Οσία Μαρία η Αιγυπτία (ΙΙ)

Βασίλειος Όσμπορν Επίσκοπος Σεργκίεβο

Οι δύο ευαγγελικές περικοπές που ακούστηκαν σήμερα είναι από τις πιο πυκνές σε νοήματα και το μόνο που θα μπορούσα σήμερα να κάνω είναι απλά να υπογραμμίσω μ’ όσα θα πω, κάποια από τα πλούσια αυτά νοήματά τους. Η πρώτη περικοπή αφορά στην πέμπτη Κυριακή των Νηστειών και σχετίζεται με τη θυσία, ενώ η δεύτερη αφορά στην οσία Μαρία την Αιγυπτία και σχετίζεται με τη συγχώρηση.

Οσία Μαρία η Αιγυπτία

Τί είναι αυτό που συνδέει τη θυσία με τη συγχώρηση; Ποιο είναι το βαθύτερο εκείνο επίπεδο όπου συνδέονται και συσχετίζονται μεταξύ τους, και το οποίο καλούμαστε σήμερα κι εμείς να αντικρίσουμε;

Ακούσαμε πως η αγάπη που έδειξε η γυναίκα της ευαγγελικής περικοπής αλείφοντας με μύρο τα πόδια του Ιησού και σκουπίζοντάς τα με τα μαλλιά της, είναι απόδειξη της συγχώρησής της˙ απόδειξη της συγχώρησής της από το Χριστό και τελικά απόδειξη της συγχώρησής της από το Θεό – με τον τρόπο που μόνο ο Θεός μπορεί να συγχωρεί.

Το Ευαγγέλιο δεν κάνει λόγο για τη μετάνοια της αμαρτωλής γυναίκας. Η μετάνοιά της απλά εξυπακούεται: δεν υπάρχει συγχώρηση χωρίς μετάνοια. Όμως, το Ευαγγέλιο αναφέρει αυτό που της είπε ο Χριστός στο τέλος: «Η πίστη σου σε έσωσε, να είσαι στο εξής ειρηνευμένη». Η γυναίκα εκείνη συμφιλιώθηκε με το Θεό και η ειρήνη Του άρχισε να τη συνοδεύει. Τελικά, η πηγή της μετανοίας της, αυτή που έκανε δυνατή τη συγχώρηση των αμαρτιών της από το Θεό, ήταν η πίστη της˙ η πίστη της σ’ ένα Θεό έτοιμο να την αγκαλιάσει όταν αυτή θα αποφάσιζε να επιστρέψει σ’ Εκείνον. Η πίστη σ’ ένα Θεό αγάπης την οδήγησε στη μετάνοια˙ η μετάνοια τής αντιγύρισε τη συγχώρηση και η συγχώρηση γέννησε την αγάπη. Κι αυτό που είναι καταπληκτικό είναι ότι όλα αυτά -πίστη, μετάνοια, συγχώρηση, αγάπη- προέρχονται από τον Θεό˙ κανένα δεν μπορεί να επιτευχθεί από τις δικές μας δυνάμεις, από τη δική μας θέληση. Δεν μπορούμε να πούμε «από αύριο θα έχω πίστη» με τον τρόπο που λέμε «αύριο θα κουρέψω το γκαζόν». Ούτε μπορούμε να μετανοήσουμε παίρνοντας απλά μια απόφαση μετανοίας – το μόνο ίσως που θα πετύχουμε με μια τέτοια απόφαση είναι να αλλάξουμε την εξωτερική μας συμπεριφορά, μα η μετάνοια δεν είναι απλά μια πράξη απόφασης και θέλησης.. Η συγχώρησή μας από το Θεό, αλλά ακόμα και η συγχώρηση των πλησίον μας ανθρώπων από μάς, δεν είναι στα δικά μας χέρια.

Και ούτε η αγάπη για την οποία κάνει λόγο ο Χριστό στη σημερινή ευαγγελική περικοπή («Οι πολλές της αμαρτίες συγχωρήθηκαν, διότι έδειξε πολύ αγάπη») είναι κάτι στο οποίο μπορούμε να βάλουμε αρχή απλά με μια απόφαση. Για όλα αυτά είμαστε εξαρτημένοι από τη χάρη του Θεού, από το έλεός Του. Καθένας που ακολουθεί αυτό το μονοπάτι προς την ειρήνη «πυρὶ ἁλισθήσεται» (Μάρκ. 9, 49), για να χρησιμοποιήσουμε τη γλώσσα του ίδιου του Χριστού: θα γίνεται ο αποδέκτης της χάριτος του Θεού σε κάθε φάση της ζωής του, θα ενεργοποιεί εντός του τη φλόγα του Πνεύματος, τη φλόγα που μπορεί να οδηγήσει την πορεία του στην αιώνια ζωή.

