακρίνουσι τόν Χριστόν, εἶναι φανεροί του ἐχθροί καί τόν κατακρίνουσι μόνον διά τόν φθόνον τους, ἐσύ ὁ ἴδιος τό γνωρίζεις, δέν εἶναι ἔτσι ἡ ἀλήθεια; Αἴ «τί ἐστιν ἀλήθειαν»; ἐκεῖνος μοῦ ἀποκρίνεται καί μοῦ γυρίζει ταῖς πλάταις καί μισεύει. Στάσου ὦ Πιλάτε, σέ ἐξορκίζω εἰς τόν Θεόν λοιπόν, ἐσεῖς οἱ ἐξουσιασταί καί κριταί τῆς γῆς, ὅταν κρίνετε, δέν ἀποβλέπετε εἰς τήν ἀλήθειαν; Τό ζυγί, ὅπου κρατεῖται, δέν εἶναι ζυγί τῆς δικαιοσύνης, ὅπου ζυγιάζει σωστά τήν ἀλήθειαν; αἱ ἀποφάσεις, ὅπου κάνετε, ἔχουσι καί ἄλλο τέλος, ἔξω ἀπό τήν ἀλήθεια; Τί ἐστιν ἀλήθεια; Τί μέ πειράζεις; σέ λέγω ἄλλην μίαν φοράν. Τί ἀκούω! ἡ ἀλήθεια εἶναι ἐξωρισμένη ἀπό τά κριτήρια; Πιλάτε, λογίασε καλά τί κάνεις ἐσύ ἐλευθερώνεις τόν Βαραββᾶν· μά αὐτός εἶναι ἕνας ληστής μαθημένος εἰς τάς λησταρχίας καί εἰς τά αἵματα, εἰς τήν φυλακήν καί εἰς τά σίδερα, ὅπου ἐστάθη τόσον καιρόν, αὐτός δέν ἤλλαξε γνώμην· πάλιν θέλει ὑπάγει νά πιάση τούς δρόμους, πάλιν θέλει φονεύει, πάλιν θέλει φέρει φόβον καί τρόμον εἰς ὅλην τήν Ἰουδαίαν· πάλιν θέλει κάμει ἀπό τά πρῶτα χειρότερα κακά καί ἐσύ εἶσαι ἀφορμή· τί λέγεις; δέν ὁμιλεῖς; ἐσύ ἀποφασίζεις εἰς τόν σταυρόν τόν Χριστόν, μά ὁ Θεός δέν θέλει ὑποφέρει τόσην παρανομίαν. Ἡ πόλις Ἱερουσαλήμ θέλει ἐρημωθῆ, νά μή μείνη πέτρα ἐπάνω εἰς τήν πέτραν· ὁ λαός τῶν Ἑβραίων θέλει χάσει τήν ἐλευθερίαν, τήν ἱερωσύνην καί τό βασίλειον καί ἐσύ εἶσαι ἀφορμή· τί λέγεις;

Δέν ἀποκρίνεται ὁ Πιλάτος, δέν ἀκούει, διότι ἕνας λόγος τοῦ ἔφραξε τά ὠτία· ἄν ἐλευθερώσεις τόν Ἰησοῦ -τοῦ εἶπον- δέν εἶσαι φίλος τοῦ Καίσαρος· «ἐάν τοῦτον ἀπολύσης, οὐκ εἶ φίλος τοῦ Καίσαρος»· διά τά τέλη του ὁ ἄδικος κριτής δέν βλέπει τήν ἀλήθειαν, δέν κάνει δικαιοσύνην! μά τόσα κακά, ὅπου ἔχουν νά συνέβουν; ἄς χαλάση ὁ κόσμος ὅλος, δέν μέ μέλλει, ἔχω τά τέλη μου, ὅπου ἔτσι μ’ ἑρμηνεύουν νά κάμω· δέν θέλω ἐγώ νά χάσω τήν φιλίαν τοῦ Καίσαρος· ἕνας ληστής, ἄξιος διά τόν σταυρόν, ἐλευθερώνεται! Καί ἕνας Υἱός τοῦ Θεοῦ, ἄξιος νά προσκυνῆται, ἀποθαίνει εἰς τόν σταυρόν· αὐτά συμβαίνουσιν ὅταν οἱ ἄνθρωποι κρίνουσι μόνον διά τά τέλη τους.

Χριστιανοί, ἐγώ δέν ἠξεύρω, ἄν ἄλλο, ὡσάν ἐτοῦτο, νά ἐστάθη μεγαλύτερον πάθος· ὁ θειότατος Ἰησοῦς, χωρίς κανένα ἔγκλημα κατακρίνεται εἰς θάνατον· ἐδῶ εἶναι καί ἄκρα ἀτιμία ἀχαριστία καί ἄκρα συμφορά· τρία κοντάρια εἰς τήν ψυχήν τοῦ Ἰησοῦ, ὅπου τήν κάνουσιν ἀληθινά περίλυπον ἕως θανάτου· καί ὅμως ἕως ἐδῶ εἶναι μοναχά τῶν παθῶν τά προοίμια τό τέλος τῆς φρικτῆς τραγωδίας, ἐξίσταται ὁ νοῦς μου μόνον νά τό στοχασθῆ καί δέν τολμᾶ ἡ γλῶσσα μου νά τό ἐξηγήση. Ἐδῶ ἐχρειάζοντο περισσότερα δάκρυα, παρά λόγια (ἀνίσως ὅμως καί ἦτον κανένα μέτρον δακρύων ἀρκετόν) διά νά κλαύση τινάς ἕνα θέαμα ἐλεεινόν, τοῦ ὁποίου ὅμοιον δέν εἶδε ἀκόμη ὁ ἥλιος.

