Βία-Αγάπη

Αρχιμανδρίτης Δανιήλ Αεράκης

«Τί δεῖ μαχαιρῶν, τί ξύλων λαοπλάνοι, πρὸς

τὸν θανεῖν πρόθυμον εἰς κόσμου λύτρον;»

(συναξάρι Μεγ. Πέμπτης)

Καινούργιες εξουσίες

Στη βία αντιστέκεται η αγάπη. Στην εξουσία αντιστέκεται η διακονία. Στη σκληρότητα αντιστέκεται η θυσία. Στον εγωκεντρισμό αντιστέκεται η προσευχή! Αν ελευθερία σημαίνη αντίστασις, και μάλιστα ηρωική, τότε και οι τέσσερις πράξεις, που εορτάζει η Εκκλησία τη Μεγ. Πέμπτη, είναι πράξεις υψίστης ελευθερίας.

Αντιστέκεται ο Χριστός στον πειρασμό της εξουσία, Αυτός, που είναι ο Εξουσιαστής του σύμπαντος, ο Κύριος του κόσμου. Στο γεγονός του Νιπτήρος, όπου πλένει τα πόδια των μαθητών, λάμπει μία καινούργια εξουσία, που λέγεται διακονία.

Αντιστέκεται ο Χριστός στον πειρασμό της τιμωρίας. Αυτός, που είναι ο Καρδιογνώστης, γνώριζε, ότι ο συνδαιτημόνας στο Μυστικό Δείπνο, ο Ιούδας, ετοίμαζε την προδοσία. Στο γεγονός του Μυστικού Δείπνου, όπου προσφέρει το ύψιστο Δώρο και στον προδότη Του, λάμπει μία καινούργια εξουσία, που λέγεται αγάπη.

Αντιστέκεται ο Χριστός στον πειρασμό του πόνου, Αυτός που γονατιστός στη Γεθσημανή προγεύεται την οδύνη του Σταυρού και προπίνει το ποτήριο της μεγαλύτερης πίκρας. Στο γεγονός της αρχιερατικής προσευχής λάμπει μία καινούργια εξουσία, που λέγεται υπακοή στο θείο θέλημα.

Αντιστέκεται ο Χριστός στον πειρασμό της δυνάμεως, Αυτός, που είναι ο παντοδύναμος Θεός. Στην προδοσία και τη σύλληψι λάμπει μία καινούργια εξουσία, που λέγεται εκούσια παράδοσις. Θέλει, και παραδίδεται. Πορεύεται προς το εκούσιο Πάθος.

Βία-Αγάπη

Οι τέσσερις καινούργιες εξουσίες, η διακονία, η αγάπη, η υπακοή και η προσφορά, είναι νέες διαστάσεις της ελευθερίας.

Ελεύθερος ο Χριστός, θέλει και διακονεί με ταπείνωσι.

Ελεύθερος ο Χριστός, θέλει και από αγάπη μεταγγίζει το Αίμα Του.

Ελεύθερος ο Χριστός, θέλει και υποτάσσεται στην ευδοκία του Πατρός.

Ελεύθερος ο Χριστός, θέλει και δεν αντιστέκεται με βία στη βία, αλλά προσφέρεται τη στιγμή που συλλαμβάνεται.

Και στα τέσσερα χριστοκεντρικά γεγονότα της Μεγ. Πέμπτης θαυμάζουμε την απόλυτη ελευθερία του Χριστού, καρπό της αναμαρτησίας Του.

Πίσω από την ευγένεια η βία

Θαυμάζουμε το Χριστό την ώρα της συλλήψεως. Το πώς αντιμετωπίζει τη βία. Χρησιμοποίησαν οι εχθροί Του την πιο τρομοκρατική βία, με προπέτασμα την ευγένεια.

Όταν ο δόλος φοράη το προσωπείο της φιλίας, τότε είναι πιο επικίνδυνος. Ο Ιούδας «μισῶν ἐφίλει, φιλῶν ἐπώλει» (αίνος Μεγ. Πέμπτης).

