Γύρω από το Σταυρό

Αρχιμανδρίτης Δανιήλ Αεράκης

Κουστωδίες

Δεν είχε μόνο κουστωδία. Είχε και συνοδεία. Ο Ιησούς πορεύεται προς το Σταυρό. Πορεύεται με το Σταυρό. Πορεύεται πάνω στο Σταυρό. Πορεύεται μετά το Σταυρό. Το θέλησε μόνος. «Ἑκουσίᾳ Σου βουλῇ Σταυρὸν ὑπέμεινας, Σωτήρ» (κάθισμα δ΄ ήχου). Διάλεξε μόνος το δρόμο του Πάθους, που είναι μονόδρομος σωτηρίας για μας.

Γύρω από το Σταυρό

Μόνος από πλευράς πάθους και βιώσεως του πόνου. Μαζί με άλλους από πλευράς εκτελέσεως της θανατικής αποφάσεως. Μαζί του η κουστωδία

Κουστωδία οι ωπλισμένοι στρατιώτες.

Κουστωδία οι μανιώδεις Ιουδαίοι.

Κουστωδία όσοι προσήλθαν στον κήπο της Γεθσημανή «μετὰ μαχαιρῶν καὶ ξύλων» (Ματθ. 26, 47).

Κουστωδία στην αυλή του αρχιερέα Καϊάφα, όπου οι πληρωμένοι «μπράβοι» φωνάζουν: «Ἔνοχος θανάτου ἐστί» (Ματθ. 26, 66).

Κουστωδία στο πραιτώριο του Πιλάτου, όπου τα όργανα του θρησκευτικού κατεστημένου μεταξύ Αναμαρτήτου και κακοποιού επιλέγουν τον κακοποιό.

Κουστωδία στο πραιτώριο του Πιλάτου, όπου τα κατευθυνόμενα πλήθη φωνασκούν ρυθμικά πότε το «Σταυρωθήτω» (Ματθ. 27, 22-23) και πότε το «Ἆρον ἆρον, σταύρωσον αὐτόν» (Ιωάν. 19, 15).

Κουστωδία, όταν ο ηγεμόνας, ο Πιλάτος, παραδίδει τον άοπλο στους ωπλισμένους στρατιώτες. Κι εκείνοι με τη σειρά τους «συνήγαγον ὅλην τὴν σπεῖραν» (Ματθ. 27, 27). Η αγάπη παραδίδεται στα χέρια της κακίας.

Κουστωδία οι αρχιερείς, που έσυραν το αρχιερατικό τους κύρος μέχρι το Σταυρό και διέσυραν το αξίωμά τους και εξευτέλισαν την αξιοπρέπειά τους, όταν σχημάτισαν συγχορδία με τους φαρισαίους, λέγοντας: «Καταβάτω νῦν ἀπὸ τοῦ σταυροῦ, ἵνα ἴδωμεν καὶ πιστεύσωμεν επʾ αὐτῷ» (Ματθ. 27, 42).

Κουστωδία οι σταυρωτές, που συναγωνίζονταν σε μανία, ποιος θα κτυπάη πιο δυνατά τα καρφιά, για να ικανοποιήσουν τα σαδιστικά τους ένστικτα…

Παντού κουστωδία. Και στον τάφο ακόμα (Ματθ. 28, 65-66). Παντού περικυκλωμένος ο Ιησούς. Πάντοτε, μέσα στην ιστορία, περικυκλωμένος από ασεβείς, που Τον περιπαίζουν, που Τον βλασφημούν.

Συνοδεία

Μόνο οι κουστωδίες των εχθρών υπάρχουν; «Σημείον ἀντιλεγόμενον» ο Χριστός. Για τους εχθρούς ο επικίνδυνος, που πρέπει να εξοντώνεται απ’ τα καθημερινά δρώμενα. Για τους φίλους ο λατρευτός Σωτήρας.

Πάντοτε κοντά Του θα βρίσκεται και η συνοδεία της αγάπης. Ψυχές, θαμπωμένες απ’ τη σταυρωμένη Του αγάπη, αφοσιωμένα Τον ακολουθούν.

Έχει ο Χριστός ανάγκη από συνοδεία; Δεν είναι εκείνος, που συνοδεύεται από σμήνη αγγέλων και αρχαγγέλων; Σε ποιο απ’ τα θεοφανικά γεγονότα δεν συνοδεύεται από αγγελικές δυνάμεις; Απ’ την πρώτη Του παρουσία στον κόσμο, κατά τον Ευαγγελισμό, μέχρι το Σταυρό, την Ανάστασι, την Ανάληψι και τη Δευτέρα Παρουσία, δορυφορείται και διακονείται από αγγέλους. Και όχι μόνο άγγελοι, αλλά και άνθρωποι παντού Τον συνοδεύουν. Τον ακολουθούν (Ματθ. 4, 25).