Τέλος πάντων ὁ Πιλάτος ὅπου ὁμολογεῖ ἐνώπιον πάντων, πώς δέν εὑρίσκει εἰς τόν Ἱησοῦν καμμιᾶς λογῆς πταίσιμον· «οὐδεμίαν ἐν αὐτῶ εὑρίσκω αἰτίαν»· διά τέλη ὅμως κοσμικά, διά μάταιον φόβο, μή χάση τήν φιλίαν τοῦ Καίσαρος, σφαλίζει τά μάτια καί πλέον δέν βλέπει οὔτε δικαιοσύνην, οὔτε ἀλήθειαν. Ἠξεύρει ὅτι διά φθόνον παρέδωκαν αὐτόν, καί συντρέχει νά εὐχαριστήση τοῦτον τόν φθόνον· ὅθεν τόν παραδίδει εἰς τά χέρια τῶν Ἰουδαίων, ἀποφασισμένον εἰς θάνατον· «παρέδωκεν αὐτόν αὐτοῖς ἵνα σταυρωθῆ». Τί χαρά! Τί θρίαμβος τῶν ἀρχιερέων, τῶν πρεσβυτέρων καί τῶν Φαρισαίων! Τί συνδρομή τοῦ λαοῦ! Τί φωναί! Τί ἀλαλαγμοί! Τί ὕβρεις ἀνδρῶν, γυναικῶν, γερόντων καί νέων, δούλων καί στρατιωτῶν ὅταν τόν βλέπουσι φορτωμένον μέ ἕναν μέγαν καί βαρύν σταυρόν, συρόμενον εἰς ὅλους τούς δρόμους τῆς Ἱερουσαλήμ, ὅλον ἱδρῶτα εἰς τό πρόσωπον, ὅλον αἷμα εἰς τό κορμί, νά ἀναβαίνη εἰς τόν Γολγοθᾶ, τόν τόπον τῆς καταδίκης! Ἐδῶ δέν ἔχει ἄλλην παρηγορίαν εἰς τήν λύπην του, παρά τούς ἐμπαιγμούς, ἄλλην θεράπευσιν εἰς τόν ἀγῶνα του, παρά ὄξος· ἐδῶ ἕτοιμοι οἱ στρατιῶται, ἕνας τόν ἐκδύει, ἄλλος τόν ρίπτει ἐπάνω εἰς τόν σταυρόν, οὗτος καρφώνει τά χέρια, ἄλλος τά πόδια, ὅλοι ὁμοῦ σηκώνουσι τόν σταυρόν καί τόν ἐσταυρωμένον, καί εἰς τόν ἴδιον καιρόν σταυρώνουσιν ἄλλους δύο ληστᾶς, ἕνα ἐκ δεξιῶν καί ἕνα ἐξ ἀριστερῶν καί, ἀφοῦ ἔστησαν τό βασανιστικόν ξύλον εἰς τήν γῆν, τότε διπλώνουσι τάς φωνάς καί τάς βλασφημίας: «ἄλλους ἔσωσεν, ἑαυτόν οὐ δύναται σῶσαι εἰ σύ εἶ ὁ Βασιλεύς τοῦ Ἰσραήλ, σῶσον σεαυτόν».

Χριστιανοί, ὅπου ἀκούτε μέ στυγνά μάτια, ἄν ἐγώ διηγοῦμαι τόσον σύντομα μίαν τέτοιαν ἀξιοθρήνητον ἱστορίαν, συμπαθέσατέ μου· διατί τούς πόνους, ὅπου ἐδοκίμασε τό σῶμα τοῦ Χριστοῦ εἰς ἐκείνην τήν σκληράν σταύρωσιν, τήν λύπην, ὅπου ἐδοκίμασε ἡ ψυχή τοῦ Χριστοῦ εἰς ἐκείνην τήν ἄκραν ἀτιμίαν, καταλεπτῶς νά διηγηθῆ γλῶσσα ἀνθρώπου εἶναι ἀδύνατον. Ἡμεῖς ἀκούομεν ἀπό τήν θείαν Γραφήν, πώς ὁ Σαμψών, ὅταν ἔπεσε εἰς τά χέρια τῶν Φιλισταίων, ὅπου τόν ἐτύφλωσαν καί ἀπό τά δύο μάτια καί ἔστειλαν καί τόν ἐκράξασιν ἀπό τήν φυλακήν, διά νά τόν περιπαίξωσιν, ὡσάν περίγελον, δέν ἠδυνήθη νά βαστάξη τόσην ἐντροπήν˙ ὅθεν, πιάνοντας τούς δύο στύλους, τούς ἐτίναξε μέ ὅλην του τήν ἀνδρείαν καί ἔπεσεν ἡ κατοικία καί ἐπλάκωσε καί τούς Φιλισταίους καί αὐτόν τόν ἴδιον, λέγοντας· «ἀποθανέτω ἡ ψυχή μου μετά τῶν ἀλλοφύλων» τόσον εἶναι ἀνυπόφερτον εἰς ἕναν ἄνθρωπον νά κατασταθῆ παίγνιον τῶν ἐχθρῶν του.

