Οσία Μαρία η Αιγυπτία (Ι)

Βασίλειος Όσμπορν Επίσκοπος Σεργκίεβο

Μάρκ. 10, 32-45· Λουκ. 7, 36-5

Ακούσαμε σήμερα δύο αποσπάσματα από τα Ευαγγέλια: το πρώτο (από το ευαγγέλιο του Μάρκου) αφορά στην πέμπτη Κυριακή των Νηστειών· το δεύτερο (από το ευαγγέλιο του Λουκά) αφορά στην οσία Μαρία την Αιγυπτία, τη μνήμη της οποίας εορτάζουμε σήμερα. Η γιορτή αυτή μεταφέρθηκε και ορίστηκε να εορτάζεται σήμερα, διότι η οσία Μαρία είναι «υπόδειγμα μετανοίας»[1] και ως τέτοια, είναι ταιριαστή στον πνευματικό αγώνα της Μ. Σαρακοστής.

Κάθε άλλη χρονιά, θα επιχειρούσα να βασίσω το κήρυγμά μου πάνω σε ένα από τα δύο αυτά ευαγγελικά αναγνώσματα, τα οποία μας μιλούν αφενός για την αυτόβουλη αποδοχή του πάθους και αφετέρου για την αναγκαιότητα της μετανοίας και της συγχώρησης. Όμως, ένα από τα τροπάρια της λειτουργίας των Προηγιασμένων Δώρων της προηγούμενης Τετάρτης μου έκανε μεγάλη εντύπωση, και θα ήθελα να πω δυο λόγια πάνω σ’ αυτό.

Το τροπάριο αναφέρεται στην παραβολή του καλού Σαμαρείτη και μου έκανε εντύπωση εξαιτίας όσων λέει για τους λόγους που είχαν ο ιερέας και ο λευίτης της παραβολής να μη σταματήσουν για να βοηθήσουν τον «ἐμπεσόντα εἰς τοὺς ληστάς» άνθρωπο: ο ιερέας προσπέρασε, επειδή σκέφτηκε πως οι πληγές του τραυματισμένου ήταν αγιάτρευτες· ο λευίτης «ἀντιπαρῆλθε» μην μπορώντας να βαστάξει την «ψυχοφθόρον ἀλγηδόνα»[2] του δύστυχου ανθρώπου.

Η χριστιανική ζωή είναι ζωή δράσης. Δεν είναι μονάχα ένας ασκητικός αγώνας ενάντια στους πειρασμούς και τις αδυναμίες της μεταπτωτικής μας φύσης -όσο κι αν ένας τέτοιος αγώνας είναι σημαντικός. Δεν είναι μονάχα ένας αγώνας να αποκαθάρουμε το νου, το σώμα και την καρδιά μας – όσο κι αν χωρίς αυτά δεν μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα εισέλθουμε στη Βασιλεία των ουρανών. Η χριστιανική ζωή είναι ένας αγώνας να ζήσουμε όπως ζει ο Θεός, να μοιραστούμε με το Θεό τη σχέση που Εκείνος έχει με τον κόσμο –όσο αυτό είναι εφικτό σ’ εμάς, τα κτίσματα. Κι αυτό συνεπάγεται δράση. Ο Θεός δεν παρακολουθεί τον κόσμο καθισμένος αναπαυτικά, αλλά εμπλέκεται ενεργά στη ροή του. Συνεπώς, ούτε εμείς μπορούμε να επαναπαυτούμε στην απλή παρακολούθηση του κόσμου – δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στον εαυτό μας μια τέτοια στάση. Έχουμε κληθεί από το Θεό, από το Χριστό, σε μια ζωή σάρκωσης μέσα στον κόσμο, δηλαδή σε μια ζωή ενεργητικής αγάπης.

Όμως μια τέτοια νοηματοδότηση δεν είναι άσχετη με τις ασκητικές επιταγές της νηστείας. Μέρος του σκοπού της Μ. Σαρακοστής είναι να μας βοηθήσει να δούμε πιο καθαρά αυτό που στέκεται εμπόδιο στην προσπάθειά μας να μοιραστούμε τη ζωή του Θεού, να μοιραστούμε την ενεργητική Του ευσπλαχνία για τον κόσμο. Και δύο σημαντικά προσκόμματα στην προσπάθειά μας αυτή αναφέρονται στο τροπάριο που ακούσαμε την προηγούμενη Τετάρτη.

