Η θεραπεία των δαιμονισμένων στα Γέργεσα – Θεολογική ερμηνεία στο Ματθ. 8,28-9,1 Μιχαήλ Χούλη, Θεολόγου

Μετά το γαλήνεμα του ανέμου και της θάλασσας, που με θαύμα πραγματοποίησε ο Ιησούς, έφτασε με πλοιάριο στην απέναντι ανατολική όχθη της λίμνης Γεννησαρέτ, στην χώρα των Γεργεσηνών [ή ‘Γαδαρηνών’ ή ‘Γερασηνών’ σε ορισμένα χειρόγραφα: παραλιακής κωμόπολης στη χώρα των Γαδαρηνών]. Εκεί τον προϋπάντησαν δύο δαιμονισμένοι, οι οποίοι έβγαιναν από τα μνήματα, πολύ επικίνδυνοι, ώστε κανείς δεν ήταν δυνατόν να περάσει από το δρόμο εκείνον. Και φώναζαν: «Τι έχεις μαζί μας Ιησού, Υιέ του Θεού;» (ήτοι: Άβυσσος υπάρχει ανάμεσά μας). «Ήρθες εδώ για να μας βασανίσεις πριν την ώρα μας;» (δηλαδή πριν από την Τελική Κρίση, κατά την οποία γνωρίζουμε ότι θα καταλυθεί η δύναμή μας και θα τιμωρηθούμε;).

Μακριά απ’ αυτούς ήταν μια μεγάλη αγέλη από χοίρους, που έβοσκαν. Και οι δαίμονες τον παρακαλούσαν και έλεγαν: «Αν μας διώξεις, άφησέ μας να πάμε στην αγέλη των χοίρων». Και ο Χριστός τούς είπε: «Πηγαίνετε». Αυτοί τότε βγήκαν και πήγαν στην αγέλη των χοίρων. Και ολόκληρη η αγέλη κατακρημνίστηκε στην θάλασσα και χάθηκε στα νερά. Οι δε βοσκοί έφυγαν, και όταν ήρθαν στην πόλη, τούς τα είπαν όλα για τους δαιμονισμένους. Και όλη η πόλη βγήκε σε συνάντηση του Ιησού και, όταν τον είδαν, τον παρακάλεσαν να φύγει από τα σύνορά τους.

Στην αμέσως προηγούμενη από την παρούσα αγιογραφική ενότητα, ο ευαγγελιστής Ματθαίος παρουσιάζει το θαύμα της κατάπαυσης της τρικυμίας από τη θεϊκή δύναμη του Ιησού, ενώ στην παρούσα παράγραφο αναφέρει το θαύμα με τη θεραπεία των Γαδαρηνών, ώστε να φανερώσει ότι ο Ιησούς είναι Κύριος και Θεός και ότι εξουσιάζει όχι μόνο τη φύση, αλλά και τον αόρατο υπερφυσικό κόσμο. 

Στα Ευαγγέλια βλέπουμε ότι σε πολλές περιπτώσεις θεράπευσε ο Ιησούς ανθρώπους από δαιμονοληπτικές καταστάσεις, διέτασσε τα δαιμόνια και απομακρύνονταν, ενώ έκανε και ένα σωρό άλλες θεραπείες διαφορετικής παθολογίας. Επομένως όχι μόνο ο Ιησούς, αλλά και οι Ιουδαίοι της εποχής Του -που ήσαν και είναι πανέξυπνοι άνθρωποι, διακριθέντες, μέχρι σήμερα, σε όλους τους τομείς του πολιτισμού- δεν βρίσκονταν σε σύγχυση, δεν ήσαν θρησκόληπτοι και δεισιδαίμονες, αλλά διέκριναν την έννοια της αμαρτίας και ασθενείας από το δαιμονισμό. 

