«Η προμνήστρια πάντων των αγαθών»

Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Σεραφείμ

Εγκωμιάζοντας ο Άγιος Ανδρέας Επίσκοπος Κρήτης ο Ιεροσολυμίτης, ένας από τους διακεκριμένους ποιητές και υμνογράφους, το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου και μάλιστα την εορτή της Κοιμήσεώς της, που λαμπρώς εορτάζει όλος ο ορθόδοξος κόσμος, την ονομάζει Mυστήριο. «Μυστήριον η παρούσα πανήγυρις, υπόθεσιν έχουσα της Θεοτόκου την κοίμησιν… Μυστήριον… και τιμώμενον και στεργόμενον… Και τούτο ημών εστίν η πανήγυρις, η του μυστηρίου φανέρωσις»1.

Μυστήριο, γιατί ο θάνατός της είναι ζωηφόρος. «Καλλίστη εκδημία η προς τον Θεόν ενδημία»2 κατά τον θεοφόρο Ιωάννη τον Δαμασκηνό. Μυστήριο, γιατί «ο παλιά αποτρόπαιος και μισητός θάνατος τώρα δοξάζεται και μακαρίζεται. Αυτός που πρώτα προκαλούσε πένθος, κατήφεια, δάκρυα και σκυθρωπότητα, τώρα γίνεται αιτία χαράς και πανηγύρεως»3. Κι όπως όλα στη ζωή της Θεοτόκου είναι μυστήρια «υπέρ έννοιαν και υπερένδοξα», έτσι και η Κοίμησή της είναι ένδοξος, αληθινή, ιερή και πανεύφημος. Γι’ αυτό θα υπενθυμίσει ο θεοφόρος Νείλος της Δαμασκού ότι «δεν την έκανε μακάρια ο θάνατος, αλλά αυτή δόξασε το θάνατο διώχνοντας τη λύπη που προξενεί και δείχνοντας το θάνατο ως χαρά»4.

Παρίσταται, λοιπόν «και μετά θάνατον ζώσα» στο Ουράνιο Θυσιαστήριο, στα δεξιά του Υιού και Θεού της, με διάχρυσο ιματισμό και στολισμένη με τις πολυποίκιλες αρετές και τα θεία δώρα με τα οποία την πλούτισε το Άγιο Πνεύμα. Από εκεί, ανοίγει «της ευσπλαχνίας την πύλην» σε όσους τιμούν τον Υιό της και προστρέχουν στη θερμή της πρεσβεία. Αν η Δεβόρρα και η Ιαήλ, γράφει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης μεταφέροντας την ερμηνεία του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, βοήθησαν σε κρίσιμες στιγμές τον παλιό Ισραήλ, πόσο μάλλον η εύσπλαχνη μητέρα του Κυρίου μας στέκεται βοηθός στη δική μας ζωή;5

Αυτή μας παρακολουθεί και μας σκεπάζει με στοργή και αγάπη στις δυσκολίες στιγμές και στα λυπηρά που επιτρέπει ο Θεός.

Αυτή μας υπερασπίζεται τις ώρες των πειρασμών, των πτώσεων και των αμαρτωλών παθών μας.

Αυτή, ως άλλη όρνις, κατά τον λόγο του Χριστού, μας συνάζει κάτω από τις πτέρυγες της χάριτος και του πλουσίου ελέους της.

Χαρίστε μου για λίγο τη σκέψη μας, και πολύ περισσότερο την καρδιά σας, για να μεταφέρω στην αγάπη σας δυό φράσεις δανεισμένες από τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό για την προσφορά της Παναγίας στο ανθρώπινο γένος.

Και πρώτον, την ονομάζει προμνήστρια όλων των αγαθών.

Αυτή είναι η πρόξενος όλων των αγαθών. Έγινε το όργανο και το όπλο κατά των αρχών και των εξουσιών του σκότους, φέρνοντας στον κόσμο τον ζωηφόρο καρπό που είναι ο νέος Αδάμ, ο Χριστός. Με τον καρπό απατήθηκε μέσα στον Παράδεισο της τρυφής ο Αδάμ, με τον νέο καρπό από την άχραντη γαστέρα της καταπατείται το κράτος του διαβόλου και γίνεται το μυστικό όπλο της ανορθώσεως του ανθρώπου, το «φάρμακον αθανασίας, αντίδοτον του μη αποθανείν»6.