Το πρώτο είναι ότι δεν πιστεύουμε ειλικρινά στη θεραπεία των τραυμάτων. «Το πρόβλημα είναι πολύ μεγάλο… έχει πάρει διαστάσεις… δεν μπορεί να γίνει τίποτα». Αυτού του είδους τα λόγια δεν λέμε συνέχεια; Δεν διαμαρτυρόμαστε συνεχώς πως η κατάσταση είναι ανέλπιδη και τίποτα δεν μπορεί να γίνει; Διάβαζα πρόσφατα ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο σχετικά με τη ρωσική Εκκλησία στον καιρό του σοβιετικού καθεστώτος, και μου έκανε εντύπωση πως αυτό που η σοβιετική κυβέρνηση προσπαθούσε διαρκώς να κάνει, ήταν να πείσει την Εκκλησία πως «τίποτα δεν μπορεί να γίνει», πως η ίδια η Εκκλησία κι ο Θεός Της είναι ανίσχυροι. Κι ακόμα, το βιβλίο αυτό αφήνει ξεκάθαρα να διαφανεί πως ό,τι καλό συμβαίνει στη ζωή της Εκκλησίας, γίνεται από ανθρώπους που αρνούνται να αποδεχτούν αυτήν την οπτική· από ανθρώπους δηλαδή που πίστευαν στ’ αλήθεια πως «τα τραύματα μπορούν να γιατρευτούν».

Κάτι μπορεί να γίνει. Όχι επειδή εμείς είμαστε ισχυροί, αλλά επειδή ο Θεός είναι ισχυρός· επειδή Εκείνος είναι ικανός να δράσει αν εμείς Τον προσκαλέσουμε σε δράση, αν εμείς Του ανοίξουμε το δρόμο μέσα από τη δική μας δράση.

Το δεύτερο εμπόδιο στην προσπάθειά μας να μοιραστούμε τη ζωή του Θεού, είναι, όπως μας λέει το τροπάριο που αναφέραμε, η ανικανότητά μας να υποφέρουμε την «ψυχοφρόρον ἀλγηδόνα» του διπλανού μας. Με άλλα λόγια, παίρνουμε αντίθετο δρόμο και προσπερνούμε τον πλησίον, επειδή δεν έχουμε την ικανότητα να εισέλθουμε στη ζωή του και να την κάνουμε δική μας ζωή – κάτι τέτοιο μας φαίνεται πολύ οδυνηρό. Αδυνατούμε να ξεπεράσουμε τα όρια μιας «εξωτερικής» συμπόνιας και να διεισδύσουμε στα άδυτα της αληθινής ζωής του άλλου, επειδή κάτι τέτοιο μας τρομάζει· μας τρομάζει ο πόνος που θα μας προξενήσει, φοβόμαστε πως θα μας κάνει ευάλωτους.

Κι όμως αυτό ακριβώς είναι που έκανε ο Χριστός. Αποδέχτηκε να ταυτιστεί τόσο πολύ μαζί μας, να εισέλθει τόσο ολοκληρωτικά στην πραγματικότητα της ασθενικής μας ζωής, ώστε να υποφέρει μαζί μας το θάνατό μας. Και το έκανε αυτό με την ελπίδα (που πρέπει να γίνει και δική μας ελπίδα) ότι παρά τη δύναμη του σατανά, παρά την κυριαρχία του «άρχοντα του κόσμου τούτου», κάτι μπορεί να γίνει για να υπερβαθεί η αμαρτία και να υπερνικηθεί ο θάνατος – όχι από τον άνθρωπο, αλλά από το Θεό.

Το μονοπάτι που Εκείνος μας έδειξε προϋποθέτει τα δύο αυτά στοιχεία από την παραβολή του καλού Σαμαρείτη: την πίστη πως κάτι μπορεί να γίνει -«όλα είναι δυνατά γι’ αυτόν που πιστεύει»- και τη βαθιά ταύτιση με την οδύνη του πλησίον· την ικανότητα, την προθυμία να κάνουμε τη ζωή του διπλανού δική μας ζωή – κι ας υπάρχει ο φόβος ότι η οδύνη του θα μας καταβάλει.

Μακάρι η προσευχή και η νηστεία της περιόδου αυτή να μας βοηθήσουν αφενός μεν να καθαρίσουμε την καρδιά μας, ώστε να ζήσουμε με την ελπίδα του Χριστού, και αφετέρου να ταυτιστούμε ολοκληρωτικά με την οδύνη και τον πόνο των τριγύρω μας ανθρώπων.

Βασίλειος Όσμπορν Επίσκοπος Σεργκίεβο, Φως Χριστού: Στο μονοπάτι της Μ. Σαρακοστής, επιμέλεια-μετάφραση Βασίλης Αργυριάδης, 3η έκδ., Αθήνα, Εν πλω, 2006.

[1] Εξαποστειλάριο της πέμπτης Κυριακής των Νηστειών (σ.τ.μ.).

[2] Στιχηρό Ιδιόμελο του Εσπερινού της Τετάρτης της Ε΄ εβδομάδας των Νηστειών (σ.τ.μ.).