Κυριακή 1 Φεβρουαρίου 2015

Ἀρχή Τριωδίου, Τελώνου καί Φαρισαίου

(Λουκᾶ ιη΄ 10-14)

Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,

Μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ εἰσήλθαμε στήν κατανυκτική περίοδο τοῦ Τριωδίου, ἡ ὁποία λαμβάνει τήν ὀνομασία της ἀπό τό Βιβλίο τοῦ Τριωδίου, πού σήμερα ἀνοίγεται πάνω στό Ψαλτήριο γιά νά συντροφεύει τήν τέλεση τῶν ἱερῶν Ἀκολουθιῶν, ἕως καί τό Μεγάλο Σάββατο τό πρωί.

Οἱ ὕμνοι τοῦ Τριωδίου, ἡ διδασκαλία τῶν Πατέρων γιά τό Τριώδιο καί ὅλη ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας τήν περίοδο αὐτή, μᾶς προτρέπουν νά ζήσουμε μέ περισσότερη προσευχή, μέ σταδιακά καλύτερη νηστεία, ὑλική καί πνευματική, μέ ἐντονώτερη συμμετοχή στή λειτουργική-μυστηριακή ζωή, κοσμώντας τούς ἑαυτούς μας μέ ἔργα ἀγάπης καί ἀρετές, ὥστε μετά ἀπό ἕνα ταξίδι σχεδόν δυόμισυ μηνῶν νά αἰσθανόμαστε περισσότερο πόθο γιά τόν Χριστό καί τήν σωτηρία μας.

Ἡ σημερινή Κυριακή τοῦ Τελώνου καί τοῦ Φαρισαίου, λαμβάνει τήν ὀνομασία της ἀπό τήν συνώνυμη παραβολή τοῦ 18ου κεφαλαίου τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Λουκᾶ. Στό κεφάλαιο αὐτό ὁ Κύριoς Ἰησοῦς Χριστός, μέσα ἀπό τήν ἄγνωστη ἐν πολλοῖς παραβολή τοῦ ἀδίκου κριτῆ καί τῆς χῆρας, μᾶς διδάσκει πρῶτα νά εἴμαστε σταθεροί καί ἐπίμονοι στήν προσευχή μας ζητώντας μέ θέρμη ψυχῆς τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ γιά ἐμᾶς ἤ τούς ἄλλους. Στή συνέχεια, γιά νά μάθουμε, πώς ἡ ταπείνωση εἶναι ἀπαραίτητη προϋπόθεση τῆς ἐπίμονης καί ἔνθερμης προσευχῆς, προβαίνει στήν ἀνατομία τῆς ψυχῆς ἑνός Τελώνη καί ἑνός Φαρισαίου, πού ἐκπροσωποῦν δύο ἐκ διαμέτρου ἀντίθετους πνευματικούς κόσμους, κατά τήν ὥρα πού προσεύχονται.

Ἡ ὥρα τῆς προσευχῆς πρός τόν Θεό εἶναι ἡ πλέον εὐγενής ἐκδήλωση τῆς ἀνθρώπινης καρδιᾶς. Εἶναι ἡ ἀναπνοή τῆς ψυχῆς, ὅπως προσφυῶς μᾶς ἀφήνει νά καταλάβουμε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, λέγοντας «Μνημονευτέον Θεοῦ μᾶλλον ἤ ἀναπνευστέον». Ὁ ἄνθρωπος ὁμιλεῖ μέ τόν Θεό γιά νά τόν εὐχαριστήσει γιά τίς εὐεργεσίες Του, ἀλλά καί γιά νά ζητήσει βοήθεια καί στηριγμό στίς θλίψεις καί προστασία στούς ἀγῶνες τῆς ζωῆς.

