Έκτη Εβδομάδα

Αυτή η εβδομάδα είναι γεμάτη από γεγονότα που έχουν βαθύ περιεχόμενο. Συνοπτικά αυτή μας υπενθυμίζει την αναχωρητική παράδοση των πρώτων αιώνων του Χριστιανισμού και μνημονεύει την ζωή της οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας. Στο τέλος αυτής της εβδομάδος οι ερημίτες επέστρεφαν στα κοινόβιά τους από τις ερήμους, όπου ασκούντο την περίοδο της νηστείας, για να κοινωνήσουν των Αχράντων Μυστηρίων και να συνεορτάζουν μαζί το Άγιο Πάσχα. «Οἱ ἐν τοῖς ἐρήμοις καὶ ὄρεσι καὶ σπηλαίοις ἥκατε˙ ἀθροισθητε, σὺν ἡμῖν βαϊοφόροι, ὑπαντῆσαι τῷ Βασιλεῖ καὶ Δεσπότῃ. Ἔρχεται γὰρ σῶσαι τὰ ψυχὰς ἠμῶν» (Παρασκευή προ των Βαΐων).

Επίσης την Παρασκευή τελειώνουν και οι κόποι της Μεγάλης Νηστείας: «Τὴν ψυχωφελῆ, πληρώσαντες Τεσσαρακοστήν, καὶ τὴν ἁγίαν ἑβδομάδα τοῦ Πάθους σου, αἰτοῦμεν κατιδεῖν Φιλάνθρωπε…» (Απόστιχα Αίνων Παρασκευής, προ των Βαΐων).

Σαν ένα επισφράγισμα αυτών των ασκήσεων οι ιερές Ακολουθίες θέτουν ενώπιόν μας το παράδειγμα του ασπλάγχνου πλουσίου και του πτωχού Λαζάρου (Λουκ. 16, 19-31), προς γνώσιν του πνευματικού βάθους αυτού.

Όπως θεολογούν τα τροπάρια της Ακολουθίας της Τετάρτης, η παραβολή αυτή είναι ένας καθρέπτης της καταστάσεως του εβραϊκού λαού και των ειδωλολατρικών εθνών: «Ὁ Ἰσραὴλ πορφύραν καὶ βύσσον ἐνεδέδυτο, στολαῖς ἱεραῖς καὶ βασιλείοις λάμπων˙ νόμον δὲ καὶ προφήτας πλουτῶν νομίμοις λατρείαις ἐνευφραίνετο… ὡς πλούσιος ἄσπλαγχνος Λαζάρῳ πένητι, ὁ πορφύρας καὶ βύσσου ἄσβεστον πῦρ ἀνθυποδύς˙ καὶ βλέπων ὀδυνᾶται τὸν πρὶν ψιχίων ἀληθείας ἐνδεῆ λαὸν τῶν ἐθνῶν˙ νῦν ἐν κόλποις πίστεως Ἀβραὰμ θαλπόμενον, τὴν τοῦ Αἵματός σου πορφυρίδα, σὺν τῇ βύσσῳ τοῦ βαπτίσματος φοροῦντα…».

Ταυτόχρονα η παραβολή αυτή είναι μία εικόνα της εσωτερικής ζωής του ανθρώπου.

«Πορφύραν αὐτοκρατορίας θεότευκτον, καὶ βύσσον ἀφθαρσίας, ἐστολισμένη ψυχή μου, τὴν οἰκείαν ἀξίαν καθύβρισας˙ πλοῦτον καὶ τρυφὴν ἐπὶ ἁμαρτίᾳ ποιησαμένη, καὶ κατεπαιρομένη, τῶν ὁμοφύλων, ὡς ὁ τὸν πτωχὸν Λάζαρον, παριδὼν Πλούσιος… Ὁ πορφύραν ὕβρεως πρὸ Σταυροῦ φορέσας, καὶ γυμνὸς ἐν Σταυρῷ παγεὶς διʾ ἐμέ, τῷ τῆς σῆς Βασιλείας ἐνδύματι, ἐξ αἰσχύνης αἰωνίου Χριστὲ ρῦσαί με» ( Από τα απόστιχα εσπερινού της Τρίτης προ του Λαζάρου).

Επίσης η Παραβολή μας προτρέπει να μην αφήνουμε να προσκολλάται η καρδιά μας στα πρόσκαιρα, αλλά να δέχεται με υπομονή τις στεναχώριες και τις συμφορές του βίου. «Θαυμαστὴ τοῦ Σωτῆρος ἡ διʾ ἡμᾶς φιλάνθρωπος γνώμη… τοῦ Λαζάρου καὶ τοῦ πλουσίου τὸν βίον ἐστηλίτευσε. Τῶν ἑκατέρων οὖν τὸ τέλος ἑνοπτριζόμενοι, τοῦ μὲν φύγωμεν, τὸ ἀπηνὲς καὶ μισάνθρωπον, τοῦ δὲ ζηλώσωμεν τὸ καρτερὲς καὶ μακρόθυμον, πρὸς τὸ σὺν αὐτῷ τοῦ Ἀβραὰμ κόλποις, ἐνθαλπόμενοι βοᾶν: Δικαιοκρῖτα Κύριε, δόξα σοι».

