Μεγάλη Τετάρτη

Νικηφόρος Κάλλιστος Ξανθόπουλος

Τῇ Ἁγίᾳ καὶ Μεγάλῃ Τετάρτῃ τῆς ἀλειψάσης τὸν Κύριον μύρῳ πόρνης γυναικὸς μνείαν ποιεῖσθαι οἱ θειότατοι Πατέρες ἐθέσπισαν, ὅτι πρὸ τοῦ Σωτηρίου Πάθους μικρὸν τοῦτο γέγονε.

Καθώς ο Κύριος ανέβαινε προς τα Ιεροσόλυμα, κι ενώ βρισκόταν στο σπίτι του λεπρού Σίμωνα, τον πλησίασε μια πόρνη γυναίκα κι άλειψε το κεφάλι Του με πολύτιμο μύρο. Έχει τοποθετηθεί, λοιπόν, από τους θείους Πατέρες εδώ αυτή η διήγηση, για να διακηρυχθεί, σύμφωνα με τα λόγια του Σωτήρα Χριστού, σε όλη τη γη και σε όλους τους ανθρώπους το θερμότατο έργο της.

Από πού άραγε παρακινήθηκε ώστε να πλησιάσει τον Κύριο; Τόλμησε να κάνει αυτή την κίνηση, επειδή έβλεπε πόσο συμπαθητικός και κοινωνικός ήταν ο Χριστός προς όλους. Ιδιαίτερα όταν Τον είδε να μπαίνει στο σπίτι του λεπρού, για τον οποίο ο νόμος έλεγε ξεκάθαρα ότι ήταν ακάθαρτος και απαγορευόταν να έχει επικοινωνία με τους ανθρώπους, γεννήθηκε μέσα της η ελπίδα. Αναλογίστηκε η γυναίκα πως, όπως ο Χριστός ανέχθηκε τη λέπρα εκείνου, έτσι θα ανεχθεί και τη δική της αρρωστημένη ψυχή. Όταν, λοιπόν, ο Κύριος βρισκόταν στο τραπέζι κατά το δείπνο, παρουσιάστηκε μπροστά Του και άλειψε το κεφάλι Του μ’ ένα μύρο, που η τιμή του ήταν γύρω στα τριακόσια δηνάρια, (δηλαδή εξήντα ασσάρια, δέκα νομίσματα και τρία αργύρια). Οι Μαθητές την επέκριναν γι’ αυτό, και περισσότερο απ’ όλους ο Ιούδας! Ο Χριστός όμως την υπερασπίστηκε, για να μην αποτραπεί απ’ τον καλό της σκοπό. Ανέφερε μάλιστα και τον ενταφιασμό Του, προσπαθώντας να αποτρέψει τον Ιούδα από την προδοσία, αλλά μάταια. Τότε απέδωσε και στη γυναίκα την ύψιστη τιμή να διακηρύσσεται το ενάρετο έργο της σε ολόκληρη την οικουμένη.

Μεγάλη Τετάρτη

Πρέπει να διευκρινιστεί ότι η γυναίκα αυτή θεωρείται από ορισμένους πως είναι μία και η ίδια σε όλους τους Ευαγγελιστές, δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα. Όπως υποστηρίζει ο θείος Χρυσόστομος, οι τρεις πρώτοι Ευαγγελιστές (Ματθαίος, Μάρκος, Λουκάς) αναφέρουν μία και την ίδια γυναίκα, η οποία έτσι πήρε την ονομασία πόρνη. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης όμως δεν κάνει λόγο για την ίδια γυναίκα, αλλά για κάποια άλλη, αξιοθαύμαστη, η οποία ζούσε βίο σεμνό και τίμιο, τη Μαρία, την αδελφή του Λαζάρου, την οποία αγαπούσε πολύ ο Χριστός, πράγμα που δε θα ίσχυε, αν εκείνη ήταν πόρνη.

Η Μαρία, λοιπόν, έξι μέρες πριν από το Πάσχα κι ενώ ο Ιησούς ήταν καλεσμένος σε δείπνο στο σπίτι της στη Βηθανία, έχρισε τον Κύριο με μύρο αλείφοντας τα άχραντα πόδια Του και σκουπίζοντάς τα με τις τρίχες των μαλλιών της. Το έκανε αυτό θέλοντας να Τον τιμήσει εξαιρετικά και ήταν σαν να πρόσφερε το μύρο στο Θεό, γιατί γνώριζε καλά ότι στις θυσίες προσέφεραν λάδι στο Θεό και οι ιερείς χρίονταν με μύρο κι ακόμα ότι και ο Ιακώβ κάποτε άλειψε με μύρο μια στήλη και την αφιέρωσε στο Θεό. Η Μαρία, λοιπόν, προσέφερε το μύρο, δήθεν για να το χαρίσει στο Διδάσκαλο, στην πραγματικότητα όμως για να το αφιερώσει στο Θεό σαν ευχαριστία για την ανάσταση του αδελφού της. Γι’ αυτό ακριβώς ο Ιησούς δεν της υποσχέθηκε μισθό. Τότε, λοιπόν, μόνο ο Ιούδας γόγγυσε, επειδή ήταν φιλοχρήματος.