Καί ἕνας Θεάνθρωπος Ἰησοῦς, καρφωμένος εἰς ἕνα σταυρόν, ὅπου ἐδοκίμαζε τόσους πόνους, ὅσους –λέγουσιν οἱ θεολόγοι- δέν ἐδοκίμασαν ὁμοῦ ὅλοι οἱ ἅγιοι μάρτυρες, ἐμπρός εἰς τά μάτια ἑνός ἀναρίθμητου λαοῦ, ὅπου εἰς τούς πόνους ἀποκρίνεται μέ ἐμπαιγμούς καί καταφρονήσεις, ὅπου εἰς τήν δίψαν του τόν ποτίζει μέ ὄξος καί χολήν, πρέπει νά λογιάσωμεν, πώς εἶχε μίαν λύπην πικράν, ὡσάν τόν ἴδιον τόν θάνατον· καί τοῦτο, χωρίς ἄλλο, προβλέποντας ἔλεγε: «περίλυπος ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου» πλήν ὑπομένει καί δέν κάνει νά σεισθῆ ἐκ θεμελίων ἡ οἰκουμένη, νά πέση καί νά θάψη ζωντανόν τόν παράνομον λαόν ἐκεῖνον, διά τόν ὁποῖον μάλιστα παρακαλεῖ· «Πάτερ, ἄφες αὐτοῖς· οὐ γάρ οἴδασι τί ποιοῦσι».

 Καί ἠμπορεῖ ὁ νοῦς μου νά μετρήση πόσο μεγάλη νά ἦναι μία τοιαύτη ὑπομονή, ἡ ὁποία ἐβάσταξεν ἀπό ἕκτης ὥρας ἕως ἐννάτης; Τότε, ἀφοῦ ἔπιεν ὅλον τό πικρότατον ποτήριον τῶν παθῶν, εἶπε· «τετέλεσται»· κλίνας τήν κεφαλήν, ἴσως διά νά προσκαλέση τόν θάνατον, ὅπου δέν ἐτόλμα νά σιμώση πρός τόν ἀρχηγόν τῆς ζωῆς, καί κράζοντας μέ μίαν μεγάλην φωνήν, ἴσως διά νά δώση τό χαροποιόν μήνυμα ἐκεῖ κάτω, εἰς τόν ἅδην, πρός τούς προπάτορας, τέλος πάντων παρέδωκε τό πνεῦμα.

Εἰς τόν ἴδιον καιρόν, ἄνωθεν ὁ οὐρανός διά τρεῖς ὥρας ἐσκεπάσθη μέ ἕνα βαθύτατον σκότος, εἰς τρόπον ὅτι ἔχασεν ὅλον τό φῶς του ὁ ἥλιος· κάτωθεν ἡ γῆ ἐσείσθη ἐκ θεμελίων, ὥστε ὅπου ἐρράγη ἀπό ἄνωθεν ἕως κάτω τό καταπέτασμα τοῦ Ναοῦ, ἐσχίσθησαν αἱ πέτραι, ἀνεώχθησαν τά μνημεῖα, ἐσηκώθησαν ἀπό τούς τάφους νεκροί.

Ὅθεν ὁ ἑκατόνταρχος, βλέποντας τόσα παράδοξα, ἐφώνησε δοξάζοντας τόν Θεόν· «ὄντως ὁ ἄνθρωπος οὗτος, δίκαιος ἧν ἀληθῶς Θεοῦ υἱός ἧν οὗτος»· ὁμοίως καί οἱ περιεστῶτες, ἐκστατικοί καί συντετριμμένοι, «τύπτοντες ἑαυτῶν τά στήθη, ὑπέστρεφον».

Αὐτό εἶναι τό πάθος, αὐτός εἶναι ὁ θάνατος Ἐκείνου τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, εἰς τοῦ ὁποίου τό ὄνομα ἐβαπτίσθημεν, τοῦ ὁποίου τό εὐαγγέλιον πιστεύομεν, τοῦ ὁποίου τόν νόμον κρατοῦμεν· πάθος καί θάνατος, τόν ὁποῖον ἐξίσταται κάθε νοῦς. Καί, ἄν ὁ σεσαρκωμένος Υἱός τοῦ Θεοῦ ἠθέλησε νά ἀποθάνη, διατί ἀλλέως δέν ἦτο δυνατόν νά πληρωθῇ ἡ θεία δικαιοσύνη ἄς εἶναι· καί ἄν θέλησε νά ἀποθάνη μέ ἕνα πάθος, τό ὁποῖον ἐδοκίμασεν ἕνα πόνον ἄπειρον, καταλαμβάνω, διατί καί τό χρέος μας, ὅπου αὐτός ἔμελλε νά πληρώση ἦτον ἄπειρον· μά νά θελήση νά ἀποθάνη μέ ἕνα θάνατον ἔτσι ἄσχημον, ἔτσι ἄτιμον, ἐνῷ ἠδύνατο καί μέ ἄλλης λογῆς θάνατον, ἐδοξότερον, νά τελειώση τό μέγα ἔργον τῆς παγκοσμίου σωτηρίας, τοῦτο εἶναι, ὅπου μέ κάνει καί ἀπορῶ.

