Η είσοδος στα Ιεροσόλυμα (Ι)

Βασίλειος Όσμπορν Επίσκοπος Σεργκίεβο

Ιωάν. 12, 1-1

Σήμερα ουσιαστικά εισερχόμαστε στη Μεγάλη Εβδομάδα και καμιά γιορτή δεν θα μπορούσε να αποτελεί καλύτερο ξεκίνημα για την εβδομάδα αυτή (την εβδομάδα που αποτελεί το κορύφωμα του σχεδίου της θείας Οικονομίας για τον άνθρωπο) από την Κυριακή των Βαΐων, τη γιορτή της εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Κι αποτελεί η Κυριακή αυτή το καλύτερο ξεκίνημα, όχι γιατί οι ακολουθίες της χαρακτηρίζονται από το στοιχείο του θριάμβου, αλλά επειδή αν θέλουμε να δούμε κατάματα ό,τι στ’ αλήθεια συμβαίνει τη Μεγάλη Παρασκευή, θα πρέπει να κατανοήσουμε πρώτα ό,τι λαμβάνει χώρα την Κυριακή των Βαΐων. Υπάρχει μια βαθιά εσωτερική σύνδεση μεταξύ της Σταύρωσης και της εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα – το ένα γεγονός φωτίζει το άλλο.

Η είσοδος στα Ιεροσόλυμα (Ι)

Σε καμιά από τις δύο περιπτώσεις δεν εορτάζουμε το ιστορικό γεγονός, το γεγονός όπως θα γινόταν κατανοητό με τον κοσμικό τρόπο αντίληψης της ανθρώπινης ιστορίας. Αυτό είναι ξεκάθαρο στην περίπτωση της Σταύρωσης. Δεν εορτάζουμε το θάνατο κάποιου που ενόχλησε την πολιτική εξουσία, ούτε το θάνατο κάποιου που η παρουσία του έφερε σε αμηχανία τις θρησκευτικές αρχές της Ιερουσαλήμ. Μνημονεύουμε το θάνατο του Θεού, του Υιού του Θεού· μνημονεύουμε κάτι που οι σταυρωτές του δεν είδαν, δεν μπόρεσαν να δουν, κάτι που στα μάτια τους δεν συνέβη ποτέ. Όμως εμείς βλέπουμε. Στα δικά μας μάτια, τα μάτια της πίστης, το γεγονός πράγματι συνέβη. Και μνημονεύουμε αυτό το γεγονός, αυτό το θάνατο, ως κάτι ιδιαίτερα πολύτιμο για μας και για τους ανθρώπους όλους.

Το ίδιο ισχύει και για την είσοδο στα Ιεροσόλυμα. Δεν εορτάζουμε τη θριαμβική ανέλιξη ενός «μεσσιανικού ήρωα»· δεν ψέλνουμε «Ὡσσανά, τῷ υἱῷ Δαυΐδ» (Ματθ. 21, 9) σ’ έναν βασιλιά που θα αποσπούσε βίαια την εξουσία από τα χέρια των Ρωμαίων προκειμένου να την αποδώσει και πάλι στα χέρια του λαού του Θεού. Κι όμως αυτό ήταν που έκαναν τα πλήθη τη μέρα εκείνη· ζητωκραύγαζαν και επευφημούσαν την είσοδο στα Ιεροσόλυμα κάποιου που πίστευαν ότι θα έλυνε τα προβλήματά τους, τα πολιτικά, τα κοινωνικά, τα πολιτιστικά -ακόμα και τα προσωπικά- προβλήματά τους. Ζητωκραύγαζαν την είσοδο κάποιου που θα ελευθέρωνε το έθνος τους και θα επανίδρυε ένα θεοκρατικό και θεοκεντρικό κράτος. Και τα Ευαγγέλια αφήνουν να διαφανεί ότι και οι Μαθητές -κάποιοι έστω απ’ αυτούς- συμμερίζονταν αυτή την αντίληψη και ένωναν τη φωνή τους με τη γενικότερη επευφημία.

Δεν είναι όμως αυτό που εμείς γιορτάζουμε σήμερα. Για την Εκκλησία, αυτός ο «μεσσιανικός ήρωας», όπως τον καταλάβαιναν τα πλήθη, δεν υπήρξε. Πράγματι, ζητωκραυγάζουμε και επευφημούμε «εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου» (Ματθ. 21, 9), αλλά το περιεχόμενο αυτών μας των λέξεων είναι διαφορετικό από εκείνο των ανθρώπων που υποδέχονταν τον Ιησού Χριστό τότε, την πρώτη εκείνη «Κυριακή των Βαΐων». Εκείνοι περίμεναν νίκη –νίκη ορατή και πασιφανή. Εμείς περιμένουμε θάνατο –θάνατο μαρτυρικό.