Ὁ Φαρισαῖος ἐκμεταλλεύεται τήν ὥρα τῆς προσευχῆς γιά νά ἀναδείξει τίς ἀρετές του. Νά ὑπογραμμίσει πόσο καλός ἄνθρωπος εἶναι καί πόσο σέβεται τά ὅσα ἐντέλλεται ὁ Θεός. Διαχωρίζει μάλιστα τήν θέση του ἀπό τούς ἄλλους, οἱ ὁποῖοι καί ἁμαρτίες διέπρατταν καί δέν τηροῦσαν τίς ἐντολές, ὅπως ἐκεῖνος.

Ὁ Θεός ὅμως ἀπέρριψε τήν φίλαυτη παράσταση τοῦ Φαρισαίου, ἐπειδή μέ τήν ὑπερήφανη προσευχή του οὐσιαστικά ἐμπαίζει τόν Θεό. Μπορεῖ νά τηροῦσε τίς τυπικές διατάξεις τοῦ Νόμου, ἀλλά δέν τό ἔπραττε ἀπό ἀγάπη καί εὐγνωμοσύνη πρός τόν Θεό. Τόν ἐνδιέφερε μόνο νά αὐτοθαυμάζεται γιά τίς ἀρετές του καί νά δείχνει τήν διαφορά του ἀπό τούς ἄλλους, τῶν ὁποίων γνώριζε τήν ἁμαρτία, ὄχι ὅμως τήν ταπεινή προσευχή καί τήν μετάνοιά τους. Ἀπό τά ὅσα λέει, νομίζοντας ὅτι προσεύχεται φαίνεται, πώς δέν εἶχε ἀνάγκη τόν Θεό καί πώς μέ τή ζωή του Τόν ὑποχρέωνε γιά τή σωτηρία του.

Κατ’ οὐσίαν ὅμως ἔθετε τόν Θεό στό περιθώριο τῆς ζωῆς του καί ἄρα καθιστοῦσεἀνενεργή τήν θεϊκή του Χάρη.

Τήν ἴδια στιγμή τό ἄλλο πρόσωπο τῆς παραβολῆς, ὁ Τελώνης στάθηκε στό κάτω μέρος τοῦ Ναοῦ καί μέ πόνο παρακαλοῦσε τόν Θεό νά τόν λυπηθεῖ, καθώς ἀναγνώριζε στή ζωή του τήν κατακυριαρχία τῆς ἁμαρτίας. Τά πονεμένα λόγια του, δείχνουν, πώς παρά τήν ἐγνωσμένη ἁμαρτία καί τά σφάλματά του, μόνον τόν Θεό ὑπολόγιζε στή ζωή του καί ζητοῦσε τό ἔλεός Του. Γι’αὐτό καί ὁ Θεός ἄκουσε τήν δέηση τοῦ Τελώνη. Τόν δικαίωσε γιά τήν ταπεινή, τήν καρδιακή του προσευχή, ὑπολογίζοντας στήν μετάνοιά του.

Πρίν βιασθοῦμε νά κατακρίνουμε τήν στάση τοῦ Φαρισαίου καί νά ἐπαινέσουμε τόν Τελώνη, ἄς σκεφθοῦμε λίγο:

Μήπως κι ἐμεῖς ὡς ἄνθρωποι, χωρίς ἴσως νά τό ἔχουμε συνειδητοποιήσει, μᾶς ἀρέσει νά διαφημίζουμε τίς ἀρετές, μέ τίς ὁποῖες μᾶς κόσμησε ὁ Θεός γιά νά διακονοῦμε και τούς ἄλλους καί νά Τόν δοξάζουμε μέ τη ζωή μας;

Μήπως θεωρήσαμε τούς ἑαυτούς μας ἐπαρκεῖς, ἐπειδή μέ τήν προσευχή, τόν ἐκκλησιασμό, τήν νηστεία ἤ τήν φιλανθρωπία μας, ἁπλῶς διακρινόμαστε ἀπό τούς ἄλλους;

Μήπως θεωροῦμε τούς ἄλλους ἁμαρτωλούς, ἐπειδή ὅπως νομίζουμε δέν προσεύχονται, δέν νηστεύουν, πέφτουν σέ ἁμαρτίες, πού γνωρίζουμε, ἀγνοοῦμε ὅμως τήν μεταμέλεια, τήν μετάνοια ἤ καί τήν πονεμένη τους προσευχή;