‣ Όταν ακόμη σκεφθούμε ότι η Θεοτόκος, κατά την έκφραση των Αγίων Πατέρων, είναι ο τύπος της Εκκλησίας, τότε μπορούμε να κατανοήσουμε τη μεγάλη αλήθεια• ότι, δηλαδή, μέσα σ’ αυτήν την κιβωτό της σωτηρίας αποκτούμε τη δύναμη και ενδυόμαστε την πανοπλία του Θεού για να μπορέσουμε να αντισταθούμε «εν τη ημέρα τη πονηρά και πάντα τα βέλη του πονηρού τα πεπυρωμένα σβέσαι»7.

‣ Αυτή μας χαρίζει την πολυπόθητη ευλογία του Θεού και γίνεται αφορμή να ανθίσει στον κόσμο και πάλι η χαρά και η πνευματική ευφροσύνη. Η πρώτη Εύα εισάγει την κατάρα, η δεύτερη Εύα την ευλογία.

Δυό άνθρωποι.

Δυό διαφορετικές στάσεις απέναντι στο Θεό.

Δυό διαφορετικές προσφορές.

Δυό διαφορετικοί δρόμοι για τον άνθρωπο.8

‣ Αυτή εισάγει στον κόσμο μας την πολυπόθητη ειρήνη για την οποία ιδιαίτερος λόγος γίνεται σήμερα εξαιτίας της παρουσίας των πολέμων, της βίας και του ευτελισμού του ανθρωπίνου προσώπου. Γι’ αυτό θα ψάλλει γεμάτος θαυμασμό ο ιερός υμνογράφος : «αύτη το μεσότοιχον της έχθρας καθελούσα, ειρήνην αντισείξε και το βασίλειον ηνέωξαι»9. Έτσι βρίσκεται στη βάση της παγκοσμιότητος. Είναι η πρώτη που συμβάλλει στην επικράτηση της παγκόσμιας ειρήνης και της συναδελφωσύνης των λαών, που μπορεί να πραγματοποιηθεί και να γίνει ουσιαστική μόνο εν Χριστώ.

Δεύτερον, στο πρόσωπο της Παναγίας έχουμε τον τελικό σκοπό των πάντων, που είναι η ένωση με το Θεό. «Σ’ αυτήν μέσα έγινε ο Θεός άνθρωπος και ο άνθρωπος θεός»10. Αυτή η προσφιλής έκφραση, την οποία βλέπουμε στον Άγιο Ειρηναίο Επίσκοπο Λυώνος και τον στύλο της Ορθοδοξίας Μέγα Αθανάσιο, καθώς και στα πρόσωπα όλων των θεοφόρων Πατέρων της Εκκλησίας μας, δηλώνει το μυστήριο της Θείας Οικονομίας και την κεντρική θέση της Θεοτόκου : «υπερφυώς χορηγούσης το πλασθήναι τω Πλάστη και το ανθρωπισθήναι τω Θεώ και ποιητή του παντός θεούντι το πρόσλημμα»11, δηλαδή τον άνθρωπο.

Αυτήν χρησιμοποιεί ο Τριαδικός Θεός για να κατασκευάσει νέους χιτώνες για τους ανθρώπους, σε αντικατάσταση των δερματίνων χιτώνων της αμαρτίας. Με την πάναγνη σάρκα της και με το στημόνι της θείας φύσεως υφαίνει τον άρραφο χιτώνα της θεανθρώπινης υποστάσεώς Του και χαρίζει στον άνθρωπο τη νέα στολή. Γι’ αυτό έχει γραφεί ότι οι λευκοί χιτώνες της σωτηρίας μας είναι φτιαγμένοι με το άχραντο υφάδι της θεομητορικής υπακοής και αφοσιώσεως. Έτσι, ο κάθε πιστός είναι σαρξ εκ της σαρκός της, γιατί η νέα στολή, την οποία φορέσαμε οι χοϊκοί, είναι φτιαγμένη όχι απλώς με τα χέρια της, αλλά με την αμόλυντη ύπαρξή της12.

