ΤΑ ΑΓΙΑ ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ
Απόστολος: Τιτ.β ́11-14, γ ́4-7
Ευαγγέλιο: Ματθ. γ ́13-17
6 Ιανουαρίου 2015.
«Ούτος εστιν ο υιός μου ο αγαπητός, εν ω ευδόκησα»
Είναι ιδιαίτερα πανηγυρική για την Ορθόδοξη Εκκλησία η σημερινή γιορτή των Θεοφανείων. Οι ιεροί υμνογράφοι τη συγκρίνουν με τη γιορτή των Χριστουγέννων και τη βρίσκουν ανώτερη. Σ’ εκείνη, τη γιορτή των Χριστουγέννων, επιφαίνεται το ένα πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, ο Χριστός. Εδώ αποκαλύπτεται η Αγία Τριάς. Τότε προσκύνησαν τον Χριστό οι εθνικοί Μάγοι.
Τώρα τον υπηρετεί ο Πρόδρομος, ο μέγιστος των προφητών. Τότε εθαύμαζαν το γεγονός οι Ποιμένες. Τώρα ομολογεί τον Υιό η φωνή του Πατρός.

Στους τέσσερις πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού οι δυο μεγάλες δεσποτικές γιορτές, Χριστούγεννα και Θεοφάνεια, γιορτάζονταν μαζί, με το κοινό όνομα «Θεοφάνεια» στις 6 Ιανουαρίου. Δινόταν έμφαση στη φανέρωση του Θεού, τόσο με τη γέννηση στη γη του Χριστού, όσο και με τη φανέρωση της Αγίας Τριάδος στον Ιορδάνη. Κάποιες Χριστιανικές ομολογίες, μάλιστα, όπως οι Αρμένιοι, που απεσπάσθησαν νωρίς από τον ενιαίο τότε κορμό της Εκκλησίας, έτσι εξακολουθούν να γιορτάζουν μέχρι σήμερα. Από τα τέλη του 4ου αιώνος, όμως, για να τονίσει η Εκκλησία περισσότερο την ενανθρώπηση του Θεού, λόγω της αμφισβήτησης που παρουσιάστηκε από την αίρεση του Δοκητισμού, διαχώρισε τις δυο γιορτές. Έτσι, γιορτάζουμε σήμερα τη βάπτιση του Χριστού και τη φανέρωση του Τριαδικού Θεού στον Ιορδάνη.
Γιατί, όμως, ο Χριστός βαπτίζεται σήμερα στον Ιορδάνη; Είχε ανάγκη από το βάπτισμα του Ιωάννη;
Το Ευαγγέλιο μάς πληροφορεί ότι, ύστερα από εντολή του Θεού, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος πήγε στα μέρη του Ιορδάνου, κήρυσσε και καλούσε τον λαό σε μετάνοια και τους βάπτιζε στα νερά του Ιορδάνη. Το βάπτισμα εκείνο δεν συγχωρούσε αμαρτίες. Δεν είχε ακόμα συντελεστεί ο Σταυρός και η
Ανάσταση του Χριστού από τα οποία απέρρευσε η άφεση των αμαρτιών. Το βάπτισμα του Προδρόμου ήταν «βάπτισμα μετανοίας». Είχε συμβολικό χαρακτήρα. Οι άνθρωποι εξομολογούνταν τις αμαρτίες τους και δεσμεύονταν να μην τις επαναλάβουν. Έμεναν, μάλιστα, μέσα στο νερό όσο χρόνο χρειάζονταν για να εξομολογηθούν τις αμαρτίες τους. Ο Χριστός, όμως, ήταν «ο πάσης επέκεινα καθαρότητος», ο μόνος «μη γνους αμαρτίαν». Γι’αυτό, εξάλλου, ως αναμάρτητος «ευθέως εξήλθεν από του ύδατος», αφού δεν είχε τίποτα να εξομολογηθεί. Γιατί, λοιπόν, έρχεται να βαπτισθεί;
α) Θέλει, πρώτα, να αγιάσει τη φύση των υδάτων. Μετά την πτώση, οι δαιμονικές δυνάμεις εισέδυσαν παντού. Σκοπός, όμως, της σάρκωσης ήταν να απαλλάξει από την επήρειά τους το γένος των ανθρώπων, αλλά και ολόκληρη τη φύση. Η γη αγιάστηκε με τη γέννηση και το περπάτημα του Χριστού σ’αυτή.
