Κυριακή Δ΄ Νηστειών, του Αγίου Ιωάννου της Κλίμακος

Σήμερα η Εκκλησία εορτάζει τη μνήμη του Οσίου Ιωάννου του Σιναΐτη, μιας μεγάλης μορφής της ασκητικής ζωής.

Ο Ιωάννης ο Σιναΐτης γεννήθηκε το 579. Σε ηλικία 16 χρόνων μετέβη στη Μονή Σινά και τέθηκε υπό την πνευματική καθοδήγηση του αββά Μαρτυρίου. Όταν απέθανε ο γέροντάς του, αποσύρθηκε στην περιοχή «Θολάς», σε ένα σπήλαιο, και έζησε ασκητική ζωή για σαράντα χρόνια. Σε προχωρημένη ηλικία έγινε ηγούμενος της Μονής του Σινά, αλλά αργότερα επέστρεψε στην αγαπημένη του ησυχία. Κοιμήθηκε στις 30 Μαρτίου του 649, σε ηλικία 70 χρόνων.

Ο Ιωάννης ο Σιναΐτης είναι γνωστός για τη συγγραφή του βιβλίου που ονομάζεται «Κλίμαξ». Την ιδέα της Κλίμακος την εμπνεύστηκε από το όραμα του Ιακώβ, ενώ τον αριθμό των αναβαθμών από την ηλικία που άρχισε ο Κύριος τη δημόσια δράση Του. Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζει συστηματικά σε τριάντα κεφάλαια τον τρόπο που μπορεί κανείς, δια της Κλίμακος των αρετών, να φθάσει στην «ἐν Χριστῷ» τελειότητα.

Τα ακόλουθα αποτελούν βασικές θέσεις της διδασκαλίας του Ιωάννου του Σιναΐτη, όπως αυτές καταγράφονται στο βιβλίο της Κλίμακος:

Η γένεση και ανάπτυξη του πάθους ακολουθεί συγκεκριμένες φάσεις: α) την προσβολή, β) τον συνδυασμό, γ) τη συγκατάθεση, δ) την αιχμαλωσία, ε) την πάλη και στ) την τελική διαμόρφωση.

Προηγείται η προσβολή του λογισμού, ως σκέψης ή εικόνας. Τούτο δεν είναι εφάμαρτο.

Όταν ο άνθρωπος αρχίσει να συνομιλεί με τον πειρασμό έχουμε τον λεγόμενο συνδυασμό, ο οποίος οδηγεί στη νίκη ή την ήττα. Η ήττα συνιστά την αρχή της αμαρτίας. Στο στάδιο αυτό η αντίδραση του πιστού περιλαμβάνει τρεις ενέργειες: την καταφυγή στην προσευχή και την εκζήτηση της βοήθειας του Θεού, την αντιλογία προς τους λογισμούς και την καταφρόνησή τους.

Εάν ο άνθρωπος δεν αντιδράσει ορθά, αλλά συνομιλήσει εμπαθώς με τους λογισμούς, τότε περνάμε στο επόμενο στάδιο, τη συγκατάθεση, δηλαδή τη συμφωνία με την παρισταμένη σκέψη ή εικόνα.

Όταν η ιδέα, η εικόνα ριζώσει μέσα στην ψυχή μας, τότε έχουμε την αιχμαλωσία, η οποία είναι διά των έργων ικανοποίηση του πάθους.

Όταν η σκέψη ή η εικόνα αυτή καταλήξει να γίνει πάθος, τότε χρειάζεται πολύς κόπος, για να ξεριζωθεί από την καρδία, εξ ου και η πάλη, η οποία ακολουθεί την αιχμαλωσία.

Ενδεχόμενη ήττα έχει ως αποτέλεσμα την τελική διαμόρφωση του πάθους, το οποίο εμφωλεύει πλέον στην ψυχή.

Η ζωή του Χριστιανού, είτε του μοναχού είτε του εγγάμου, πρέπει να έχει ως κέντρο τον Χριστό.

Η μετάνοια αποτελεί συμφωνία με τον Θεό για μια δεύτερη ζωή, που χαρακτηρίζεται αφενός από την απομάκρυνση από την αμαρτία και αφετέρου από την επιτέλεση του αγαθού.

Η Βασιλεία των Ουρανών δωρίζεται σε όλους τους ανθρώπους, τόσο στους μοναχούς όσο και στους εγγάμους. Όλοι οι άνθρωποι πρέπει να αγωνίζονται στο να μην λοιδορούν, να μην αδικούν, να μην κλέβουν, να μην ψεύδονται, να μην υπερηφανεύονται, να μη μισούν, να δείχνουν φιλανθρωπία και να προσέχουν στο να μην σκανδαλίζουν τους άλλους.

Αοργησία είναι η κατάσταση στην οποία υβριζόμενος κανείς δεν ταράσσεται.

Πραότητα είναι η κατάσταση, όπου η ψυχή μένει ατάραχη τόσο στις ύβρεις και ατιμίες όσο και στους επαίνους.

Η μνησικακία είναι γέννημα του θυμού και αλλοτρίωση της αγάπης. Οδηγεί στην απώλεια των αρετών και την παγίωση των αμαρτημάτων.

Η φιλαργυρία είναι συγκεκαλυμμένη απιστία. Είναι ρίζα όλων των κακών, συνεπάγεται την οργή, τη λύπη, προκαλεί το μίσος και οδηγεί στην κλοπή, τον φθόνο, την έχθρα, τη μνησικακία και την ασπλαχνία.

Η κενοδοξία είναι γέννημα της απιστίας και πρόδρομος της υπερηφανείας. Ο κενόδοξος δεν επιζητεί την κοινωνία και τη χάρη του Θεού, αλλά τον έπαινο των ανθρώπων

Η ωφέλεια εκ της προσευχής είναι πολύ μεγάλη. Είναι καταλλαγή με τον Θεό, συγχώρηση αμαρτιών, ασπίδα ενάντια στους πειρασμούς, προστασία από τις θλίψεις, νίκη κατά των δαιμονικών προσβολών και πηγή των αρετών.

Η αγάπη είναι πηγή πίστεως, άβυσσος μακροθυμίας, θάλασσα ταπεινώσεως. Οδηγεί στους ανθρώπους στην ομοίωση με τον Θεό, ο οποίος «ἀγάπη ἐστίν».

Γ. ΜΠΑΡΝΟΒΙ («Κυριακοδρόμιο», Έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Τριμυθούντος, Ιδάλιο 2019)

ΠΗΓΗ