Οι δαιμονισμένοι είχαν καταντήσει κακοποιοί και επικίνδυνοι, μισούσαν τους ανθρώπους, τους θεωρούσαν εχθρούς τους, και κρύβονταν στα μνήματα. Ο σατανάς μισεί πράγματι τον άνθρωπο και θέλει το κακό του, τον εξευτελισμό του και το θάνατό του. Είναι ο χειρότερος τύραννος σε όσους του επιτρέπουν –με την ασεβή ζωή τους και τη φθαρμένη φαντασία τους- να τους εξουσιάζει. Αντίθετα, ο απόστολος Παύλος παρουσιάζει την εσωτερική ειρήνη και την προσωπική χαρά του πιστού, όταν λέγει: «Δεν ζω πλέον εγώ, αλλά ζει μέσα μου ο Χριστός» (Γαλ. 2,20). Για το φθοροποιό έργο του διαβόλου πολλές πληροφορίες αντλούμε από τη διδασκαλία των αποστόλων Πέτρου και Παύλου, από τη ζωή διαφόρων ασκητών και αγίων, του Μεγάλου Αντωνίου στην έρημο, το βιβλίο ‘Κλίμαξ’ του Ιωάννου του Σιναΐτου, τα έργα και τη διδασκαλία γενικά των Πατέρων της Εκκλησίας, του αγίου Γρηγορίου του Διαλόγου, του οσίου Εφραίμ του Σύρου, του αρχιεπισκόπου Μακαρίου Μόσχας, του Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ, από τα βιβλία του αγίου Νικοδήμου και πολλών άλλων φωτισμένων εκκλησιαστικών συγγραφέων. 

Προσβαλλόμενοι και μαστιγωμένοι από τις θείες και άκτιστες ακτίνες του Θεανθρώπου, οι δαίμονες φρίττουν, φοβούνται πολύ και διαβλέπουν την επερχόμενη –αρχής γενομένης από τα χρόνια της Επιφανείας του Μεσσία Χριστού- τιμωρία τους. Γι’ αυτό και με κραυγή μεγάλη αποκάλυψαν -και αποκαλύπτουν ακόμη και στην εποχή μας- όχι μόνο ότι ο Ιησούς είναι ο Κύριος, αλλά και πως δεν υπάρχει τίποτα το κοινό μεταξύ του Υιού του Θεού και του κόσμου της αποστασίας των διαβόλων. Οι αλήθειες αυτές που αποκάλυψαν οι επηρεασθέντες υπό πνευμάτων ακαθάρτων –και που αποτελούν διαχρονική εμπειρία της Εκκλησίας- είναι μια ακόμη απόδειξη πως η κατάστασή τους δεν οφειλόταν σε φρενοβλάβεια, αλλά πως ό,τι έπασχαν ήταν πέρα από τη δική τους θέληση και τις προσωπικές τους δυνάμεις. 

Η αγέλη των χοίρων, που έβοσκαν πιο μακριά, ήσαν ακάθαρτα ζώα για τους Ιουδαίους -αλλά και για τους Αιγύπτιους και Άραβες- και μόνο οι εθνικοί τούς χρησιμοποιούσαν για τροφή. Ήτο αμαρτωλή πάντως ενασχόληση για εκείνους από τους Ιουδαίους που τους εξέτρεφαν. Τα δαιμόνια κατάλαβαν σύντομα ότι επρόκειτο να αλλάξουν διαμονή. Γι’ αυτό και παρακάλεσαν τον Χριστό να τους αφήσει τουλάχιστον να υπάγουν στους χοίρους, και όχι στην κόλαση -όπου μονίμως βασανίζονται- για να μην φύγουν από τον τόπο εκείνο, αλλά να συνεχίσουν με διάφορους τρόπους το φθοροποιό τους έργο. Η “παράκληση” αυτή των δαιμονίων σημαίνει ότι η ζωή όλων είναι στα χέρια του Θεού. Ούτε τα ζώα δεν μπορεί να επηρεάσει ο σατανάς, αν δεν το θελήσει ο Θεός. Ο οποίος ζυγιάζει πάντα το συμφέρον κάθε ανθρώπου και ενεργεί για τη σωτηρία του. 