Τα έγκατα της γης θα αγιάζονταν με την τριήμερη ταφή του, οι αιθέρες με την ένδοξη ανάληψή του. Τώρα, με την κάθοδό του στον ποταμό, αγιάζονται και τα νερά, η φύση των υδάτων. «Καταβάς εν τοις ύδασι έδησε τον πονηρόν», λέει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Και η Εκκλησία ομολογεί ότι «τας κεφαλάς των αοράτων δρακόντων συνθλάττει επί του ύδατος». Αφαιρεί δηλαδή τη δύναμη του διαβόλου συντρίβοντας, αλληγορικά, την κεφαλή του με το νερό.
β) Αποκαλύπτει, ύστερα, το μυστήριο της Αγίας Τριάδος. Είναι η μόνη φορά που έχουμε εμφανή την παρουσία και των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδος. Ο Υιός βαπτίζεται, ο Πατήρ ακούεται να δίνει μαρτυρία για τον Υιόν Του και το Άγιο Πνεύμα παρουσιάζεται «εν είδει περιστεράς» πάνω από τον βαπτιζόμενο. Η τριαδικότητα του Θεού είναι βαθύ μυστήριο. Γίνεται αντιληπτή μόνον με τη Θεία αποκάλυψη. Κι όπως ψάλλουμε σήμερα «Τριάδος η φανέρωσις εν Ιορδάνη γέγονε».
γ) Με τη βάπτισή του εγκαθίσταται ο Χριστός ως βασιλεύς της κτίσεως.
Το σκηνικό της βάπτισης, όπως μας το περιγράφουν οι ευαγγελιστές, είχε έντονες ομοιότητες προς την τελετή εγκατάστασης των βασιλέων των Εβραίων.
Κατά την εγκατάστασή τους οι Εβραίοι βασιλείς εραντίζοντο με αγιασμένο νερό και εχρίοντο με ιερό έλαιο, ενώ διαβαζόταν ο δεύτερος ψαλμός του Δαβίδ που έλεγε: «Κύριος είπε πρός με: Υιός μου ει συ, εγώ σήμερον γεγέννηκα σε...» Και τώρα ο Χριστός ραντίζεται με τα νερά του Ιορδάνη, που εθεωρείτο ιερός ποταμός. Αντί του χρίσματος με ειδικό λάδι υπερίπταται το Άγιο Πνεύμα, που υπενθυμίζει την προφητεία του Ησαΐα: «Πνεύμα Κυρίου επ’εμέ ου ένεκεν έχρισέ με...» Κι αντί να διαβάζεται ο ψαλμός που αναφερόταν στην υιοθεσία των βασιλέων από τον Θεό, ό ίδιος ο Θεός Πατήρ διακηρύττει ότι ο βαπτιζόμενος είναι ο Υιός του ο αγαπητός. Έτσι η βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη παίρνει τον χαρακτήρα της επίσημης ανακήρυξής του, από τον Πατέρα, ως βασιλέως της Κτίσεως.
δ) Τέλος, με τη βάπτισή του, ο Χριστός προτυπώνει και το δικό μας σωτήριο βάπτισμα. Το βάπτισμα του Ιωάννου ήταν συμβολικό. Θύμιζε στους Εβραίους ότι όπως με το νερό καθαρίζονται οι σωματικοί ρύποι, χρειαζόταν και ψυχική κάθαρση. Θα’πρεπε να φροντίζουν να μην λερώνουν την ψυχή τους.
Το δικό μας, Χριστιανικό, βάπτισμα, όμως, είναι ουσιαστικό. Καθαρίζει, με τη δύναμη της απολυτρωτικής θυσίας του Χριστού, από αμαρτίες. Ψάλλουμε σήμερα ότι: «Επίγειον το φαινόμενον και υπέρ τους ουρανούς το νοούμενον ̇ διά λουτρού σωτηρία ̇ δι’ ύδατος το πνεύμα ̇ διά καταδύσεως η προς Θεόν ημών άνοδος γίνεται».
Γιορτάζοντας πανηγυρικά σήμερα τα Άγια Θεοφάνεια, ας συνειδητοποιήσουμε την υποχρέωσή μας να κρατήσουμε τη στολή του βαπτίσματός μας αμόλυντη κι ας αναγνωρίσουμε έμπρακτα και ισόβια τον Χριστό ως Κύριο και βασιλέα και της δικής μας ζωής.
†Ο Πάφου Γεώργιος