Παριστάνει το φίλο, ενώ είναι φίδι! «Σχήματι μὲν ὤν μαθητὴς, πράγματι δὲ παρὼν φονευτής» (αίνος Μ. Πέμπτης). Πίσω από το φίλημα του Ιούδα κρύβονταν τα όπλα και η βία. Με μαχαίρια και με ξύλα ήλθαν να συλλάβουν τον άοπλο Ιησού.

Όταν δεν υπάρχουν επιχειρήματα, λειτουργεί η βία. Όταν δεν υπάρχη λόγος, υπάρχει μαχαίρι. Όταν υπάρχη ο φθόνος, δεν υπάρχει ο φόβος και λειτουργεί ο φόνος.

Μεγάλη σημασία έχει το πώς αντέδρασε στην ανελεύθερη βία ο Χριστός.

Θα μπορούσε να καταστείλη τη βία και μόνο με την παρουσία Του. Τι συμβαίνει μ’ όποιον επιχειρεί να πιάση, και με ορμή μάλιστα, ηλεκτροφόρο καλώδιο; Πέφτει κάτω. Κι όσοι αγγίζουν αυτόν που αγγίζει το ηλεκτροφόρο καλώδιο, πέφτουν κι αυτοί μαζί του, αποδυναμωμένοι πλήρως.

Κάτι τέτοιο συνέβη στη Γεθσημανή. Έρχεται ο Ιούδας με «τὴν σπεῖραν, μετὰ φανῶν καὶ λαμπάδων καὶ ὅπλων» (Ιωάν. 18, 3). Ο Χριστός, έχοντας πλήρη την αυτοσυνειδησία της παντοδυναμίας Του, τους αντιμετωπίζει ατάραχος. Η στάσις Του καταλυτική. Τους ρωτάει:

-Ποιον ζητάτε;

-Ιησούν το Ναζωραίο.

-Εγώ είμαι!

Μόλις άκουσαν το «Εγώ είμαι», σαν να τους άγγιξε τριφασικό ρεύμα, «ἔπεσαν χαμαί» (Ιωάν. 18, 6). Θα μπορούσε να συνεχίση την παντοδύναμη ενέργειά Του· να καταστείλη τελείως το κίνημα εναντίον Του. Αλλά σε μία τέτοια περίπτωσι δεν θα λειτουργούσε το μυστήριο της σωτηρίας. Αναστέλλει, λοιπόν, για λίγο την παντοδυναμία Του και εκούσια παραδίνεται. Όλα ενεργούνται εκούσια, ιδίως «τῇ νυκτί, ᾗ παρεδίδοτο, μᾶλλον δὲ ἑαυτόν παρεδίδου» (λειτουργία ι. Χρυσοστόμου).

Αγγελικές δυνάμεις

Θα μπορούσε να καταστείλη τη βία και με τις δικές Του δυνάμεις. Όχι μόνο με την παντοδυναμία Του ως Θεανθρώπου, αλλά και με τις αγγελικές Του δυνάμεις. Θα μπορούσα -λέγει ο Ίδιος- να παρακαλέσω τον Πατέρα και ν’ αποστείλη «δώδεκα λεγεῶνας ἀγγέλων» (Ματθ. 26, 53).

Αλλ’ οι άγγελοι δεν υπάρχουν για να τιμωρούν. Λειτουργούν συμβάλλοντας στη διάσωσι των ανθρώπων. Οι άγγελοι δεν σκοτώνουν τρομοκράτες· αγγελοποιούν αγρίους και τους μεταμορφώνουν σε αγίους.

Οι δύο συλλήψεις

Η βία κατά του Ιησού συνεχίζεται. Είναι η βία στη σύλληψί του.

Υπάρχει η βίαια σύλληψις, το να συλαμβάνωνται με άγριο τρόπο αθώα πρόσωπα. Αλλ’ υπάρχει και η σύλληψις της αγάπης, όταν συλλαμβάνεται ένας νέος άνθρωπος στην αγκάλη της ζωής, στη μήτρα της μητέρας. Πρόκειται για τη σύλληψι ενός νέου παιδιού.