Βεβαίως, άλλο είναι ν’ ακολουθής το Χριστό στη λεωφόρο των θαυμάτων, και άλλο να Τον ακολουθής στο ανηφορικό μονοπάτι του Σταυρού. Άλλο να Τον ακολουθής στις χαρές, και άλλο να Τον συνοδεύης στους πόνους. Άλλο νάσαι μαζί Του στο γάμο της Κανά, όπου το νερό γίνεται γλυκό κρασί, και άλλο νάσαι μαζί Του στο Γολγοθά, όπου το ποτήρι είναι κατάμεστο από «χολὴν καὶ ὄξος» (Ίωάν. 19, 29).

Αξιοθαύμαστες οι μορφές εκείνες, που αψηφώντας άμεσους κινδύνους, ακόμα και το θάνατο, ακολούθησαν τον Ιησού στην όλη πορεία του αγίου Πάθους.

Θαυμάζουμε τα άστρα, που σχηματίζουν δορυφορικό χορό γύρω απ’ τον ήλιο.

Περισσότερο θαυμάζουμε τους αγγέλους, που δορυφορούν τον Τριαδικό Θεό.

Ακόμα περισσότερο θαυμάζουμε τους ανθρώπους, που δορυφορούν τον Εσταυρωμένο. Ας υποκλιθούμε μπροστά τους. Τα πρόσωπα αυτά, η συνοδεία του Σταυρού, είναι κυρίως γυναίκες. Σαν νάθελε το γυναικείο γένος ν’ αποκαταστήση το κακό της Εύας.

Η Εύα, με την παρακοή της, μας έβγαλε απ’ τον παράδεισο. Η νέα Εύα, η Παναγία, μαζί με τις άλλες άγιες γυναίκες, συνοδεύουν τον Υιό της υπακοής στην πράξι για τα θυρανοίξια του παραδείσου.

Η Εύα εκείνη άπλωσε τα χέρια στο ξύλο της παρακοής, μία πράξι, που στοίχισε τόσο φρικτά. Οι νέες Εύες, οι άγιες γυναίκες, στο φόντο του Πάθους, διακονούν Εκείνον, που άπλωσε τα χέρια στο ξύλο της υπακοής, στο Σταυρό. «Διὰ ξύλου ὁ Ἀδὰμ παραδείσου γέγονεν ἄποικος. Διὰ ξύλου δὲ Σταυροῦ ὁ λῃστὴς Παράδεισον ᾤκησεν» (από τους μακαρισμούς της Μ. Παρασκευής).

Μετάνοια και αγάπη

Υπήρξαν βεβαίως και άνδρες στη συγκινητική συνοδεία του Πάθους. Στο όλο σκηνικό βλέπουμε και ανδρικά φωτεινά πρόσωπα. Διακρίνουμε:

Το μαθητή των δακρύων, τον Πέτρο, που κάλυψε το αίσχος της αρνήσεως με το πικρό του κλάμα τη νύχτα της Μεγ. Πέμπτης (Ματθ. 26,75).

Το ληστή, που θεολόγησε από τον άμβωνα του δικού του σταυρού (Λουκ. 23,42).

Τον εκατόνταρχο, που η καρδιά του σείστηκε μαζί με τις πέτρες του Γολγοθά (Ματθ. 27,54).

Οι άνθρωποι απ’ το ανώνυμο πλήθος, που ανέβηκαν στο Γολγοθά σαν θεατές εγκληματικής περιεργείας, αλλ’ επέστρεψαν θαυμαστές θεϊκής ενεργείας και χτυπούσαν τα στήθη για τη συνενοχή τους (Λουκ. 23,48).

Οι άνδρες της συνοδείας του Πάθους, πλην ενός, του Ιωάννη, του μαθητή της αγάπης, συνοδεύουν το Χριστό, χειραγωγούμενοι απ’ τη μετάνοια. Αν δεν ήταν η μετάνοια, να τους πάρη από το χέρι και να τους οδηγήση στο Χριστό, ποιος απ’ αυτούς θα τολμούσε ν’ ανήκη στη συνοδεία Του;

Ήλθε η Παναγία

Η αγάπη της μητέρας συνοδεύει τον Υιό στο μαρτύριό Του. Η Παναγία του Πάθους είναι η γενναιότερη, αλλά και συμπαθέστερη Παναγία. Δίπλα απ’ το στασίδι του Υιού της, το Σταυρό, το στασίδι το δικό της, του μητρικού πόνου.

