Μεγάλη Δευτέρα

Αρχιμανδρίτης Επιφάνιος Ι. Θεοδωρόπουλος

Κατὰ τὴν Μ. Δευτέραν ἐπιτελοῦμεν ἀνάμνησιν τοῦ ἐναρέτου Ἰωσὴφ (υἱοῦ τοῦ πατριάρχου Ἰακὼβ καὶ δισεγγόνου τοῦ Ἀβραάμ), ὁ ὁποῖος εἶνε τύπος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ Ἰωσήφ, ἀγαπητὸς υἱὸς τοῦ πατρός του, ἐφθονήθη ὑπὸ τῶν ἀδελφῶν του καὶ ἀρχικῶς μὲν ἐρρίφθη εἰς λάκκον, ἔπειτα δὲ ἐπωλήθη ὑπ᾿ αὐτῶν ἀντὶ εἴκοσι χρυσῶν νομισμάτων εἰς ἐμπόρους καὶ ὑπ᾿ ἐκεῖνων εἰς τὸν Πετεφρῆ ποὺ ἦτο ἀρχιμάγειρος τοῦ βασιλέως τῆς Αἰγύπτου. Ὁ Ἰωσὴφ ἦτο ὡραιότατος νέος καὶ διὰ τοῦτο ἡ σύζυγος τοῦ Πετεφρῆ ἐπεθύμησε νὰ ἁμαρτῆσῃ μαζί του. Αὐτὸς ἡρνήθη καὶ τότε αὐτὴ τὸν ἐσυκοφάντησεν εἰς τὸν ἄνδρα της, ὅτι δῆθεν αὐτὸς ἐπετέθη κατ᾿ αὐτῆς μὲ ἀνηθίκους σκοπούς.

Ὁ Πετεφρῆς ἐπίστευσεν εἰς τὴν συκοφαντίαν καὶ ὁ ἀθῷος Ἰωσὴφ ἐρρίφθη εἰς τὰς φυλακάς. Κάποτε ὅμως ὁ Φαραώ, δηλ. ὁ βασιλεὺς τῆς Αἰγύπτου, εἶδε παράδοξον ὄνειρον καὶ ἐζήτει νὰ εὔρῃ ἐξηγητὴν αὐτοῦ τοῦ ὀνείρου. Τότε τοῦ εἶπον ὅτι εἰς τὰς φυλακὰς ὑπάρχει Ἑβραῖος νέος, ποὺ εἶχεν ἄλλοτε ἐξηγήσει ὄνειρα συγκρατουμένων του. Ὁ Ἰωσήφ, κατ᾿ ἐντολὴν τοῦ Φαραώ, ὡδηγήθη ἐνώπιόν του και, μὲ τὸν φωτισμὸν τοῦ Θεοῦ, ἐξήγησε τὸ ὄνειρον τοῦ Φαραὼ καὶ τοῦ εἶπεν ὅτι θὰ ἔλθουν διὰ τὴν χώραν του ἑπτὰ ἔτη εὐφορίας καὶ ἑπτὰ ἔτη ἀκαρπίας καὶ πείνης. Τότε ὁ Φαραώ, καταγοητευμένος ἀπὸ τὴν θείαν σοφίαν τοῦ Ἰωσήφ, τὸν ἐνδύει μὲ βασιλικὴν στολὴν, τὸν ἀναβιβάζει εἰς βασιλικὸν ἄρμα καὶ τὸν καθιστᾷ γενικὸν ἄρχοντα τῆς Αἰγύπτου, ἄς εἴπωμεν Πρωθυπουργόν. Ὁ Ἰωσὴφ διεχειρίσθη μὲ θαυμαστὴν φρόνησιν τὴν ἐξουσίαν καὶ βραδύτερον, ὅταν ἦλθον ἔτη πείνης, λόγῳ ἀκαρπίας τῆς γῆς, αὐτὸς ἤνοιξε τὰς ἀποθήκας ποὺ εἶχε γεμίσει κατὰ τὰ πρῶτα ἔτη καὶ ἐχόρτασε τὸν λαόν. Ἐθεωρήθη δὲ ὁ Ἰωσὴφ τύπος καὶ προεικόνισις τοῦ Κυρίου, διότι καὶ Αὐτός, ἀγαπητὸς Υἱὸς τοῦ Πατρός, ἐφθονήθη ὑπὸ τῶν ὁμοφύλων Του Ἰουδαίων, ἐπωλήθη ὑπὸ τοῦ μαθητού Του, ἐβασανίσθη καὶ ἐρρίφθη νεκρὸς εἰς τὸν σκοτεινόν τάφον. Ἀκολούθως ἀνέστη ἐνδόξως καὶ τρέφει ἡμᾶς διὰ τοῦ Ἄρτου τῆς ζωής, δηλαδὴ διὰ τοῦ παναγίου Σώματός Του.