Ὁ σταυρός ἦτον, ἀνάμεσα εἰς ὅλα τά εἴδη τῶν θανάτων, τό πλέον ἐπονείδιστον· εἰς τόν σταυρόν ἐκρεμάζοντο οἱ λῃσταί, οἱ κλέπται, οἱ φονεῖς, οἱ κακοποιώτατοι ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι διά τοῦτο εἰς τό Δευτερονόμιον ἐλέγοντο κατηραμένοι· «ἐπικατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπί ξύλου». Ἀπέθανε καί ὁ Ἰωάννης, μά ὄχι εἰς τόν σταυρόν· ἐκεῖνος ἀπεκεφαλίσθη, ὅπου εἶναι τιμημένος καί ἔνδοξος θάνατος· καί ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος, εἰς ἕνα σταυρόν ὡσάν ἕνας ληστής; ἐν μέσῳ δύο κακούργων; Αὐτός ἔμελλε νά εἶναι ἀρχηγός μιᾶς νέας πίστεως, τήν ὁποίαν ἤθελε νά κάμη νά κηρύξωσιν εἰς ὅλον τόν κόσμον· καί λοιπόν ποίαν ὑπόληψιν ἔμελλον νά ἔχωσιν οἱ ἄνθρωποι διά ἕνα τοιοῦτον Διδάσκαλον, τέτοιαν λογῆς ἀποθαμμένον ὡσάν ἕνα ληστήν; Πῶς νά δεχθῶσιν μίαν πίστιν, ὅπου ἐδίδαξεν ἀπό τήν καθέδραν ἑνός σταυροῦ, ὅπου ἦτον ὄργανον ἀτιμοτάτου θανάτου;

Ἀλλά τοῦτο εἶναι τό θαῦμα, Χριστιανοί. Ὅλος ὁ κόσμος ἤξευρε, πώς ἡ πίστις τοῦ Χριστοῦ ἦτον διδασκαλία ἑνός ἐταυρωμένου· ὁ Παῦλος δέν ἐντρέπεται νά τό κηρρύτη φανερά· «ἡμεῖς πιστεύομεν εἰς Χριστόν καί τοῦτον ἐσταυρωμένον»· καί μ᾽ ὅλον τοῦτο, ὅλος ὁ κόσμος ἐδέχθη τοιαύτην πίστιν· ὅλος ὁ κόσμος κατεπείσθη, πώς τοῦτος ὅπου ἀπέθανεν ὡσάν ληστής, ὡσάν ἐπικατάρατος, ἐπί σταυρόν, εἶναι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος· τοῦτο δέν ἠδύνατο νά γένη μέ ἀνθρωπίνην δύναμιν· ἔγεινε; Λοιπόν ἔγεινε μέ δύναμιν Θείαν· καί Θεία εἶναι λοιπόν ἡ πίστις τοῦ ἐσταυρωμένου Χριστοῦ.

Ὅθεν ἔπρεπε νά ἀποθάνη μέ τέτοιον ἄτιμον θάνατον, διά νά βεβαιώση μάλιστα τήν ἀλήθειαν τῆς πίστεώς του. Ἔπρεπε νά ἀποθάνη ὡσάν ἐπικατάρατος, προσθέτει ὁ Ἀπόστολος, διά νά ἐλευθερώση ἡμᾶς ἀπό τήν κατάραν· «Χριστός ἐξηγόρασεν ἡμᾶς ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου· γενόμενος ὑπέρ ἡμῶν κατάρα». Ἔπρεπε νά ἀποθάνη, ὄχι ὡσάν ὁ Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής ἀποκεφαλισμένος (λέγει ὁ Μέγας Ἀθανάσιος) ἀλλά μᾶλλον ἐσταυρωμένος, χωρίς διαίρεσιν δηλαδή τῶν ἁγιωτάτων του μελῶν, ἀλλά μέ τό σῶμα του ἀδιαίρετον καί ὁλόκληρον, διά νά σημαδεύση, πῶς θέλει τήν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας· «οὐδέ τόν Ἰωάννου θάνατον ὑπέμεινε, διαιρουμένης τῆς κεφαλῆς, ἵνα καί τῷ θανάτῳ ἀδιαίρετον καί ὁλόκληρον τό σῶμα φυλάξη καί μή πρόφασις τοῖς βουλομένοις διαιρεῖν τήν Ἐκκλησίαν γένηται».