Η άλλη γυναίκα, η πόρνη, δυο μέρες πριν από το Πάσχα, ενώ ο Χριστός βρισκόταν ακόμη στη Βηθανία και είχε πάει στο σπίτι του λεπρού Σίμωνα και είχε καθίσει και πάλι στο τραπέζι για το δείπνο, άλειψε την κεφαλή του Ιησού με το πολύτιμο εκείνο μύρο, όπως διηγούνται οι ιεροί Ευαγγελιστές Ματθαίος και Μάρκος. Μ’ αυτή την πόρνη κι οι μαθητές του Ιησού αγανάκτησαν, επειδή γνώριζαν καλά πόσο μεγάλο ζήλο έδειχνε πάντοτε ο Χριστός για την ελεημοσύνη προς τους φτωχούς. Σ’ αυτήν ωστόσο τη γυναίκα δόθηκε από τον Κύριο ως ανταμοιβή να διακηρύσσεται σ’ ολόκληρη την οικουμένη το θεάρεστο έργο της. Επομένως οι άγιοι Ευαγγελιστές Ματθαίος και Μάρκος αναφέρουν μία γυναίκα, ενώ ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος υποστηρίζει πως αυτές ήταν δύο.

Υπάρχουν ακόμη μερικοί, οι οποίοι ισχυρίζονται πως ήταν τρεις οι γυναίκες που άλειψαν με μύρο τον Ιησού: Οι δύο προαναφερθείσες που άλειψαν τον Κύριο λίγες μέρες πριν από το Σωτήριο Πάθος, και πριν απ’ αυτές μια άλλη τρίτη, για την ακρίβεια πρώτη, που έκανε την ίδια ενέργεια στα μισά περίπου του ευαγγελικού κηρύγματος του Κυρίου. Αυτή ήταν αμαρτωλή και πόρνη. Μέσα στην οικία όχι του λεπρού, αλλά του Φαρισαίου Σίμωνα, άλειψε κι αυτή με μύρο τα πόδια μόνο (κι όχι την κεφαλή) του Χριστού. Σ’ αυτή την περίπτωση μόνο ο Φαρισαίος που Τον φιλοξενούσε, σκανδαλίστηκε. Ο Σωτήρας Χριστός τότε χάρισε σ’ αυτή ως ανταμοιβή την άφεση των αμαρτιών της. Γι’ αυτή τη γυναίκα μόνο ο ιερός Ευαγγελιστής Λουκάς μιλάει στα μισά περίπου του Ευαγγελίου του, όπως αναφέρθηκε. Κι αμέσως μετά τη διήγηση αυτή για την πόρνη, συνεχίζει ο ιερός Ευαγγελιστής λέγοντας: «Κι ύστερα απ’ αυτό, περιόδευε ο Ιησούς στις πόλεις και στα χωριά διακηρύσσοντας το χαρμόσυνο μήνυμα της Βασιλείας τού Θεού». Αυτό δείχνει ότι αυτό το συγκεκριμένο περιστατικό δε συνέβη την εποχή των Παθών του Κυρίου. Απ’ το χρόνο, λοιπόν, του περιστατικού, από τα πρόσωπα που υποδέχτηκαν το Χριστό, από τον τόπο, από τα σπίτια κι ακόμα από τον τρόπο εκχύσεως του μύρου, γίνεται φανερό πως οι γυναίκες ήταν τρεις, οι δύο πόρνες και η τρίτη η Μαρία, η αδελφή του Λαζάρου, που ζούσε τίμιο και σεμνό βίο. Ακόμη, άλλο ήταν το σπίτι του Φαρισαίου Σίμωνα, άλλο το σπίτι του λεπρού Σίμωνα στη Βηθανία και τέλος άλλο το σπίτι της Μάρθας και της Μαρίας, των αδελφών του Λαζάρου, το οποίο βρισκόταν κι αυτό στη Βηθανία.