Είχε έλθει η ώρα να εκπληρωθή η προφητεία του Συμεών: Ρομφαία θα ξεσχίση την καρδιά σου (Λουκ. 2, 35). Η χαρά της αγκαλιάς κρύβει την πίκρα του μέλλοντος για κάθε μητέρα. Τώρα η μεγάλη Μητέρα δεν σφίγγει τον Υιό της στη στοργική της αγκαλιά. Τώρα Τον βλέπει καθηλωμένο στην αγκαλιά της πιο μεγάλης οδύνης. Και γίνεται και η δική της οδύνη μεγάλη κι ο δικός της σταυρός βαρύς. «Υἱέ μου, ποῦ τὸ κάλλος ἔδυ τῆς μορφῆς σου; Οὐ φέρω καθορᾶν σε ἀδίκως σταυρούμενον» (απόστιχα της Μεγ. Παρασκευής).

Είχε έλθει η ώρα να συνοδεύση η Μητέρα τον Υιό της σ’ έναν άλλο γάμο.

Σ’ εκείνον, στο γάμο της Κανά, τον συνώδευσε, για να ευλογηθή η ένωσις ανδρός και γυναικός.

Τώρα Τον συνοδεύει ως Νυμφίο στο γάμο του Σταυρού, για να ολοκληρωθή η ένωσις Θεού και ανθρώπου, η ζεύξις ουρανού και γης. «Ποῦ πορεύῃ, τέκνον; Τίνος χάριν τὸν ταχὺν δρόμον τελεῖς; Μὴ ἕτερος γάμος πάλιν ἐστὶν ἐν Κανᾷ, κἀκεῖ νῦν σπεύδεις, ἵνα ἐξ ὕδατος αὐτοῖς οἶνον ποιήσῃς; Συνέλθω σοι τέκνον, ἢ μείνω σε μᾶλλον; Δός μοι λόγον, Λόγε· μὴ σιγῶν παρέλθῃς με, ὁ ἁγνὴν τηρήσας με» (οίκος Μεγ. Παρασκευής).

Είχε έλθει η ώρα, να επιμεληθή και ο Υιός τη Μητέρα. Ο Σταυρός είναι η επιμέλεια των αμαρτωλών. Σώζει όλους τους αμαρτωλούς, που με πίστι και μετάνοια προσέρχονται στη χάρι Του.

Αλλ’ ο Εσταυρωμένος επιδεικνύει κάποια Ιδιαίτερη επιμέλεια, ξεχωριστή φροντίδα, για τη Μητέρα Του. Κάποτε φάνηκε σαν να μη της έδινε σημασία: «Μήτηρ μου καὶ ἀδελφοί μου -είχε πει- οὗτοί εἰσιν οἱ ἀκούοντες τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ» (Λουκ. 8, 21). Τότε η μητρική παρέμβασις, ίσως, να παρεμπόδιζε την καθολική λυτρωτική αγάπη του Χριστού. Τώρα η Μητέρα έχει ανάγκη φροντίδας. Μένει, μόνη, αφού ως Παρθένος, ως Αειπάρθενος δεν έχει άλλα σαρκικά παιδιά. Ο Μονογενής Υιός ήλθε η ώρα v’ αμείψη τη Μητέρα. Την βλέπει με στοργή και της δείχνει το στήριγμα της: «Ἰδοὺ ὁ υἱός σου»! Εμπιστεύεται τη Μητέρα της Αγάπης στο μαθητή της Αγάπης: «Ἰδοὺ ἡ μήτηρ σου»! (Ιωάν. 19, 25-27),

Η Παρθένος Μητέρα στον παρθένο μαθητή.

Στο μαθητή της Αγάπης προσφέρει το ιερώτερο δώρο. Μεγάλο δώρο στην Εκκλησία η Μητέρα του Κυρίου. Η Εκκλησία «ἔχει παραλάβει εἰς τὰ ἴδια» την Παναγία. Και σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος: «Βαβαὶ τῆς τιμῆς! Ὅση τὸν μαθητὴν ἐτίμησε τιμῆ!… Διδάσκει ἡμᾶς πλέον τι νέμειν ταὶς μητράσιν. Ὥσπερ γὰρ ἐναντιουμένοις τοῖς γονεῦσι περὶ τὰ πνευματικὰ οὐδὲ εἰδέναι χρή, οὕτως, ὅταν μηδὲν ἐμποδίζωσιν, ἅπαν τὸ εἰκὸς ἀπονέμειν αὐτοῖς δεῖ, καὶ πρὸ τῶν ἄλλων αὐτοὺς τιθέναι, ἀνθʾ ὧν ἔτεκον, ἀνθʾ ὧν ἀνέθρεψαν, ἀνθʾ ὧν μυρία ὑπέστησαν δεινά» (Ε.Π.Ε. 14, 672). Μετάφρασις: Πω, πω, με πόσο μεγάλη τιμή τίμησε το μαθητή! Μ’ αυτή την ενέργεια ο Χριστός μας διδάσκει, να προσφέρουμε κάτι περισσότερο στις μητέρες. Όταν οι γονείς αντιτίθενται στα πνευματικά ζητήματα, δεν πρέπει ούτε και να τους γνωρίζουμε. Έτσι, όταν δεν μας εμποδίζουν καθόλου, οφείλουμε ν’ απονέμουμε σ’ αυτούς όλη τη φυσική αγάπη μας· να θέτουμε αυτούς πάνω απ’ τους άλλους, και διότι μας γέννησαν και διότι μας ανέθρεψαν, αλλά και διότι για μας τόσες θυσίες έκαναν.