Ἐσταυρωμένε μου Ἰησοῦ ἐγώ ὅταν στοχάζωμαι τά πάθη σου, τούς πόνους σου, τήν ὑπομονήν σου, ἐγώ ἀπό τό ἕνα μέρος κλαίω πικρά, ὡσάν ὀ Πέτρος· ἐγώ ἀγροικῶ καί σχίζεται ἀπό τήν συντριβήν ἡ καρδία μου, καθώς ἐσχίσθησαν αἱ πέτραι εἰς τόν θάνατόν σου· μά πάλιν, ἀπό τό ἄλλο μέρος, ἐγώ ὅλος χαίρομαι, ὅλος εὐφραίνομαι, ὅλος παρηγοροῦμαι καί δοξάζω τήν ἄκραν σου συγκατάβασιν, διατί τότε μάλιστα ἐγώ πείθομαι πώς ἐκεῖνος, ὅπου πιστεύω, εἶναι ἀληθινά Θεός· «ἀληθῶς – ὁμολογῶ μέ τόν Ἑκατόνταρχον- υἱός Θεοῦ ἦν οὗτος». Νά σέ βλέπω καρφωμένον εἰς ἕνα Σταυρόν καί νά σέ πιστεύω υἱόν τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος, αὐτή εἶναι ἠ μεγαλυτέρα ἀπόδειξις, πώς εἶναι ὅλη ἀληθινή, ὅλη Θεία ἡ πίστις μου. Πληγωμένος, αἱματωμένος καταφρονημένος, ἐσύ εἶσαι ὁ Θεός μου· ἡ καταφρόνησίς σου μέ ἐδόξασε, τό αἷμα σου μέ ἐξαγόρασεν, αἱ πληγαί σου μέ ἰάτρευσαν, ὁ ἀκάνθινος στέφανος ποῦ φορεῖς, εἶναι δι᾽ ἐμέ στέφανος δόξης εἰς τόν παράδεισον. Ὁ Σταυρός, ποῦ σέ βαστᾷ, εἶναι ξύλον τιμωρίας καί ἀτιμίας διά ἐκείνους, ὅπου δέν τόν προσκυνοῦσι, δι᾽ ἐμέ εἶναι καθέδρα τῆς ἀληθείας, εἶναι τρόπαιον κατά τῶν ἐχθρῶν μου, εἶναι κλίμαξ διά νά ἀνέβω εἰς τόν οὐρανόν. Ἀληθινά ἀπό τόσα, ὅπου ἔπαθες, δέν ἔχεις εἶδος οὐδέ κάλλος καί εἶσαι ἀγνώριστος· ἀλλά διά τοῦτα μάλιστα ἐγώ σέ γνωρίζω διά Θεόν μου. Ὄχι, ἐγώ δέν κλαίω, προσκυνῶ τά πάθη σου· δέν ἐντρέπομαι ἀσπάζομαι τόν σταυρόν σου· καί ὄντως, ὅταν σέ βλέπω καρφωμένον εἰς τόν Σταυρόν, ὡσάν ἕνα κατάδικον, σέ στοχάζομαι ὡσάν εἰς θρόνον μεγαλειότητος καθεζόμενον, Βασιλέα τῆς δόξης. Καί ἐγώ παρακαλῶ τόν Πιλάτον νά ἐβγάλη ἐκείνην τήν ἐπιγραφήν, ὅπου ἔβαλεν: «Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος, Βασιλεύς τῶν Ἰουδαίων» καί ἄς βάλη ἐτούτην τήν ἄλλην: «Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος, Βασιλεύς τῶν Χριστιανῶν».

ΜΕΡΟΣ Γ΄

 Ἀπό ὅλα τά πάθη τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅπου εἰς τήν σημερινήν θλιβεράν ἱστορίαν ἠκούσατε, Χριστιανοί, τάχα καταλαμβάνετε ποῖον νά ἐστάθη ἐκεῖνο τό πάθος τό πικρότατον, τό ὁποῖον προβλέποντας ἔλεγεν, ἀγωνιζόμενος εἰς τόν κῆπον Γεθσημανῆ, «περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου»; Ἐγώ λέγω πῶς δέν ἐστάθη κανένα οὔτε ἀπό ἐκεῖνα, ὅπου ἐδοκίμασεν εἰς τήν ψυχήν, ὡσάν ἡ λύπη διά τήν προδοσίαν τοῦ Ἰούδα καί ἄρνησιν τῶν ἰδίων του μαθητῶν, καί ἡ ἐντοπή διά τήν τόσην καταφρόνησιν καί ἀτιμίαν, ὅπου ἔλαβεν ἀπό τόν φθόνον καί μῖσος τῶν Ἰουδαίων· οὔτε ἀπό ἐκεῖνα ὅπου ἐδοκίμασεν εἰς τό κορμί, ὡσάν τά ραπίσματα, αἱ ἄκανθαι, αἱ μάστιγγες, ὁ Σταυρός καί ὁ ἴδιος ὁ θάνατος.

Πρῶτον μέν διατί αὐτός ἐδίδαξε πώς τό ὄνειδος καί αἱ κατηγορίαι ὅπου μᾶς κάνουσιν οἱ ἄνθρωποι, εἶναι μακαριότης· «μακάριοί ἐστε, ὅταν ὀνειδίσωσιν ὑμᾶς»· αὐτός ἐδίδαξε πώς δέν πρέπει εἰς κανένα τρόπον νά φοβούμεθα τόν θάνατον: «μή φοβηθῆτε ἀπό τῶν ἀποκτεινόντων τό σῶμα»· αὐτός μᾶς ἐπροσκάλεσε νά τόν ἀκολουθήσωμεν, καθ᾽ ἕνας μέ τόν Σταυρόν· ὅθεν Αὐτός εἶχε νά μᾶς παρακινήση μέ τό ἴδιον παράδειγμα· καί ἄν αὐτός δειλιᾷ τόσον τό πάθος του, τί θάρρος δίδει εἰς ἡμᾶς; Ἄλλο· ἡμεῖς εἰς τόν χορόν τῶν ἁγίων μαρτύρων βλέπομεν μικρά παιδιά, παρθένους ἁπαλάς, ὅπου τρέχουσι μέσα εἰς τάς φλόγας, ὅπου ψάλλουσι χαρμοσύνως μέσα εἰς τά βάσανα, ὅπου ἀσπάζονται καί φιλοῦσι τά ξίφη καί τούς σταυρούς, ὅπου καταφρονοῦσιν ἀνδρειωμένα τόν θάνατον· καί ἕνας Θεάνθρωπος, ἡ πλέον μεγάλη καί εὐγενική ψυχή, ὅπου νά ἔπλασεν ὁ Θεός, ἡ δύναμις τῶν ἀσθενῶν, τό θάρρος τῶν ἀνδρείων, ὁ βασιλεύς τῶν μαρτύρων, τρέμει καί φοβεῖται, χάνεται ἀπό τήν λύπην καί λέγει: «περίλυπός ἐστιν ἠ ψυχήν μου ἕως θανάτου;» διατί τάχα προβλέπει τόν θάνατον; Τοῦτο εἶναι ἀδύνατον· καί ἡμεῖς ὑβρίζομεν πολλά τόν Ἰησοῦν Χριστόν, ἄν λογιάσωμεν πώς εἶχε τόσην μικροψυχίαν.