Απ’ όλα αυτά μπορεί κανείς να συμπεράνει ότι δύο δείπνα παρατέθηκαν στο Χριστό, και τα δύο στη Βηθανία. Το πρώτο έγινε έξι μέρες πριν το Πάσχα στο σπίτι του Λαζάρου, όταν συνέτρωγε με το Χριστό κι ο Λάζαρος, όπως αναφέρει ο Υιός της Βροντής (ο Ευαγγελιστής Ιωάννης) λέγοντας τα εξής: «Έξι μέρες πριν το Πάσχα ήλθε ο Ιησούς στη Βηθανία, όπου έμενε ο Λάζαρος, ο οποίος είχε πεθάνει και αναστήθηκε εκ νεκρών». Εκεί, λοιπόν, του παρέθεσαν δείπνο κι η Μάρθα Τον υπηρετούσε. Ο Λάζαρος μάλιστα ήταν ένας από τους συνδαιτυμόνες. Η Μαρία, λοιπόν, αφού αγόρασε εκατό δράμια περίπου γνήσιο, πολύτιμο νάρδο, άλειψε τα πόδια του Ιησού και τα σκούπισε με τις τρίχες των μαλλιών της». Το δεύτερο δείπνο παρατέθηκε προς τιμήν του Κυρίου δύο μέρες πριν το Πάσχα, όταν ο Χριστός βρισκόταν ακόμη στη Βηθανία στο σπίτι του Σίμωνα του λεπρού. Τότε Τον πλησίασε η πόρνη και Τον άλειψε με το πολύτιμο μύρο. Αυτά τα αναφέρει λεπτομερώς ο ιερός Ευαγγελιστής Ματθαίος, παρουσιάζοντας το Χριστό να λέει στους μαθητές Του: «Γνωρίζετε ότι σε δύο ημέρες γίνεται η εορτή του Πάσχα». Κι ύστερα από λίγο αναφέρει πάλι: «Όταν ο Ιησούς ήλθε στη Βηθανία στο σπίτι του Σίμωνα του λεπρού, τον πλησίασε μια γυναίκα, κρατώντας ένα δοχείο από αλάβαστρο γεμάτο με πολύτιμο μύρο και το περιέχυσε στο κεφάλι του Χριστού, ενώ Αυτός ήταν γερμένος στο τραπέζι». Ομοίως κι ο Ευαγγελιστής Μάρκος λέει: «Ύστερα από δύο ημέρες ήταν το Πάσχα κι η εορτή των αζύμων. Κι ενώ ο Ιησούς βρισκόταν στη Βηθανία στο σπίτι του Σίμωνα του λεπρού, την ώρα που ήταν καθισμένος στο τραπέζι, ήλθε μια γυναίκα…» και ούτω καθεξής.

Όσοι πάλι ισχυρίζονται πως οι τέσσερις Ευαγγελιστές αναφέρουν πως ήταν μία η γυναίκα που άλειψε με μύρο τον Κύριο, αυτοί πιστεύουν πως ο Σίμων ο Φαρισαίος κι ο Σίμων ο λεπρός ήταν ένας, και πως ήταν ο ίδιος Σίμων, ο οποίος, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι, ήταν και πατέρας του Λαζάρου και των αδελφών του, της Μαρίας, δηλαδή, και της Μάρθας. Ισχυρίζονται ακόμη πως παρατέθηκε ένα μόνο δείπνο σε ένα μόνο σπίτι, στο σπίτι του Σίμωνα στη Βηθανία, στο οποίο ετοιμάστηκε και το ανώγειο με το στρωμένα τραπέζια, όπου έγινε ο Μυστικός Δείπνος. Δεν έχουν όμως δίκαιο όσοι υποστηρίζουν αυτή την άποψη. Γιατί, όπως προαναφέρθηκε, αυτά τα δύο δείπνα παρατέθηκαν στο Χριστό έξω από τα Ιεροσόλυμα, στη Βηθανία, έξι και δύο μέρες αντίστοιχα πριν από το Πάσχα των Ιουδαίων, όταν οι γυναίκες προσέφεραν με διαφορετικό τρόπο η καθεμιά τα μύρα στο Χριστό. Αντίθετα, ο Μυστικός Δείπνος και το ανώγειο με τα στρωμένα τραπέζια ετοιμάστηκαν εντός της πόλεως των Ιεροσολύμων, μια μέρα πριν από το Πάσχα των Ιουδαίων και το Πάθος του Χριστού. Άλλοι πάλι λένε πως ο Μυστικός Δείπνος έγινε στο σπίτι ενός αγνώστου ανθρώπου, ενώ άλλοι ισχυρίζονται πως τελέσθηκε στο σπίτι του αγαπημένου Μαθητή του Κυρίου, του Αποστόλου Ιωάννου, στην Αγία πόλη Σιών (Ιερουσαλήμ), εκεί όπου παρέμεναν κρυμμένοι οι μαθητές «διὰ τὸν φόβον τῶν Ἰουδαίων». Εκεί έγινε και η ψηλάφηση του Αποστόλου Θωμά ύστερα από την Ανάσταση του Κυρίου και η Επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος κατά την Πεντηκοστή. Σ’ εκείνο το μέρος μάλιστα πραγματοποιήθηκαν κι άλλα ακόμη μυστικά κι απόκρυφα γεγονότα.

