Μεγάλη Δευτέρα

Νικηφόρος Κάλλιστος Ξανθόπουλος

Τῇ ἁγίᾳ καὶ Μεγάλη Δευτέρα μνείαν ποιούμεθα τοῦ μακαρίου Ἰωσὴφ τοῦ παγκάλου καὶ τῆς ὑπὸ τοῦ Κυρίου καταρασθείσης καὶ ξηρανθείσης Συκῆς.

Απ’ τη σημερινή ημέρα ξεκινούν τα άγια Πάθη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Πρώτος απ’ όλους ο πάγκαλος Ιωσήφ αποτελεί προτύπωσή Του. Αυτός ήταν ο μικρότερος γιος του Πατριάρχου Ιακώβ, και γεννήθηκε απ’ τη Ραχήλ. Εξ αιτίας κάποιων ονείρων του τον φθόνησαν τα ίδια του τ’ αδέλφια. Στην αρχή, λοιπόν, τον έριξαν σ’ ένα βαθύ λάκκο κι εξαπάτησαν τον πατέρα τους χρησιμοποιώντας ένα ματωμένο ρούχο ότι δήθεν τον κατασπάραξε κάποιο θηρίο. Στη συνέχεια τον πούλησαν για τριάντα αργύρια σε Ισμαηλίτες εμπόρους, οι οποίοι με τη σειρά τους τον ξαναπούλησαν στον Πετεφρή, τον αρχιευνούχο του βασιλιά της Αιγύπτου Φαραώ.

Μεγάλη Δευτέρα

Η γυναίκα του Πετεφρή τον ερωτεύθηκε. Επειδή όμως ο Ιωσήφ δε θέλησε να παρασυρθεί μαζί της σε ανήθικη πράξη, μόλις εκείνη τον έπιασε, άφησε στα χέρια της το χιτώνα του κι έφυγε. Εκείνη τρελάθηκε απ’ το θυμό της εξ αιτίας της εγκράτειας του νέου και τον συκοφάντησε στον άντρα της. Έτσι πικρά δεσμά και φυλακή υποδέχτηκαν τον Ιωσήφ. Στη συνέχεια, επειδή κατόρθωσε να ερμηνεύσει τα όνειρα του βασιλιά, βγήκε απ’ τη φυλακή και παρουσιάστηκε μπροστά του. Αυτός εκτιμώντας τη σύνεση και τη σοφία του νέου, του ανέθεσε τη γενική φροντίδα για την καλή διαχείριση των όσων είδε στα όνειρά του. Έτσι ο Ιωσήφ έγινε ουσιαστικά κύριος ολόκληρης της Αιγύπτου. Με αφορμή τη διανομή του σιταριού που γινόταν στην Αίγυπτο φανερώθηκε ξανά στα αδέλφια του, τα οποία, όπως προαναφέραμε, τον είχαν φθονήσει και τον θεωρούσαν πλέον χαμένο. Στη συνέχεια προσκάλεσε μόνιμα στην Αίγυπτο τους γονείς και τα αδέλφια του χωρίς να τους κρατήσει καμία κακία κι αφού έζησε θεάρεστα ολόκληρη τη ζωή του, πέθανε στην Αίγυπτο. Κοντά στις άλλες αρετές που είχε, αναγνωρίστηκε ως μέγας για τη σωφροσύνη του.

Αυτός, λοιπόν, αποτελεί εικόνα του Χριστού, γιατί, όπως ο Ιωσήφ, έτσι και ο Χριστός φθονήθηκε από τους ομοεθνείς Του Ιουδαίους, πουλήθηκε από το μαθητή Του για τριάντα αργύρια και κλείστηκε στο φοβερό και σκοτεινό λάκκο, τον τάφο. Κι αφού με τη δύναμή Του αναστήθηκε από κει, βασίλευσε στην Αίγυπτο, δηλαδή έγινε εξουσιαστής της αμαρτίας και τη νίκησε κατά κράτος. Κι έτσι έγινε κυρίαρχος ολόκληρου του κόσμου και φιλάνθρωπα μας εξαγόρασε με μια μυστική τροφοδοσία, γιατί προσέφερε τον εαυτό Του για χάρη μας και μας τρέφει με τον ουράνιο Άρτο, τη ζωηφόρο σάρκα Του. Γι’ αυτό το λόγο, λοιπόν, τοποθετείται σήμερα η ιστορία του παγκάλου Ιωσήφ.

