Η εορτή των Βαΐων

Π. Β. Πάσχος

Την έκτη Κυριακή της Μεγ. Τεσσαρακοστής, η αγία Εκκλησία μας γιορτάζει την ένδοξη εορτή των Βαΐων, δηλ. την πανηγυρική είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Όπως είπαμε πιο πάνω, μετά την ανάσταση του Λάζαρου, οι Ιουδαίοι ήθελαν να θανατώσουν το Χριστό, ο οποίος, δίνοντας τόπο στην οργή και στην κακία τους έφυγε. Έπειτα όμως, όπως μας λέγει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, «πρὸ ἓξ ἡμερῶν τοῦ Πάσχα ἦλθεν εἰς Βηθανίαν». Από εκεί, μετά το δείπνο στο σπίτι του Λαζάρου, έστειλε δύο μαθητάς του, του έφεραν «τὴν ὄνον καὶ τὸν πῶλον» και την Κυριακή, καθήμενος επί πώλου όνου, έμπαινε στα Ιεροσόλυμα. Τότε τα πλήθη των Εβραίων, μέσα σε μια ατμόσφαιρα χαράς κι αγαλλιάσεως, τον υποδέχονταν με ζωηρούς αλαλαγμούς:

«Ὡσαννά τῷ Υἱῷ Δαβίδ· εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου, ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ». Και άλλοι έστρωναν στο δρόμο τα ενδύματα τους, άλλοι έκοβαν κλωνάρια από τις ελιές κι από τις φοινικιές και τα ’ριχναν στο δρόμο, ή τ’ ανέμιζαν με τα χέρια τους ζητωκραυγάζοντας με ενθουσιασμό. Το «ὡσαννά» ακούγονταν μυριόστομο απ’ όλους τους Εβραίους μα πιο πολύ ακόμα από τα θηλάζοντα βρέφη, για να εκπληρωθεί και η Προφητεία του Δαβίδ: «ἐκ στόματος νηπίων καὶ θηλαζόντων κατηρτίσω αἶνον». Κι όλος ο κόσμος των Ιεροσολύμων χαίρονταν και πανηγύριζε, για να επαληθεύσει κι άλλη μια προφητεία, του Προφ. Ζαχαρίου αυτή: «Χαῖρε σφόδρα, θύγατερ Σιών· Ἰδοὺ ὁ Βασιλεὺς σου ἔρχεταί σοι, πραΰς καὶ ἐπιβεβηκὼς ἐπὶ ὑποζύγιον καὶ πῶλον νέον, υἱὸν ὑποζυγίου».

Η εορτή των Βαΐων

Οι άγιοι Πατέρες ως «πῶλον» εννοούν τα «έθνη», τον εθνικό κόσμο της ειδωλολατρίας, πάνω στον οποίο, νικητής τροπαιοφόρος κάθισε ο Χριστός, με τη νέα θρησκεία της Αγάπης. Άλλοι Πατέρες πάλι -αυτό που μας ενδιαφέρει όλους σήμερα για την προσωπική πνευματική ζωή μας- δίνουν αυτή εδώ την ερμηνεία: Τώρα που περιμένουμε το νικητή Χριστό να μπει στα Ιεροσόλυμα του καθενός μας και στη στέγη της ψυχής μας με τα άχραντα Μυστήρια, πρέπει με μια ειλικρινή μετάνοια να πετάξουμε τα παλιά ενδύματα των αμαρτιών μας, που τόσον καιρό εφορούσαμε· ν’ αφήσουμε δηλ. κάθε παλιά κακή συνήθεια και ν’ απεκδυθούμε τον παλιό μας άνθρωπο, «σὺν ταῖς πράξεσιν αὐτοῦ καὶ ταῖς ἐπιθυμίαις». Ύστερα, με μια τέλεια πνευματική αλλαγή ζωής, να πάρουμε στα χέρια τα βάγια της νίκης, δηλ. τις αειθαλείς πνευματικές αρετές, με τις οποίες θα νικήσουμε τους τρεις μεγάλους εχθρούς μας: τη σάρκα, τον κόσμο και το διάβολο. Κ’ έπειτα, με άρρητη χαρά και αγαλλίαση, να πλησιάσουμε την αγία Τράπεζα του Άρτου της ζωής, λέγοντας μαζί με τους ανυμνούντας παίδες του Ευαγγελίου: «Ὡσαννά, εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου»!