Η πνευματική σημασία αυτής της παραβολής είναι εμφανής. Πλούσιος είναι ο Εβραϊκός λαός, διότι είχε τον πλούτο του Νόμου και των Προφητών. Πλούσιος είναι και ο άνθρωπος που απέκτησε τον πλούτο των αρετών. Ο λαός του Ισραήλ, επειδή απέρριψε τον Μεσσία, εκληρονόμησε την κόλαση, ενώ στους κόλπους του Αβραάμ εισήλθε ο πτωχός Λάζαρος, δηλαδή τα έθνη που δέχτηκαν τον Χριστό. Έτσι και ο ενάρετος άνθρωπος, χωρίς ελεήμονα καρδία, χωρίς αγάπη για τον πλησίον, χάνει τους κόπους του, που έκανε για την ψυχή του.

Αλλά ο πρωταρχικός σκοπός αυτής της εβδομάδος είναι να μας προετοιμάσει για τα δύο μεγάλα γεγονότα που θα γίνουν στο τέλος αυτής, δηλαδή για την ανάσταση του Λαζάρου και την θριαμβευτική είσοδο του Κυρίου στην Ιερουσαλήμ.

Έκτη Εβδομάδα

Από την Δευτέρα ακόμη ο Κύριος αναγγέλλει στους Μαθητές Του την ασθένεια του Λαζάρου: «Κύριε πέραν τοῦ Ἰορδάνου σαρκὶ διατρίβων προαγορεύεις Λαζάρου τὴν νόσον, πρὸς θάνατον μὴ εἶναι, ἀλλʾ ὑπὲρ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν τῆς δόξης γεγενῆσθαι» (Δευτέρα προ των Βαΐων).

Την Τετάρτη πάλι μας λέγει: «Σήμερον ἐναπέψυξεν ὁ Λάζαρος καὶ θρηνεῖ τοῦτον ἡ Βηθανία…». Η λύπη όμως για τον νεκρό αντικαταστάθηκε με την προαίσθηση της χαράς της αναστάσεώς του: «Χαῖρε, Βηθανία, πατρὶς τοῦ Λαζάρου, ὅτι ἔρχεται ὁ Χριστὸς ἀναστῆσαι τὸν Λάζαρον…».

Ο Κανών του αγόυ Ανδρέου Κρήτης από το Απόδειπνο της παρασκευής μας παρουσιάζει εικονικά την προαίσθηση του άδου: «Ἀνάστηθι, παρακαλῶ σε, Λάζαρε, ἔξελθε τῶν κλείθρων μου ταχύ, ἄπιθι οὖν…». «Τί βραδύνεις; Ὁ φίλος σου, δεῦρο ἔξω κράζει ἑστηκώς. Ἔξελθε οὖν, ἵνα κᾀγὼ ἄνεσιν λάβω· ἀφʾ οὗ γάρ σε ἔφαγον, εἰς ἐμετὸν ἡ τροφή, ἀντικατέστη μοι» (Κανών του Λαζάρου).

Αφού ανέστησε τον Λάζαρο ο Σωτήρ, έδειξε πλέον αυτό που είχε είπει στην Μάρθα, ότι Αυτός είναι η Ανάστασις και η Ζωή και ο παντοδύναμος Δεσπότης της ζωής και του θανάτου. Το θαύμα είναι συγχρόνως ένα προανάκρουσμα της Αναστάσεώς Του και μία πνευματική ενίσχυση των μαθητών Του για την περίοδο των Παθών την οποία περιμένει. «Κύριε, πιστῶσαι θέλων τοὺς Μαθητὰς σου, τὴν ἐκ νεκρῶν σου Ἔγερσιν, ἐν τῷ μνήματι Λαζάρου παραγέγονας» (Σάββατο του Λαζάρου).

Ο Κύριος ανέστησε τον Λάζαρο για να καταλάβουν οι μαθητές, όταν μετ’ ολίγο θα Τον ιδούν σταυρωμένο και νεκρό, πράγμα το οποίο δεν ημπόρεσε να καταλάβει ο αχάριστος Ισραήλ, ότι Αυτός που εξουσιάζει τους νεκρούς, δεν είναι δυνατόν να εξουσιάζεται από τον θάνατο.

Η ανάστασις του Λαζάρου είναι μία προσήμανσις της αναστάσεως όλων των ανθρώπων, καθώς μας λέει το τροπάριο της ημέρας: «Τὴν κοινὴν Ἀνάστασιν πρὸ τοῦ σοῦ Πάθους πιστούμενος, ἐκ νεκρῶν ἤγειρας τὸν Λάζαρον Χριστὲ ὁ Θεός…».

Και πράγματι, εάν ο τετραήμερος και σηπόμενος νεκρός αναστήθηκε, είναι βέβαιο ότι όλοι οι κεκοιμημένοι δια μέσου των αιώνων θα εγερθούν εκ νεκρών.