Ποιο όμως είναι το νόημα και της άλλης ευαγγελικής περικοπής, που μιλά για σταύρωση και θάνατο, για «ποτήριον» θυσίας, για «διακονία», για ζωή δοσμένη ως «λύτρο για όλους», για τη ζωή εκείνη που παρουσιάζεται ως υπόδειγμα για τους μαθητές;

Στον ίδιο στίχο όπου ο Χριστός λέει ότι όσοι θα Τον ακολουθήσουν «πυρὶ ἁλισθήσονται», συνεχίζει λέγοντας πως «καὶ πᾶσα θυσία ἁλὶ ἁλισθήσεται». Με άλλα λόγια, το Άγιο Πνεύμα θα επισκιάσει κάθε θυσία. Θα κατέλθει σαν φλόγα από τον ουρανό όπως κατήλθε για να αναλώσει τις προσφορές του προφήτη Ηλία στο όρος Κάρμηλο (Γ΄ Βασιλ. 18, 38)˙ θα κατέλθει για να βάλει φωτιά στον ταύρο που θυσιαζόταν και να κατακάψει τα ξύλα και τις πέτρες, ακόμα και το χώμα που είχε γίνει λάσπη από το νερό που είχε νωρίτερα χυθεί κατ’ εντολή του προφήτη Ηλία.

Αυτό που θα ήθελα σήμερα να σας υπενθυμίσω είναι ότι το «ἅλας» της θυσίας, το οποίο κατά τα λόγια του Χριστού πρέπει να προηγηθεί της ολοκληρωτικής εισόδου των μαθητών Του στη Βασιλεία της δόξας του Κυρίου τους, πρέπει να αποτελεί τη συνέχεια της μετάνοιας και της συγχώρησης. Η διακονία για την οποία κάνει λόγο ο Χριστός πρέπει να προηγηθεί από τη συμφιλίωση και την εξιλέωση, από τη μετάνοια και τη συγχώρηση. Δεν πρέπει να τρέφουμε την αυταπάτη πως μπορούμε να εισέλθουμε στη διακονία του Χριστού, να γίνουμε διάκονοι όπως Εκείνος έγινε, χωρίς πρώτα να συμφιλιωθούμε με το Θεό και τους συνανθρώπους μας μέσα από τη μετάνοια. Δεν υπάρχει πιθανότητα για κάτι τέτοιο. Μόνο μέσα από τη μετάνοια θα πάψουμε να ζητάμε αυτό που επιδιώκουν «όσοι θεωρούνται ηγέτες των εθνών» (να κατεξουσιάζουν δηλαδή πάνω στους άλλους) και θα αποδεχτούμε ελεύθερα να είμαστε τελευταίοι όλων, διάκονοι των πάντων.

Κι αυτός είναι ο λόγος που η Μαρία η Αιγυπτία μνημονεύεται αυτή την τελευταία Κυριακή πριν τη Μεγάλη Εβδομάδα, πριν την έναρξη της θυσίας του Χριστού: η συμφιλίωση με το Θεό μέσα από τη μετάνοια είναι προαπαιτούμενο της αληθινής θυσίας και η Μαρία η Αιγυπτία με την απομόνωσή της στην έρημο είναι το απώτατο παράδειγμα ολοκληρωτικής και απόλυτης μεταστροφής του ανθρώπου προς το Θεό.

Η συμφιλίωσή μας με τους άλλους μπορεί να είναι μονόπλευρη. Ίσως να μην μπορούμε να κάνουμε κάτι άλλο από το να επαναλαμβάνουμε αυτό που ο Χριστός είπε πάνω στο Σταυρό: «Πατέρα, συγχώρεσέ τους˙ δεν γνωρίζουν τί κάνουν». Όμως η συμφιλίωση πρέπει να υπάρχει. Πρέπει να υπάρχει αν θέλουμε η θυσία μας να αξιωθεί το «ἅλας» του Πνεύματος, αν θέλουμε να είναι μια πράξη ανοίγματος προς την αιώνια ζωή.

Καθώς ζυγώνουμε την εορτή του θανάτου και της Ανάστασης του Χριστού, μακάρι να κατορθώσουμε να αντικρίσουμε αυτό που πραγματικά είναι η μετάνοια: η απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση για την είσοδό μας στη Βασιλεία των ουρανών.

Βασίλειος Όσμπορν Επίσκοπος Σεργκίεβο, Φως Χριστού: Στο μονοπάτι της Μ. Σαρακοστής, επιμέλεια-μετάφραση Βασίλης Αργυριάδης, 3η έκδ., Αθήνα, Εν πλω, 2006.