Επομένως φαίνεται ότι πράγματι η άποψη του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου βρίσκεται πιο κοντά στην αλήθεια. Οι γυναίκες πρέπει να θεωρούνται δύο. Η μία, όπως ειπώθηκε, η οποία αναφέρεται από τους τρεις Ευαγγελιστές, ήταν αμαρτωλή και πόρνη και περιέχυσε το μύρο στην κεφαλή του Χριστού. Η άλλη γυναίκα, που παρουσιάζεται στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, ήταν η Μαρία, η αδελφή του Λαζάρου, η οποία έφερε το μύρο και άλειψε μ’ αυτό μόνο τα θεϊκά πόδια του Χριστού. Ακόμη, άλλα ήταν τα δείπνα που παρατέθηκαν προς τιμήν του Κυρίου στη Βηθανία κι άλλος ήταν ο Μυστικός Δείπνος. Αυτό γίνεται φανερό και από το γεγονός ότι μετά απ’ αυτή τη διήγηση για την πόρνη, ο Σωτήρας Χριστός έστειλε τους Μαθητές Του στην πόλη των Ιεροσολύμων για να ετοιμάσουν να φάνε το Πάσχα. «Πηγαίνετε», τους είπε, «στην πόλη στον τάδε άνθρωπο και πείτε του: “Ο Διδάσκαλος λέει ότι σε σένα σκέφτομαι να εορτάσω το Πάσχα μαζί με τους Μαθητές μου”». Σε άλλο σημείο πάλι ο Ευαγγελιστής αναφέρει: «“Θα σας συναντήσει ένας άνθρωπος, που θα κρατάει μια στάμνα γεμάτη νερό, κι αυτός θα σας δείξει ένα μεγάλο ανώγειο με στρωμένο τραπέζι, έτοιμο. Εκεί ετοιμάστε μας το Πάσχα”. Οι Μαθητές τότε έφυγαν και, αφού βρήκαν τα πάντα, όπως τους είπε ο Κύριος, ετοίμασαν το Πάσχα». Ο άγιος Ευαγγελιστής εννοεί, βέβαια, το νομικό Πάσχα, το οποίο πλησίαζε. Ο Ιησούς τότε, όπως λέει ο θείος Χρυσόστομος, πήγε και εόρτασε αυτό το Πάσχα μαζί με τους Μαθητές Του. Στη συνέχεια, αφού τελέστηκε ο Μυστικός Δείπνος και πραγματοποιήθηκε στο μεταξύ η τελετή του Θείου Νιπτήρος, ο Ιησούς κάθισε ξανά και μας παρέδωσε πάνω στο ίδιο τραπέζι το δικό μας Πάσχα, δηλαδή το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, σύμφωνα με την ερμηνεία που δίνει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος.

Οι θείοι Ευαγγελιστές Ιωάννης και Μάρκος προσέθεσαν ακόμη και το είδος του μύρου, ονομάζοντάς το «πιστικό» και πολύτιμο. Συνηθίζουν να ονομάζουν το μύρο «πιστικό», για να δείξουν ότι είναι γνήσιο, ανόθευτο και εγγυημένα καθαρό. Ίσως ακόμα η λέξη «πιστικό» να ήταν ονομασία του αρίστου και πρώτης ποιότητος μύρου. Ο Ευαγγελιστής Μάρκος προσθέτει ότι η γυναίκα από τη βιασύνη της έσπασε το αγγείο, επειδή είχε στενό άνοιγμα. Το αγγείο αυτό το ονομάζει «αλάβαστρο». Όπως λέει ο άγιος Επιφάνιος, το αλάβαστρο ήταν ένα γυάλινο αγγείο, χωρίς λαβή, το οποίο ονομαζόταν αλλιώς «βυκίο». Το μύρο εκείνο ήταν κατασκευασμένο κι από άλλα πολλά είδη, αλλά κυρίως από άνθος σμύρνας, μοσχομυριστό κινάμωμο, ίριδα, αρωματικό καλάμι και λάδι.

Ἀλλ᾿ ὁ τῷ νοητῷ μύρῳ χρισθείς, Χριστὲ ὁ Θεός, τῶν ἐπιρρύτων παθῶν ἐλευθέρωσον, καὶ ἐλέησον ἡμᾶς, ὡς μόνος ἅγιος, καὶ φιλάνθρωπος. Ἀμήν.

Ιερομ. Ιερώνυμος Δελημάρης, Τί γιορτάζουμε από το Τριώδιο έως την Πεντηκοστή; Τα συναξάρια του Τριωδίου και του Πεντηκοσταρίου σε απλή γλώσσα, 1η έκδ. Αδελφότης Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ναυπάκτου, Ναύπακτος, 2001.