***

Ένα από τα ωραιότερα τροπάρια της Κυριακής των Βαΐων, είναι το πρώτο απ’ τα στιχηρά ιδιόμελα του Εσπερινού, που επαναλαμβάνεται και στον όρθρο: «Σήμερον ἡ χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἡμᾶς συνήγαγε». Επειδή πολλοί λίγοι γνωρίζουν σήμερα την ιστορία του, θα δανεισθώ από τον Άγιο Νικόδημο τον αγιορείτη έν’ απόσπασμα, που μας φανερώνει την έννοιά του πνευματικότατα. «Οἱ παλαιοὶ Ὅσιοι Πατέρες, οἱ ἐν τοῖς μοναστηρίοις εὑρισκόμενοι, εὐθὺς ὁποῦ ἐτελείωναν τὴν ἑορτὴν τοῦ Μεγάλου Ἀντωνίου (ὁ δὲ Σάββας ἔμενεν ἕως ὁποὺ ἔτελείωνε τὴν ἑορτὴ τοῦ Μεγάλου Εὐθυμίου, τοῦ γέροντός του), ἀνεχώρουν ἀπὸ τὰ μοναστήριά των καὶ ἐπήγαιναν εἰς τὰς ἐρήμους καὶ ὄρη καὶ σπήλαια, καὶ ἐκεῖ ἔμεναν ἡσυχάζοντες ἕως εἰς τὴν ἑβδομάδα τῶν Βαΐων, κατὰ μίμησιν τοῦ Μεγάλου Ἀντωνίου. Κατὰ δὲ τὴν ἑβδομάδα τῶν ἐκείνην, ἐσυναθροίζοντο πάλιν εἰς τὰ μοναστήριά των, καὶ τῇ Κυριακῇ τῶν Βαΐων ἔπρεπε νὰ εὑρεθοῦν ὅλοι συναθροισμένοι. Διὰ τοῦτο καὶ εἰς τὰ τροπάρια τῆς ἑβδομάδος ταύτης τῶν Βαΐων, συχνάκις ἀναφέρονται τὰ λόγια ταῦτα, προσκαλοῦντα τοὺς ὁσίους, οὕτω: ««Οἱ ἐν τοῖς ἐρήμοις καὶ ὄρεσι καὶ σπηλαίοις· ἥκατε ἀθροίσθητε σὺν ἡμῖν βαϊοφόροι ὑπαντῆσαι τῷ Βασιλεῖ καὶ Δεσπότῃ». Διὰ τῆν ἀφορμὴν λοιπὸν ταύτην, ἀναφέρει τὸ ἀνωτέρω πρῶτον τροπάριον τοῦ Ἑσπερινοῦ, τὴν σύναξιν ταύτην τῶν Ὁσίων Πατέρων».

***

Εδώ, στο μεταίχμιο μεταξύ της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και της Μεγάλης Εβδομάδος, χρειάζεται να ακουστεί για άλλη μια φορά η σημασία της νηστείας, όπως τη σημειώνει ένας ιεροκήρυκας των χρόνων της Τουρκοκρατίας. «Ἰδού, λοιπόν, ὁποὶ διαπεράσαμε, τῇ βοηθείᾳ τοῦ Θεοῦ τὸ πέλαγος τῆς ἁγίας Τεσσαρακοστῆς, καὶ καλότυχος ἐκεῖνος, ὁποὺ δὲν ἐκινδύνευσεν εἰς τὸ πέλαγος αὐτό ἀλλὰ ἐξῆλθεν ἐλευθερωμένος ἀπὸ πᾶσαν δαιμονικὴν τρικυμίαν· οὗτος καὶ εἰς τὸν καλὸν λιμένα ἔφθασεν, καὶ τὸν λοιπὸν κίνδυνον δὲν φοβεῖται. Ἡ αγία Τεσσαρακοστή, τὴν ὁπoίαν διήλθομεν, εἶναι ἁγιασμὸς καὶ σωτηρία τῆς ψυχῆς ἡμῶν· διότι ἡ νηστεία εἶναι μέγα ὄφελoς. Ἀπὸ αὐτὴν τὴν νηστείαν ὁ Mωϋςῆς ἔγινε νομοθέτης τοῦ Ἑβραϊκοῦ γένους· ἀπὸ αὐτὴν ἐκαθαρίσθη ὁ νοῦς του καὶ εἶδε δόξαν Θεοῦ. Ἀπὸ αὐτὴν καὶ οἱ τρεῖς παῖδες ἔσβεσαν τὴν φλόγα τῆς καμινου· ἀπὸ αὐτὴν καὶ ὁ προφήτης Δανιὴλ ἡμέρωσε τοὺς λέοντας· ἀπὸ αὐτὴν ὁ προφήτης Ἠλίας ἐκράτησε τὰ νέφη καὶ δὲν ἔβρεξε τρεῖς χρόνους καὶ ἓξ μῆνας· καὶ, σχεδὸν εἰπεῖν, ὅλοι οἱ Ἅγιοι ἀπὸ αὐτὴν ἐτιμήθησαν· ἀπὸ αὐτὴν ἠξιώθησαν τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν. Μὲ αὐτὴν τὴν νηστείαν, εἴθε καὶ ἡμεῖς νὰ ἀξιωθῶμεν, τώρα μὲν νὰ φθάσωμεν τὴν ἁγίαν ἡμέραν τοῦ Πάσχα, νὰ λαμπροφορέσωμεν ψυχικὰ καὶ σωματικά, καὶ νὰ ἑορτάσωμεν, ὡς ἀγαπᾷ ὁ Χριστός· ἐκεῖ δέ, εἰς τὸν μέλλοντα αἰῶνα, νὰ ἀξιωθῶμεν τοῦ αἰωνίου Πάσχα, τῆς αἰωνίου χαρᾶς καὶ τῆς αἰωνίου τρυφῆς».

Π. Β. Πάσχος, Έρως Ορθοδοξίας, εκδ. Ε΄ Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 2006.