Όταν ο απόστολος Πέτρος, πάνω στη θέρμη της αγάπης του, νόμισε ότι πρέπει ν’ αντιδράση δυναμικά στη βία της σπείρας και ανέσυρε το μαχαίρι του και απέκοψε το αυτί εκείνου του Μάλχου, ο Κύριος τον επέπληξε: «Ἀπόστρεψον σου τῆν μάχαιραν εἰς τὸν τόπον αὐτῆς· πάντες γὰς οἱ λαβόντες μάχαιραν ἐν μαχαίρᾳ ἀπολοῦνται» (Ματθ. 26, 52).

Κύριε, αν επέπληξες το μαθητή σου, που βίαια ενήργησε εναντίον ενός εγκληματία, ενός χριστοκτόνου, πόσο θ’ αντιδράς και θα πονάς όταν χιλιάδες Έλληνες επεμβαίνουν βίαια όχι για να αποκόψουν ένα αυτί, αλλά για να διακόψουν την κύησι, τη λειτουργία της ζωής! Εκείνον, τον Πέτρο, τον επέπληξες. Τους φονείς τόσων αθώων παιδιών, που κυριολεκτικά «πολτοποιούνται με τις εκτρώσεις, πώς τους ανέχεσαι;

Αντίδρασις στη βία

Ο Κύριος αντιδρά σε κάθε απόπειρα βίας, σε κάθε απόπειρα βιαίας επιβολής και επιβουλής, σε κάθε βιαία κατάλυσι της ελευθερίας. Και στη δική Του περίπτωσι αντέδρασε, αλλ’ όχι με βία. Αντέδρασε με το λόγο και την αγάπη Του.

Όταν είδε τόσους ωπλισμένους, νάρχωνται εναντίον ενός αόπλου, αντέδρασε όχι για να μη συλληφθή, αλλά για να δείξη, πόση ματαιοπονία ήταν αυτό που ενεργούσαν. «Ὡς ἐπὶ ληστὴν ἐξήλθετε μετὰ μαχαιρῶν καὶ ξύλων συλλαβεῖν με;» (Ματθ. 26, 55).

Αυτό, που έκαναν, ήταν ματαιοπονία. Ποιος πηγαίνει με όπλα να συλλάβη ένα άκακο αρνίο, που ούτε φωνή έχει ούτε αντίστασι προβάλλει; Ο Ιησούς Χριστός είναι ο Αμνός του Θεού. Είναι το πρόβατο, που αναζητούσε ο Ισαάκ, λέγοντας στον πατέρα του τον Αβραάμ πριν από τη θυσία: «Ποῦ ἐστι τὸ πρόβατον;» (Γεν. 22, 7).

Να το πρόβατο! Είναι όπως το είδε ο προφήτης Ησαΐας: «Ὡς πρόβατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη καὶ ὡς ἀμνὸς ἄμωμος ἐναντίον τοῦ κείροντος αὐτὸν ἄφωνον· οὕτως οὐκ ἀνοίγει τὸ στόμα αὐτοῦ» (Ησ. 53, 7-8).

Είχαν τόσες ευκαιρίες να συλλάβουν τον Ιησού. Δεν χρειαζόταν να έλθουν με μαχαίρια, με ρόπαλα, με όπλα. «Κάθε μέρα ήμουν στο ιερό και δίδασκα. Γιατί δεν με συλλαμβάνατε;» (Ματθ. 26, 55).

Αυτό, που κάνετε, είναι ύπουλο και άνανδρο. Ήλθατε στο σκοτάδι της νύχτας, γιατί φοβάσθε το φως. «Πᾶς ὁ φαῦλα πράσσων μισεῖ τὸ φῶς» (Ιωάν. 3, 20). Ήλθατε στο σκοτάδι της νύχτας, γιατί φοβάστε τον κόσμο. Είστε δειλοί. Εγώ γι’ αυτό ήλθα, για να ελευθερώσω τους ανθρώπους από τη δειλία και τη δουλεία (Εβρ. 2, 15).

Αυτό, που κάνετε, είναι ανελεύθερο. Θέλετε να επεμβήτε στην ελευθερία μου.

Όταν ένας αετός μπορή να πετάξη μόνος του, είναι ανελεύθερο και παράλογο να τον πιάνουν, για να τον υποχρεώσουν να πετάξη.