Τί εἶναι λοιπόν ἐκεῖνο, ὅπου προβλέπει, νά τόν κάνει νά λυπᾶται τέτοιας λογῆς; ἀκούσατέ το. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ ἀναμάρτητος υἱός τῆς παρθένου, ὁ Μονογενής Υἱός τοῦ Θεοῦ, παρακινημένος ἀπό μίαν ἄκραν ἀγάπην, ὑπάγη νά πάθη ὅσα δέν ἔπαθεν ἄλλος ἄνθρωπος, ὑπάγη νά χύση ἕως τήν ὕστερην σταλαγματίαν τό ἄχραντον αἷμα· ὑπάγη νά ἀποθάνη, ὡσάν ἕνας κατάδικος, ἐπάνω εἰς ἕνα Σταυρόν, διά νά σώση ὅλους τούς ἀνθρώπους· «εἷς ὑπέρ πάντων ἀπέθανε»· καί προβλέπει μ᾽ ὅλον τοῦτο, πώς οἱ περισότεροι ἄνθρωποι χάνονται· προβλέπει, μ᾽ ὅλον τοῦτο, τό ὄνομά του νά βλασφημῆται, τό αἷμα του νά καταπατῆται, ὁ Σταυρός του νά ὑβρίζεται ἀπό τόσους ἀπίστους καί ἀσεβεῖς. Τόσον ἐπώδυνον πάθος –μέ φαίνεται νά λέγη- τέτοιος ἐπονείδιστος θάνατος, διά νά κερδίσω τάς ψυχάς τῶν ἀνθρώπων διά τόν παράδεισον, καί μ᾽ ὅλον τοῦτο, νά εἶναι γεμάτος ἀπό ψυχάς ἀνθρώπων ὁ ἅδης! Νά πάθω μετά χαρᾶς· νά ἀποθάνω μετά χαρᾶς! «Πάτερ, οὐχ ὡς ἐγώ θέλω, ἀλλ᾽ ὡς σύ»· μά νά πάθω καί νά ἀποθάνω, χωρίς ὄφελος τῶν πολλῶν! ὤ! Τοῦτο μοῦ προξενεῖ, πρίν τοῦ θανάτου, τόν θάνατον· «περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου».

Μά, ἄν ὁ Ἰησοῦς Χριστός λυπεῖται τόσον, διατί προβλέπει τήν κόλασιν τῶν ἀσεβῶν καί ἀπίστων, τάχα παρηγορεῖται διατί προβλέπει· τήν σωτηρίαν τῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν; Ἀλλοίμονον! Τοῦτο ἀκόμη τόν λυπεῖ περισσότερον καί διά τοῦτο λέγει μάλιστα: «περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου».

Χριστιανός θέλει νά εἰπῇ ἄνθρωπος ἐξαγορασμένος μέ τό πάθος τοῦ Χριστοῦ, ἀπό τήν τυραννίδαν τοῦ διαβόλου· θέλει νά εἰπῇ ἄνθρωπος ὅπου εἰς τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ ἔχει τήν τιμήν τῆς σωτηρίας του· θέλει νά εἰπῇ ψυχή σεσημειωμένη καί σφραγισμένη διά τόν παράδεισον· ἀλλ᾽ ἀπό τοιούτους χριστιανούς, πόσους κερδαίνει καθ᾽ ἑκάστην ὁ διάβολος; Πόσους δέχεται καθ᾽ ἑκάστην ἡ κόλασις; Πόσον ἄθλια χάνονται ψυχαί κερδεμέναι μέ τόσον κόπον; καί τοῦτον εἶναι τό μεγαλύτερον πάθος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, διά τό ὁποῖον ἔλεγε· «περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου».