Χάρη σε αυτήν την ένωση των δυό φύσεων χωρίς «τροπήν, η φυρμόν η διαίρεσιν»13 έχουμε αποκτήσει το ύψιστο προνόμιο : την ένωσή μας με το Θεό και τη θέωση ολοκλήρου του ανθρωπίνου γένους, την ύψωσή μας στη σφαίρα του Θεού και τη συμμετοχή μας στη ζωή του Χριστού. Σ’ αυτήν την εξύψωση αναφέρεται και ο ιερός υμνωδός επαναλαμβάνοντας τα λόγια του Αποστόλου Πέτρου : «Θείας γεγόναμεν κοινωνοί φύσεως, δια σου Θεοτόκε αειπάρθενε»14.

Πόσο ωραία μας παρουσιάζει την αλήθεια αυτή ο ιερός υμνογράφος στην εορτή του Ευαγγελισμού : «ο Υιός του Θεού υιός της Παρθένου γίνεται»15 και ακόμη : «άνθρωπος γίνεται Θεός, ίνα θεόν τον Αδάμ απειργάσηται»16. Γιά όλα αυτά δικαίως ο ιερός Δαμασκηνός αναφωνεί:

«Τι είναι πιο παράδοξο από αυτό; Τι πιο μακάριο από αυτό; Ζαλίζομαι από φόβο, φοβάμαι για αυτό που λέγω»17.

Πανήγυρις σήμερα!

Πανήγυρις, μέσα στην καρδιά του καλοκαιριού!

Πανήγυρις, ζυμωμένη με τις παραδόσεις του λαού μας,

που δυστυχώς κάποιοι θέλουν να τις εξαφανίσουν.

Θεομητορικό Πάσχα η σημερινή εορτή.

Κεντρικό πρόσωπο η Μάνα του κόσμου, η Παναγία. Η μορφή της μαγνητίζει μυριάδες ψυχές που φθάνουν σε όλα τα μήκη και πλάτη της πατρίδος μας για να της απευθύνουν τη μυριόστομη καρδιακή προσευχή τους : «Ο γλυκασμός των Αγγέλων, των θλιβομένων η χαρά, χριστιανών η προστάτις, Παρθένε Μήτηρ Κυρίου, αντιλαβού μου και ρύσαι, των αιωνίων βασάνων»18.

Σ’ αυτήν ακουμπούσε πάντοτε ο λαός μας, γι’ αυτό και επέζησε και μεγαλούργησε κάτω από δύσκολες συνθήκες και τραγικές καταστάσεις. Αυτήν παρακαλούσαν τα πρόσωπα εκείνα που πάλεψαν και νίκησαν για να ελευθερωθεί αυτός ο τόπος.

Αυτή θα πρέπει να είναι, μαζί με τον Υιό της, το σημείο της καθημερινής αναφοράς μας. Το όνομά της θα πρέπει, όχι μόνο να είναι στα χείλη μας, μα πολύ περισσότερο στην καρδιά μας, αν θέλουμε να απολαύσουμε στη ζωή μας την ευλογία του Υιού της και την δική της άμαχο προστασία και βοήθεια.

Αυτή, ακόμη, στηρίζει και μητρικά σκεπάζει όλο τον κόσμο, αλλά και τη δική μας ακριτική περιοχή, που μπορούμε να την ονομάζουμε «πόλη και επαρχία της Παναγίας» από το πλήθος των Ιερών Ναών που είναι αφιερωμένοι στο όνομά της και από τις ιερές εικόνες που στολίζουν τον τόπο μας.

Και οφείλουμε ένα μόνο να γνωρίζουμε και να κατανοούμε :

Μόνο με το Χριστό και την Παναγία θα πάμε μπροστά!

Μόνο με το Χριστό και την Παναγία θα πάει μπροστά ο τόπος μας, η πατρίδα μας!

Μόνο με το Χριστό και την Παναγία θα ξεπεράσουμε τις υπάρχουσες δυσκολίες και τα απειλητικά σύννεφα!

Η Παναγία ας γίνει το πρότυπό μας, η αγάπη μας και η χαρά μας, η μητέρα μας και η πρέσβειρα του καθενός μας.