Ἐπίσης κατὰ τὴν Μ. Δευτέραν ἐπιτελοῦμεν ἀνάμνησιν καὶ τῆς ἀκάρπου συκῆς, τὴν ὁποίαν κατηράσθη ὁ Κύριος καὶ ἐξηράνθη. Ἡ συκῆ αὕτη συμβολίζει τόσον τὴν Συναγωγὴν τῶν Ἑβραίων, ἡ ὁποία δὲν εἶχε πνευματικοὺς καρποὺς καὶ διὰ τοῦτο κατεδικάσθη ὑπὸ τοῦ Κυρίου, ὅσον καὶ πάντα ἄνθρωπον στερούμενον πνευματικῶν καρπῶν, δηλαδὴ ἀρετῶν. Ἡ Ἐκκλησία, φέρουσα ἐνώπιόν μας τὸ παράδειγμα τῆς συκῆς, θέλει νὰ μᾶς προτρέψῃ εἰς ἀγῶνας πνευματικοὺς πρὸς ἀπόκτησιν ἀρετῶν.

Μεγάλη Δευτέρα

Ἡ ὑμνογραφία τῆς ἡμέρας εἶνε ἀφιερωμένη εἰς τὰ δυο ἀνωτέρω θέματα (τοῦ Ἰωσὴφ καὶ τῆς συκῆς) καὶ ἐπὶ πλέον εἰς τὸ θέμα τῆς ἐλεύσεως τοῦ Κυρίου πρὸς τὸ Πάθος. Πρῶτον τροπάριον ψάλλεται, ὡς εἰσαγωγή, τὸ ὡραιότατον καὶ κατανυκτικώτατον «Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται…», ἐμπνευσμένον ἀπὸ τῆν παραβολὴν τοῦ Κυρίου περὶ τῶν δέκα παρθένων. Ἕνεκα τοῦ τροπαρίου αὐτοῦ, ποὺ ψάλλεται καὶ κατὰ τὰς δύο ἑπομένας ἡμέρας, αἱ Ἀκολουθίαι τῆς Μ. Δευτέρας, τῆς Μ. Τρίτης καὶ τῆς Μ. Τετάρτης λέγονται καὶ «Ἀκολουθίαι τοῦ Νυμφίου». Ἔπονται τρία καθίσματα «Τὰ πάθη τὰ σεπτά…», «Ἀόρατε Κριτά,…» καὶ «Τῶν παθῶν τοῦ Κυρίου τὰς ἀπαρχὰς…» ποὺ ἀναφέρονται εἰς τὸ Πάθος τοῦ Κυρίου. Μετὰ τὸ Εὐαγγέλιον (Ματθ. κα΄ 18-43), ἀπαγγέλεται ὁ Ν΄ Ψαλμός. Ὁ Κανὼν τῆς ἡμέρας ἀποτελεῖται ἐκ τριῶν ᾨδῶν (α΄, η΄ καὶ θ΄), ἀρχίζει μὲ τὸν εἱρμὸν «Τῷ τὴν ἄβατον…», ἔχει δὲ ὡς ἀκροστιχίδα «Τῇ Δευτέρα». Μετὰ τὸν Κανόνα ψάλλεται τὸ ἐξαποστειλάριον «Τὸν νυμφῶνά Σου βλέπω…», ποὺ ἐπαναλαμβάνεται καὶ κατὰ τὰς τρεῖς ἑπομένας ἡμέρας. Μετὰ ψάλλονται τὰ στιχηρὰ τῶν αἴνων καὶ τὰ ἀπόστιχα.

Αρχιμανδρίτης Επιφάνιος Ι. Θεοδωρόπουλος, Η Μεγάλη Εβδομάς μετά ερμηνείας, 9η έκδ. Αθήνα, Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, 2002