Την ίδια μέρα μνημονεύουμε και την ξηρανθείσα συκή, γιατί δύο θείοι Ευαγγελιστές, ο Ματθαίος και ο Μάρκος, την αναφέρουν ύστερα απ’ τη διήγηση των Βαΐων. Ο Ευαγγελιστής Μάρκος γράφει: «Και την επόμενη ημέρα, αφού βγήκαν από τη Βηθανία, ο Ιησούς πείνασε. Κι όταν είδε από μακριά μία συκιά που είχε φύλλα, ήρθε μήπως βρει κάτι σ’ αυτή για να φάει. Όταν όμως πλησίασε κοντά της, δε βρήκε τίποτε πάνω της παρά μόνο φύλλα. Γιατί δεν ήταν η εποχή των σύκων. Τότε ο Ιησούς της είπε: “Να μη φάει πλέον κανείς από σένα καρπό στον αιώνα”». Κι ο Ευαγγελιστής Ματθαίος αναφέρει: «Το πρωί, καθώς επέστρεφε στην πόλη ο Ιησούς πείνασε. Κι όταν είδε μία συκιά κοντά στο δρόμο, την πλησίασε και δε βρήκε τίποτε πάνω της παρά μόνο φύλλα. Τότε ο Ιησούς της είπε: “Να μη βγει ποτέ πια από σένα καρπός εις τον αιώνα”. Κι αμέσως ξεράθηκε η συκιά».

Συκιά, λοιπόν, είναι η συναγωγή των Ιουδαίων, κι επειδή ο Σωτήρας Χριστός δε βρήκε πάνω της τον καρπό που έπρεπε, εκτός μόνο απ’ τη σκιά του νόμου, γι’ αυτό τους την αφαίρεσε κι εκείνη, και έκανε την εβραϊκή Συναγωγή άχρηστη σε όλα.

Αν όμως κάποιος ρωτήσει γιατί το άψυχο ξύλο, παρόλο που δεν έφταιγε, δέχτηκε την κατάρα και ξεράθηκε, ας μάθει ότι οι Ιουδαίοι, βλέποντας πως ο Χριστός ευεργετούσε αδιάκοπα τους πάντες και δεν έκανε σε κανέναν το παραμικρό κακό, νόμιζαν ότι έχει τη δύναμη μόνο να ευεργετεί και όχι να τιμωρεί. Επειδή όμως ο Δεσπότης είναι φιλάνθρωπος, δε θέλησε να δείξει πάνω σε άνθρωπο πως έχει και αυτή τη δύναμη. Για να πείσει, λοιπόν, τον αχάριστο λαό ότι είναι αρκετά ικανός να τιμωρεί, εξαιτίας όμως της αγαθότητάς Του δεν το θέλει, γι’ αυτό επέβαλε την τιμωρία στην άψυχη και αναίσθητη φύση (τη συκιά).

Υπάρχει ακόμα μία απόκρυφη εκδοχή που έφτασε σ’ εμάς από σοφούς γέροντες. Μας τη διασώζει ο Άγιος Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης. Λέει δηλαδή ότι το δέντρο της παρακοής στον παράδεισο ήταν συκιά, της οποίας τα φύλλα χρησιμοποίησαν οι παραβάτες της θεϊκής εντολής, ο Αδάμ και η Εύα, για να σκεπαστούν. Γι’ αυτό και η συκιά, χάρη στη θεϊκή φιλανθρωπία έλαβε κατάρα απ’ το Χριστό να μη φέρει πλέον καρπό, ο οποίος θα γίνει αίτιος αμαρτίας, επειδή, σύμφωνα με τη διήγηση της παρακοής των Πρωτοπλάστων αυτή δε φαίνεται τότε να τιμωρήθηκε. Είναι ακόμα προφανές ότι η συκιά μοιάζει με την αμαρτία. Έχει δηλαδή τη γλυκύτητα της ηδονής, κολλάει όπως η αμαρτία, είναι τραχιά και μας κεντάει, όπως η συνείδηση μετά από κάθε αμαρτωλή πράξη.

Οι θείοι Πατέρες, λοιπόν, τοποθέτησαν εδώ την ιστορία της συκιάς για να προκαλέσει κατάνυξη, όπως και τον Ιωσήφ, επειδή αποτελεί προτύπωση του Χριστού. Συκιά ακόμα είναι κάθε ψυχή που δεν αποφέρει πνευματικούς καρπούς. Όταν ο Κύριος έρθει το πρωί, δηλαδή κατά την παρούσα ζωή, και δεν βρει ανάπαυση σ’ αυτήν τη ψυχή, τότε την ξεραίνει με κατάρα και την καταδικάζει στο αιώνιο πυρ της Κολάσεως. Έτσι αυτή μένει σαν ξεραμένο κούτσουρο, προκαλώντας τον τρόμο σε όλους όσους δεν αποφέρουν τον πρέποντα καρπό της αρετής.

Η ιστορία αυτή με τη συκιά έγινε στις 19 Μαρτίου, την επόμενη της εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα.

Ταῖς τοῦ Παγκάλου Ἰωσὴφ πρεσβείαις, Χριστὲ ὁ Θεός, ἐλέησον ἡμᾶς. Ἀμήν.

Ιερομ. Ιερώνυμος Δελημάρης, Τί γιορτάζουμε από το Τριώδιο έως την Πεντηκοστή; Τα συναξάρια του Τριωδίου και του Πεντηκοσταρίου σε απλή γλώσσα, 1η έκδ. Αδελφότης Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ναυπάκτου, Ναύπακτος, 2001.