Πότε θα Τον ακολουθήσουμε;

Ήλθε η ώρα και για τη δική μας ένταξι στη συνοδεία του Χριστού. Θέλουμε αληθινά ν’ ανήκουμε στη συνοδεία Του;

Ας μη σπεύσουμε με επιπολαιότητα ν’ απαντήσουμε. Στον Πέτρο, που δεν καταλάβαινε την ημέρα εκείνη τη Μεγ. Πέμπτη, τι σημαίνει συνοδεία του Σταυρού, είπε: «Ὅπου ἐγὼ ὑπάγω, οὐ δύνασαί με νῦν ἀκολουθήσαι, ὕστερον δὲ ἀκολουθήσεις μοι» (Ιωάν. 13, 36).

Πότε, Κύριε, θα Σε ακολουθήσουμε, αν τώρα δεν μπορούμε; Πότε είναι αυτό το «ὕστερον»; Όλο έτσι λέμε:

Ύστερα κι ύστερα, αργότερα κι αργότερα!

Έχω καιρό!

Κι, όλο αναβάλλουμε την ένταξί μας στη δική Σου αφοσίωσι. Φοβόμαστε το Σταυρό και δεν αποφασίζουμε να Σε ακολουθήσουμε. Πότε, Κύριε;

Η πείρα των αγίων σηματοδοτεί το πότε:

Όταν απαλλαγούμε απ’ τις εξαρτήσεις του κόσμου και με απόλυτη εμπιστοσύνη αφεθούμε στην αγάπη του Χριστού, που έχει το σχέδιό Του για τον καθένα μας.

Όταν απαλλαγούμε απ’ τη μανία των υλικών πραγμάτων και την αγάπη του χρήματος. Τη φιλαργυρία άφησε, είπε στο νέο εκείνο, «καὶ δεῦρο ἀκολούθει μοι» (Ματθ. 19, 21).

Όταν απαλλαγούμε απ’ το εγώ, που δεν μας αφήνει, να μπούμε στο μονοπάτι της θυσίας. Τότε θα εκπληρωθή η προσταγή του Χριστού: «Ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸ σταυρόν αὐτοῦ καὶ ἀκολουθείτω μοι» (Μαρκ. 8, 34).

Όταν ελευθερωθούν τα χέρια μας και τ’ αφήσουμε να μας κρατήσουν καλά οι δύο θυγατέρες του ουρανού, η μετάνοια και η αγάπη. Αυτές θα μας οδηγήσουν στο Σταυρό. Τα δικά Του χέρια για μας είναι τρυπημένα και ματωμένα.

Το ένα για τη δική μας μετάνοια. Είναι έτοιμο να περιμαζέψη όλες τις αμαρτίες μας, που η μετάνοια του προσάγει.

Το άλλο για την αγάπη. Είναι έτοιμο ν’ αγκαλιάση όλους τους ανθρώπους με την πιο δυνατή αγάπη.

Θα μετανοήσουμε; Θα συγκινηθούμε απ’ το Πάθος του Σταυρού; Το Αίμα της Μεγ. Παρασκευής θα μας λυτρώση απ’ τις ένοχές και τις μύριες κολάσεις.

Θα αγαπήσουμε θερμά «τὸν ἀγαπήσαντα ἡμᾶς»; Θα μας αμείψη για την αγάπη μας.

Κύριε, όχι σε κουστωδίες εχθρικές, αλλά στην ιερή Σου συνοδεία θέλουμε να συνταχθούμε και να μείνουμε για πάντα.

Αρχιμανδρίτης Δανιήλ Αεράκης, Το Εκούσιο Πάθος: Αγάπη-Ελευθερία-Ανάστασις, Αθήνα, 2003