Εν Χριστώ πραγματοποιήθηκε μια αντιστροφή των αξιών· ακόμα και το νόημα των λέξεων άλλαξε. Είσοδος «εν ονόματι Κυρίου» δεν σημαίνει είσοδο θριαμβική, συνοδευμένη από λαϊκή επιδοκιμασία, αλλά πορεία σιωπηλή κι αθόρυβη προς το κεκρυμμένο εκείνο σημείο που σηματοδοτεί τη μεταστροφή του κτιστού κόσμου και την επιστροφή του στο Θεό. Μπορούμε σχεδόν να ακούσουμε τον Χριστό να λέει για τα πλήθη, αυτό που λίγες μέρες αργότερα θα έλεγε για τους σταυρωτές Του: «Συγχώρεσέ τους· δεν γνωρίζουν τι κάνουν» (Λουκ. 23, 34).

Ο Χριστός δεν δίνει θάρρος στους Μαθητές Του, δεν τους δίνει κουράγιο καθώς προχωρά επικεφαλής τους προς τα Ιεροσόλυμα. Μπορεί τα λόγια του πλήθους να τους χαροποιούν και να τους εμψυχώνουν, όμως τα λόγια του Χριστού, οι κεκαλυμμένοι υπαινιγμοί Του για το Πάθος Του, γεννούν μέσα τους τρόμο και παγωνιά. Εκείνες τις στιγμές, ο Πέτρος δεν θα είχε τη δύναμη να πει όσα είχε ψελλίσει κατά τη Μεταμόρφωση: «Κύριε, είναι ωραία να μείνουμε εδώ» (Ματθ. 17, 4).

Καθετί που συμβαίνει είναι αμφίσημο: μία γυναίκα αλείφει τα πόδια του Χριστού με μύρο για να Τον τιμήσει κι Εκείνος αναγνωρίζει στο μύρο της τιμής, το μύρο του ενταφιασμού Του. Μοιράζεται ως φίλος το πασχαλινό τραπέζι με τους Μαθητές Του και πάνω στη χαρά της γιορτής ευλογεί τον άρτο και τον οίνο συσχετίζοντάς τους με το θάνατό Του. Όλα είναι αμφιλεγόμενα. Το χάσμα μεταξύ των φαινομένων και της εσώτερης αλήθειας, που τα φαινόμενα κρύβουν, οξύνεται· και η ένταση του χάσματος σχεδόν μας συνθλίβει. Μιλά με βεβαιότητα ο Χριστός για τη δεύτερη έλευσή Του κι όμως ο Ίδιος μοιάζει κάθε στιγμή να τραβά ίσια καταπάνω στον όλεθρο και την καταστροφή. Στο τέλος, βγαίνουν στην επιφάνεια η απιστία, η μικροπρέπεια κι η προδοσία – ακόμα και μεταξύ των μαθητών. Τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται. Και καταμεσής της σύγχυσης ο Χριστός συλλαμβάνεται, καταδικάζεται και θανατώνεται.

Κι ωστόσο, μέσα απ’ όλα ο Χριστός παραμένει σιωπηλά αυτό που ήταν και είναι: «ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου». Όμως οι λέξεις τώρα έχουν άλλο περιεχόμενο. Δεν αναφέρονται πια στον κοσμικό θρίαμβο, στη νίκη του ενός πάνω στον άλλο (οσοδήποτε δίκαιη κι αν είναι η αιτία της νίκης αυτής). Αναφέρονται πλέον μόνο σ’ Εκείνον που ζει εν πραότητι και ησυχία· διότι μέσα σ’ Εκείνον, μέσα στο δικό Του τόπο, ο κόσμος της καταστροφικής μανίας τερματίζεται και στρέφεται προς το Θεό.

Με αυτή τη γνώση, με αυτό το φρόνημα, με αυτά τα μάτια είναι που αντικρίζουμε σήμερα το Χριστό να εισέρχεται στα Ιεροσόλυμα. Και μακάρι να συνεχίσουμε να Τον αντικρίζουμε με τα μάτια αυτά καθόλη την εβδομάδα που έρχεται, ώστε να δούμε στο τέλος του δικού Του δρόμου, το τέρμα που δεν είναι μόνο δικό Του, μα και δικό μας: την εν Θεώ Ανάσταση.

Βασίλειος Όσμπορν Επίσκοπος Σεργκίεβο, Φως Χριστού: Στο μονοπάτι της Μ. Σαρακοστής, επιμέλεια-μετάφραση Βασίλης Αργυριάδης, 3η έκδ., Αθήνα, Εν πλω, 2006.