Στα Ευαγγέλια παρουσιάζεται ο Ιησούς να χρησιμοποιεί δύο θαυμαστές ενέργειές Του φαινομενικά κατά της φύσεως, ήτοι όταν εξήρανε την άκαρπη συκιά και όταν επέτρεψε την καταφυγή των δαιμονίων στους χοίρους, οπότε και γκρεμισθέντες πνίγηκαν μέσα στα νερά. Πέρα όμως από ανώριμους συναισθηματισμούς, αναγνωρίζουμε ότι και αυτά ακόμη τα θαύματα δεν έγιναν χωρίς λόγο, αλλά για να υποδεικνύουν, σε όλες τις γενιές: (α) πόσο ξερός θα μείνει από θεία Χάρη ο άνθρωπος αν δεν ενωθεί με την αγάπη του Θεού, και (β) ποίας μεγάλης έκτασης ζημία επιζητεί να καταφέρει εναντίον των ανθρώπων το είδος του διαβόλου. Άλλωστε, και στην τελευταία περίπτωσή μας, το προκύψαν όφελος υπήρξε πολύ μεγαλύτερο: Οι τρωθέντες άνθρωποι σώθηκαν, τα απαγορευμένα ζώα χάθηκαν, η πόλη ελευθερώθηκε από τη μεταφυσική αυτή πληγή, το πνευματικό μάθημα δόθηκε στους Γεργεσηνούς που ήσαν και αυτοί φταίχτες, ο Χριστός αποδείχτηκε Σωτήρας και Κύριος. 

Οι κάτοικοι της πόλης, όταν ήρθαν και διαπίστωσαν τα γενόμενα, αντί να αγκαλιάσουν τον Ιησού και να μετανοήσουν, του ζήτησαν να φύγει μακριά τους. Ήσαν απ’ ότι φαίνεται άπιστοι και πνευματικά αναίσθητοι –η ίδια αρνητική προσέγγιση παρατηρείται και σε πολλούς ανθρώπους της εποχής μας, στη σχέση τους με την Αποκάλυψη του Θεού. Ο φόβος από τα θαύμα ενήργησε αντιστρόφως, κι αυτό γιατί δεν ήσαν άνθρωποι του Θεού και η ζωή τοχυς ήταν πωρωμένη στην κακία. Το γεγονός αυτό της εκδίωξης του Ιησού από τα μέρη εκείνα, συνηγορεί επιπλέον υπέρ της αληθείας της ευαγγελικής διήγησης, εφόσον, αν ήταν φανταστικό, θα παρουσίαζε τον Ιησού να θαυμάζεται και να προσκυνείται από τους κατοίκους των Γεργερηνών, όπως πράγματι έγινε στα μέρη της Γαλιλαίας και Ιουδαίας. Εκεί αντιμετωπιζόταν ο Χριστός ως μεγάλος προφήτης, θαυματοποιός και απεσταλμένος του Θεού, και όχι σαν μάγος και επικίνδυνος, όπως στις περιοχές των Γαδαρηνών.

Και σήμερα, όπως και τότε, ο εωσφόρος έχει τους συνεργάτες του στις κοινωνίες των ανθρώπων, που επιδίδονται σε μαγείες, πνευματισμό, δολοφονίες, ληστείες, τρομοκρατικά χτυπήματα, ανηθικότητα, πολέμους, εμπόριο ναρκωτικών και άλλα πολλά. Οι άνθρωποι όμως που βαθειά πιστεύουν στο Θεό, έχουν χρέος να μην εφησυχάζουν και δεν παραμένουν αδρανείς, παρά γίνονται απόστολοι αγάπης, όπως οι θεραπευθέντες πρώην δαιμονόπληκτοι του Ευαγγελίου. Πράγματι, στην παράλληλη διήγηση του Λουκά, ο Ιησούς προτρέπει τον ιαθέντα νέο ως εξής: “Γύρισε στο σπίτι σου και διηγήσου όσα έκανε σ’ εσένα ο Θεός”. Εκείνος τότε “έφυγε διαλαλώντας σ’ όλη την πόλη όσα (καλά) έκανε σ’ αυτόν ο Ιησούς” (βλ. Λουκ. 8,38-39).

ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ:

Η ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ, Αποστολικής Διακονίας, 2009

ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ, Π. Ν. Τρεμπέλα, εκδ. Ο ΣΩΤΗΡ, Αθ. 1989

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΩΝ, Βαρθολομαίου Γεωργιάδου, επισκόπου Κορίνθου, εκδ. ‘Δημιουργία’, Αθ. 1992