Εκτός από το ιστορικό γεγονός του θαύματος, η ανάστασις του Λαζάρου μας φανερώνει μυστικά μερικές υψηλές πνευματικές αλήθειες.

Ο σηπόμενος νεκρός Λάζαρος είναι κάθε ψυχή, η οποία παραμένει στον τάφο της αμαρτίας, καθώς μας το δείχνει η ακολουθία του όρθρου της Τετάρτης: «Ὡς λίθῳ βαρούμενος, ταῖς πολλαῖς ἐν τάφῳ κατάκειμαι, ἀμελείας Οἰκτίρμον, ἐξ οὗ με ἀνάγαγε, εὔσπλαγχνε Κύριε».

Εστέναξε τω πνεύματι και εδάκρυσε ο Ιησούς, όταν πλησίασε στο μνήμα του Λαζάρου (Ιωάν. 11, 33). Έκλαυσε για τον αγαπητό του φίλο: «Ἰδοὺ πόσον ἠγάπα αὑτόν», έλεγαν οι Ιουδαίοι. Εδάκρυσε από συμπάθεια για την ανθρώπινη φύση, την οποία έπλασε «καλήν λίαν», αλλά την κατέστρεψε και την εμόλυνε η αμαρτία. Λόγω της απεράντου αγάπης Του ο Κύριος πάντοτε στενάζει και δακρύζει για εμάς, όταν μάλιστα μας βλέπει πληγωμένους ή νεκρούς από τα πάθη των αμαρτιών που κάνουμε στην παρούσα ζωή μας.

Το θαύμα έχει και μία άλλη βαθύτερη έννοια που σχετίζεται με το τέλος της αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Καθώς είδαμε, η πνευματική ανάβασις αυτών των σαράντα ημερών μας ανύψωσε σταδιακά στην πνευματική αναγέννηση και μεταμόρφωση.

Εάν αγωνισθήκαμε κατά τον νόμο, εκπληρώνοντας δηλαδή τις εντολές του Θεού, μας επλησίασε και Αυτός, μας έκανε και εμάς σαν τον Λάζαρο, φίλο Του, που είχε δύο αδελφές, την Μάρθα και την Μαρία, δηλαδή την πράξη και την θεωρία. (Η Μάρθα επέδειξε μεγαλύτερο ζήλο στην φιλοξενία του Κυρίου και η Μαρία ήκουε τους λόγους Του). Επειδή απουσίαζε ο Κύριος, ο Λάζαρος αρρώστησε και απέθανε. Η πνευματική έννοια αυτού του γεγονότος είναι ότι χωρίς την παρουσία του Κυρίου, με τους ιδικούς μας μόνο κόπους δεν σωζόμεθα, δεν ζούμε. Το ίδιο μας λέγει και ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής: «Κάθε άσκησις, χωρίς την αγάπη, είναι ξένη ενώπιον του Θεού». Πράγματι, μόνο με τους κόπους μας πληγωνόμεθα ψυχικά και πεθαίνουμε. Ο Κύριος έρχεται στο μνήμα των αδυναμιών μας και δακρύζει: «Ἐδάκρυσας ἐπὶ φίλῳ Σωτήρ μου, πιστούμενος τὴν ἡμῶν, ὡς ἐφόρεσας φύσιν, καὶ τοῦτον ἀνέστησας» ( Κανών Λαζάρου στο απόδειπνο).

Κατόπιν ο Κύριος είπε προστακτικά: «Ἐγὼ εἰμι ἡ Ἀνάστασις καὶ ἡ Ζωή». ΕΓΩ! Μόνον εγώ ανασταίνω τον άνθρωπο από τον θάνατο της αμαρτίας. Μόνος του αυτός, χωρίς Εμένα, δεν ημπορεί να κάνει τίποτε. Και μόνον ΕΓΩ είμαι Εκείνος που χαρίζω την αληθινή ζωή!

Αυτό διαπιστώνουμε κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Νηστείας. Η ανάστασις εκ του θανάτου της αμαρτίας και η απόκτησις της αληθινής ζωής είναι έργο Θεού και όχι έργο ανθρώπου. Πρέπει να έλθει ο Κύριος να μας καλέσει να βγούμε έξω από το μνήμα των ανθρωπίνων αδυναμιών μας. Μόνον έτσι ημπορούμε να βαδίσουμε ελεύθερα την οδό της ζωής μας.

Η μεγαλύτερη αλήθεια, την οποία δεν πρέπει να ξεχνούμε ποτέ, είναι ότι ο άνθρωπος κοπιάζει αναλόγως των δυνάμεών του, αλλά η σωτηρία είναι ένα δώρο της ανεκφράστου ευσπλαγχνίας του Κυρίου μας.

Γέροντας Πετρώνιος Τανάσε, Οι Πύλες της Μετανοίας – Στοχασμοί στο Τριώδιο, Ορθόδοξος Κυψέλη, Θεσσαλονίκη, 2003.