Μήπως θεωροῦμε τόν Θεό ὑποχρεωμένο νά μᾶς σώζει καί νά μᾶς γλιτώνει ἀπό δυσκολίες, πειρασμούς καί ἀσθένειες, ἐπειδή ἁπλῶς καί μόνον ἀκολουθοῦμε κάποιες τυπικές θρησκευτικές διατάξεις στή ζωή μας;

Καί τοῦτο εἶναι τό χειρότερο, διότι ἡ θρησκευτικότητά μας πολλὲς φορὲς καλύπτει μόνο τά ἐπιφανειακά γνωρίσματα τῆς ζωῆς μας. Δέν πρέπει ὅμως νά ἐφησυχάζουμε. Ἡ προσευχή, ἡ νηστεία, ὁ ἐκκλησιασμός καί τόσα ἄλλα, πού συνηθίζουμε νά κάνουμε εἶναι τά μέσα γιά νά ἑλκύουμε τήν χάρη τοῦ Θεοῦ καί ὄχι ὁ σκοπός. Ὁ σκοπός εἶναι ἡ κοινωνία μέ τόν Χριστό, ἡ ἀληθής παράθεση τῆς ψυχῆς μας στή Χάρη καί τό ἔλεός Του. Κι ἐκεῖ πρέπει νά μᾶς ὁδηγεῖ ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν καί τῶν τυπικῶν διατάξεων, ὥστε νά ἀναδεικνύεται τὸ σύνολο καί τὸ βάθος τῆς κοινωνίας με Ἐκεῖνον. Γι’ αὐτό καί προτρεπόμαστε στίς λειτουργικές προσευχές «ἑαυτούς καί ἀλλήλους καί πᾶσαν τήν ζωήν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα»

Δέν εἶναι δύσκολο νά ταυτισθοῦμε μέ τή φαρισαϊκή ὑψηγορία, τήν ὁποία κατακρίνει καί τό κοντάκιο τῆς ἡμέρας, ἰδιαίτερα στό σύγχρονο κόσμο μας, ὁ ὁποῖος συστηματικῶς ἀπωθεῖ τήν ταπεινή διάθεση, σέ ὅλους τούς τομεῖς τῆς ζωῆς.

Ἡ ἀσφαλιστική δικλεῖδα τῆς ταπεινῆς προσευχῆς, πού ἑλκύει τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητός μας. Ἡ ἐπίγνωση, ὅτι εἴμαστε ἁμαρτωλοί καί ὅτι μόνο ὁ Χριστός ἔχει καί τήν δύναμη, τόν τρόπο καί τήν διάθεση νά μᾶς συγχωρήσει, πρέπει νά χαρακτηρίζει τήν σχέση μας μαζί Του.

Τοῦτο ἀκριβῶς εἶχε καί ὁ Τελώνης, ὅπως καί οι ἄλλοι τελῶνες, σάν τόν Ζακχαῖο ἤ οἱ πόρνες, σάν κι ἐκείνη, πού ἄλειψε μέ μῦρο τά πόδια τοῦ Χριστοῦ. Τοῦτο εἶχε καί ὁ συσταυρωθείς εὐγνώμων Ληστής. Βλέποντας δέ ὁ Χριστός τήν ἐνσυνείδητη πορεία τους πρός Αὐτόν, Τόν ὁποῖον μετά τήν ἐγκατάλειψη τῆς ἁμαρτίας ἀναγνωρίζουν ὡς Σωτῆρα καί Λυτρωτή, διακήρυξε πώς αὐτή ἡ καρδιακή τους ταπείνωση σέ συνδυασμό μέ τήν ἔμπρακτη μετάνοιά τους θά τούς ὁδηγήσουν στήν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν. (βλ. Ματθ. κα΄ 31). Μακάρι κι ἐμεῖς νά διακριθοῦμε γιά τήν ταπείνωση καί τήν μετάνοιά μας ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ. Ἀμήν!