Ὅταν ἐκεῖ, εἰς τόν κῆπον, ἤρχησε νά λυπῆται καί νά ἀδημονῆ, τοῦτο δέν ἔκανε διατί προέβλεπε τόν θάνατόν του, μά διατί προέβλεπε τήν ἀχαριστίαν μας· ὄχι τό βάρος τοῦ σταυροῦ, ὅπου ἐφαντάζετο, ἀλλά τό βάρος τῶν ἁμαρτιῶν μας, ὅπου ὡς Θεός ἐπρογνώριζε, τόν ἔκαμε νά ἱδρώση τό αἷμα. Ἐγώ ὑπάγω νά ἐξαγοράσω –φαίνεταί μου νά ἔλεγεν- ἀνθρώπούς, ὅπου ἔπρεπε αἰωνίως νά κολάζονται εἰς τόν ἅδην· καί ὡσάν τούς ἐξαγοράσω μέ τόσους πόνους, μέ τόσα πάθη, μέ τόσον αἷμα, μέ τόσην ἀγωνίαν ἐπάνω εἰς ἕνα σταυρόν, θέλω βλέπει ἀπό τούτους τούς ἰδίους ἀνθρώπους, ἕνα νά μέ πωλῇ, ὡσάν ὁ Ἰούδας, διά φιλαργυρίαν· ἄλλον νά μέ ἀρνῆται, ὡσάν ὁ Πέτρος, εἰς ἐπιορκίας καί ψεύματα· τοῦτον νά μοῦ προτιμᾷ τόν Βαραββᾶν, διά νά κάμη τήν ἰδίαν ὄρεξιν· ἐκεῖνον νά μέ μαστιγώνη, μέ τήν ἡδονήν τῆς σαρκός, καί ὅλοι νά μέ σταυρώνουσι μέ κάθε λογῆς ἁμαρτίαν· «ὤ! Τίς ὠφέλεια ἐν τῷ αἵματί μου»! Καί λοιπόν ἐκεῖνο τό αἷμα μου, ὅπου ἔχυσα ὅλον, ἐγώ θέλω βλέπει νά τό καταπατοῦσι μέσα εἰς τά θυσιαστήρια ἱερεῖς ἀνευλαβεῖς. Νά τό καταφρονοῦσι λαϊκοί ἀκοινώνητοι· ἤ θέλω ἀκούει νά τό βλασφημοῦσι καί εἰς τούς δρόμους, καί εἰς τά καπηλεῖα, μικροί καί μεγάλοι; «ὤ! Τίς ὠφέλεια ἐν τῷ αἵματί μου»! :

Καί λοιπόν κάθε χρόνον εἰς τάς ἐκκλησίας τῶν χριστιανῶν θέλη γίνεται ἡ ἀνάμνησις τῶν παθῶν μου, ὡσάν μία ἁπλῆ ἱστορία; Καί θέλει παρρησιάζεται ὁ Σταυρός μου, ὡσάν μία σκηνή ἀπό ἐκείνας, ὅπου φαίνονται εἰς τά θέατρα; Καί διά ποίους ἔπαθα; Καί διά ποίους ἀπέθανα; Διά ἀνθρώπους ἀχαρίστους, ὅπου ἤ δέν γνωρίζουσιν ἤ δέν θέλουσι τήν εὐεργεσίαν μου. «Ἄχ! Τίς ὠφέλεια ἐν τῷ αἵματί μου»! Ἄχ! Διά τοῦτο «περίλυπος ἐστιν ἡ ψυχή ἕως θανάτου».

Καί βέβαια, αὐτό εἶναι μία ἀχαριστία, Χριστιανοί, ὅπου εἶναι ἀσύγκριτος. Ἀπέθανεν ὁ βασιλεύς τῆς Σκυθίας, Περισαίδης τό ὄνομα, ἀφίνοντας τρεῖς υἱούς κληρονόμους τῆς βασιλείας· μά, θέλων καθένας ἀπό τούς ἀδελφούς νά βασιλεύση μόνος μοναχός, ἦλθεν εἰς μάχην θανάσιμον· βάνουσι κριτήν ἄλλον βασιλέα τῆς Θράκης, φίλον τοῦ ἀποθαμμένου πατρός των, ὁ ὁποῖος τεχνεύεται νά τούς συμβιβάση, μά, μέ ἕνα τρόπον ἐπιτήδειον ἀληθινά, ἀλλ᾽ ὅλον παράξενον· κάνει νά ξεχώσωσι τό λείψανον τοῦ πατρός των καί νά τό κρεμάσωσι εἰς ἕνα δένδρον, ἔπειτα κράζει τούς τρεῖς ἀδελφούς καί τούς λέγει· καθ᾽ ἕνας ἀπό ἐσᾶς ἄς ρίψη σαΐταν του εἰς τοῦτο τό νεκρόν σῶμα καί ὁποῖος βαρέσει καλύτερα, ἐκεῖνος νά εἶναι βασιλεύς. Πιάνει τό δοξάρι ὁ πρῶτος υἱός, τό ἐκτείνει, βάζει τήν σαΐταν, σημαδεύει, ρίπτει, τό ὁποῖον κάμνει καί ὁ δεύτερος· τί σᾶς φαίνεται ἡ ἀχαριστία, ἡ ἀπανθρωπία, ἡ σκληροκαρδία τοιούτων υἱῶν; Ἔρχεται καί ὁ τρίτος, πιάνει, ἑτοιμάζει καί αὐτός τήν σαΐταν του, μά θωρῶντας πού ἔχει νά τήν ρίψη, τρομάζει, ἀφίνει καί πέφτει τό δοξάρι ἀπό τά χέρια του, καί -ἐγώ- λέγει: δέν στέργω νά γείνω μέ τοιοῦτον τρόπον βασιλεύς· παραιτῶ τήν βασιλείαν κάλλιον, παρά νά ρίψω, νά σαϊτεύσω τό λείψανον τοῦ ἀποθαμμένου μου πατρός. Τί ἔκαμεν ὁ κριτής; Τοῦτον τόν τρίτον υἱόν ἀπεφάσισε διά βασιλέα. Τοῦτο τό ἴδιον θέλω νά κάμω καί ἐγώ σήμερον μέ τούτους τούς ἀχαρίστους, τούς ἀπανθρώπους, τούς σκληροκαρδίους υἱούς.