Οι εχθροί του Ιησού ήθελαν να Τον συλλάβουν, για να Τον ανεβάσουν στο ύψος του Σταυρού. Ποιον; Εκείνον, που είναι ο Αετός της αγάπης. Εκείνον, που ήλθε στον κόσμο γι’ αυτό το λόγο, για «τὴν ὥραν ταύτην» (Ιωάν. 12, 27), για ν’ ανεβή εκούσια πάνω στην κορυφή του Σταυρού. Ο Σταυρός είναι η ακρώρεια της αγάπης.

Σαν να λέγη ο Χριστός «τοῖς συλλαβοῦσιν αὐτόν»:

-Μη χρησιμοποιείτε τη βία! Μόνος μου πορεύομαι προς τα εκεί.

«Τί δεῖ μαχαιρῶν, τί ξύλων, λαοπλάνοι, πρὸς τὸν θανεῖν πρόθυμον εἰς κόσμου λύτρον;». (στίχοι συναξαρίου Μεγ. Πέμπτης)

Τα τρία δένδρα

Στη βία αντιστέκεται η ελευθερία.

Υπάρχει η άγρια βία, και η αγία βία. Τα τρία δέντρα σηματοδοτούν τη βία και την ελευθερία.

Στο δέντρο της παρακοής κρέμασε ο Αδάμ την ελευθερία του. Βίασε τη συνείδησί του, ξελογιάστηκε από τον τύραννο των ψυχών, το Σατανά, και άφησε πάνω στο δέντρο εκείνο την κοινωνία του με το Θεό. Πήρε για παρέα του τη δουλεία της αμαρτίας και ήλθε στη γη αυτή του πόνου και της εξαρτήσεως του θανάτου.

Μέσα στον παράδεισο λειτούργησε δυστυχώς η σατανική βία.

Στο άλλο δέντρο κρέμασε ο Ιούδας την ελευθερία της ζωής του. «Ἀπελθὼν ἀπήγξατο» (Ματθ. 27, 5). Η αυτοκτονία είναι ο στραγγαλισμός της ελευθερίας. Ο άνθρωπος πνίγει το δικαίωμα, που του χαρίζει ο Θεός να ζη ελεύθερος.

Στην περίπτωσι του Ιούδα φαίνεται η άγρια βία.

Εκείνος έδωσε το φίλημα της προδοσίας στο Χριστό. Και ύστερα ο θάνατος έδωσε στον ίδιο το δικό του φίλημα.

Τον είχε σφιχταγκαλιάσει η φιλαργυρία, πνίγοντάς του την αγάπη. Τώρα τον σφιχταγκάλιασε η κρεμάλα, πνίγοντάς του τη ζωή. Και ωδηγήθηκε εκεί, όπου η σκλαβιά δεν μπορεί ποτέ να γίνη ελευθερία. Η κόλαση δεν γίνεται ποτέ απεξάρτησις.

Υπάρχει και το τρίτο δέντρο. Είναι το δέντρο του Σταυρού. Εκεί κρέμασε εκούσια ο Χριστός την ελευθερία, της ζωής Του, για να χαρίση σε μας την ελευθερία, που λέγεται απολύτρωσις.

Αγία βία! Αγία ελευθερία! Αγία λύτρωσις!

Πώς να μην παραπονήται ο Χριστός της πιο λυτρωτικής αγίας βίας, όταν εμείς δεν κάνουμε τη μικρή αγία βία στον εαυτό μας (Ματθ. 11, 12);

Εκείνος ζη την αγωνία για τη δική μας απελευθέρωσι, και οι δικοί Του κοιμούνται! Δικαίως παραπονείται: «Μίαν ὥρα οὐκ ἰσχύσατε γρηγορῆσαι μετ᾿ ἐμοῦ;» (Ματθ. 26, 40).

Μέχρι πότε θα παραδινώμαστε:

στον ύπνο της αδιαφορίας,

στον ύπνο της αμαρτίας,

στον ύπνο του θανάτου;

Αρχιμανδρίτης Δανιήλ Αεράκης, Το Εκούσιο Πάθος: Αγάπη-Ελευθερία-Ανάστασις, Αθήνα, 2003