Τοῦτο, ὅπου θεωρεῖτε, εἶναι τό νεκρόν λείψανον τοῦ πατρός σας, ὅπου ἀπέθανεν κρεμασμένος εἰς τό ξύλον τοῦ σταυροῦ· πιάσατε τάς σαΐτας, ρίψατε, λαβώσατε, πληγώσατε, ἄν εἶναι τόπος δι᾽ ἄλλας πληγάς. Ἀλλοίμονον! Δέν εἶναι δύο, εἶναι πολλοί, ὅπου ρίπτουσι· τίνος εἶναι ἐτούτη ἡ πρῶτη σαΐτα, ὅπου τοῦ πληγώνει τήν κεφαλήν; Εἶναι τῆς ἑωσφορικῆς ὑπερηφανίας, τῆς ἀνυποτάκτου καί ἀπαιδεύτου κενοδοξίας ὅπου ἔχουσιν οἱ ἱερωμένοι· τίνος εἶναι ἐτούτη ἡ ἄλλη, ὅπου τοῦ ἀνοίγει τήν πλευράν; εἶναι τῆς μνησικακίας, ὅπου φυλάττουσιν οἱ μισάδελφοι· καί ἐκείνη ὅπου τοῦ πλήττει τάς χεῖρας; Εἶναι τῆς ἀδικίας καί ἁρπαγῆς, ὅπου κάνουσι οἱ ἄρχοντες καί οἱ πλούσιοι· ἀμή ἐκεῖναι αἱ πολλαί, ὅπου ἔρχονται τόσον πυκναί καί κατακεντοῦσιν ὅλας τάς καθαρωτάτας σάρκας; Εἶναι τῶν σαρκικῶν ἁμαρτιῶν, ὅπου πράττουσιν ἄνδρες καί γυναῖκες, παιδία καί γέροντες· ἀλλά ποῖος ἠμπορεῖ νά μετριάση ἄλλας ἀναριθμήτους, ὅπου πέφτουσιν ὡσάν χαλάζι, τάς ὁποίας ρίπτουσιν αἱ κατακρίσες, τά ψεύματα, αἱ ἐπιορκίαι καί βλασφημίαι τῶν χριστιανῶν;

Ἐλᾶτε, ἐλᾶτε, σαϊτεύετε χορτάσετε τήν ὄρεξίν σας εἰς τό νεκρόν κορμί τοῦ ἀποθαμμένου Πατρός σας, ἐλᾶτε παιδία, ἀπό τά θηρία πλέον ἀνήμερα· μά εἶναι τάχα καί τινάς, ὅπου νά ἔχη καρδίαν ἀνθρώπου, νά ἔχη ἀγάπην υἱοῦ; εἶναι τάχα κανείς, ὅπου νά λυπᾶται, μή τόν λαβώση! Ποῖος εἶναι τοῦτος; φοβοῦμαι, φοβοῦμαι «καί οὐκ ἔστιν ἕως ἑνός». Καί ποῦ ἠκούσθη τοιαύτη ἀχαριστία; ὁ υἱός νά λαβώνη τόν πατέρα, καί πατέρα νεκρόν· ὅπου εἶναι τό αὐτό, οἱ χριστιανοί νά ξανασταυρώνουσι τόν Ἐσταυρωμένον.

Ψυχή τοῦ καλοῦ μας Πατρός, τοῦ θεῖου Ἐσταυρωμένου μας Ἰησοῦ, τί λέγεῖς; «Ἄφες αὐτοῖς· οὐ γάς οἴδασι τί ποιοῦσι». Πῶς; «ἄφες αὐτοῖς». Ναί, γλυκύτατέ μου Ἰησοῦ, ἄφες αὐτοῖς διά ταύτην τήν ὥραν· ἄς δοθῆ εἰς ὅλους συγχώρησις, ἴσως θέλουσιν ἰδεῖ μίαν φοράν τό σφάλμα τους νά διορθώθωσιν· «ἄφες αὐτοῖς»· ἄς εἶναι συγχώρησις λοιπόν, συγχώρησις· μά, ὡς τόσον, ἄς παύσωσιν αἱ σαΐταις, ἄς τελειώσουσιν αἱ ἁμαρτίαι, ἄς φανῆ ἕνα σημάδι τῆς μετανοίας, ἕνας στεναγμός, ἕνα δάκρυον. Καρδία μου, Ἰησοῦ μου, τί λέγεις; «ἄφες αὐτοῖς Πατέρ». Καρδία τοῦ ἁμαρτωλοῦ, τί ἀποκρίνεσαι; «μνήσθητί μου Κύριε, μνήσθητί μου· ὅταν ἔλθης ἐν τῇ Βασιλεία σου». Ἀμήν.