Κυριακή μετά τα Φώτα
Άγια Θεοφάνια
Θεοφάνια Βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο λέγεται και επιφάνεια. Η λέξη Θεοφάνια προέρχεται από το αποστολικό χωρίο “Θεός εφανερώθη εν σαρκί, εδικαιώθη εν Πνεύματι, ώφθη αγγέλοις, εκηρύχθη εν έθνεσιν, επιστεύθη εν κόσμω, ανελήφθη εν δόξη”• και σχετίζεται περισσότερο με την Γέννηση του Χριστού. Η λέξη επιφάνεια προέρχεται από το αποστολικό χωρίο “επεφάνη η Χάρις του Θεού η σωτήριος πάσιν ανθρώποις” και αναφέρεται περισσότερο στην Βάπτιση του Χριστού, γιατί τότε οι άνθρωποι γνώρισαν την χάρι της Θεότητος. Με την εμφάνιση της Αγίας Τριάδος και την ομολογία του Τιμίου Προδρόμου έχουμε την επίσημη ομολογία ότι ο Υιός και Λόγος του Θεού είναι ο “είς της Τριάδος”, ο οποίος ενανθρώπησε για την σωτηρία του ανθρωπίνου γένους από την αμαρτία τον διάβολο και τον θάνατο. Είναι γνωστό ότι στην αρχαία Εκκλησία την ίδια μέρα, 6 Ιανουαρίου, γιόρταζαν μαζί την εορτή των Χριστουγένων και των Θεοφανείων. Οι γιορτές αυτές χωρίστηκαν κατά τον 4ο αιώνα, οπότε τα Χριστούγεννα μεταφέρθηκαν στις 25 Δεκεμβρίου, την ημέρα που οι Εθνικοί γιόρταζαν τον Θεό Ήλιο και οι χριστιανοί τον νοητό Ήλιο της δικαιοσύνης. Λέγεται όμως και ημέρα των φώτων λόγω του βαπτίσματος του φωτισμού των κατηχουμένων και λόγω της φωταψίας. που παραθέτουμε είναι από τοιχογραφία στον Ιερό Ναό του Πρωτάτου των Καρυών του Αγίου Όρους, από τον χρωστήρα του κορυφαίου καλλιτέχνη Πανσελήνου. Στην εικόνα της βάπτισης Στο επάνω μέρος υπάρχει ένα χέρι που ευλογεί μέσα σε δόξα. Κάτω από αυτό εικονίζεται το Άγιο Πνεύμα “εν είδει περιστεράς” και ακριβώς από κάτω ο Χριστός μέσα στα νερά του Ιορδάνου βαπτίζεται από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, ο οποίος δεν κοιτά τον Χριστό, αλλά έχει στραμμένο το βλέμμα του στον ουρανό από όπου ακούει την φωνή του Πατέρα εν αγίω Πνεύματι να μαρτυρή: “ούτός εστιν ο υιός μου ο αγαπητός, εν ω ευδόκησα”. Η απεικόνιση αυτή είναι πολύ σημαντική, διότι εδώ έχουμε την αποκάλυψη της Αγίας Τριάδος στον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς διδάσκει ότι τα ζώα δεν έχουν νού και λόγο αλλά μόνο πνεύμα ζωτικό, το οποίο πνεύμα δεν υφίσταται καθ’ εαυτό, πράγμα που σημαίνει ότι όταν πεθαίνουν τα ζώα χάνεται και το πνεύμα, αφού δεν έχει ουσία αλλά μόνο ενέργεια. Ο άνθρωπος όμως έχει νου λόγο και πνεύμα που ζωοποιεί συνημμένο σώμα γι’ αυτό και αυτός μόνο είναι κατ’ εικόνα της τρισυποστάτου θεότητος. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ερμηνεύοντας την φράση “εν ω ευδόκησα” γράφει πώς το θέλημα του Θεού είναι ένα, αλλά άλλοτε ενεργεί κατ’ ευδοκία, αφού το θέλει ο Θεός και άλλοτε κατά παραχώρηση. Ο Θεός είδε ότι θα γινόταν η πτώση του ανθρώπου, δεν τον έπλασε γι’ αυτήν αλλά τελικά την παραχώρησε, γιατί το θέλησε ο ίδιος ο άνθρωπος. Ο Θεός δεν καταργεί την ελευθερία του ανθρώπου. Έτσι άλλο το κατ’ ευδοκίαν θέλημα του Θεού και άλλο το κατά παραχώρηση. Μ’ αυτό το σκεπτικό η επιβεβαίωση του Πατρός “ούτός εστιν ο υιός μου ο αγαπητός, εν ω ευδόκησα” έδειχνε ότι η ενανθρώπηση ήταν το κατ’ ευδοκία θέλημα του Θεού. Η μαρτυρία του Θεού Πατέρα για τον Υιό του φανερώνει ότι ο Υιός είναι “απαύγασμα της δόξης του Πατρός”, αφού κοινή είναι η ουσία και η ενέργεια του Τριαδικού Θεού. Η εμφάνιση τώρα του Αγίου Πνεύματος “σαν περιστέρι” μας δείχνει ότι το Άγιο Πνεύμα δεν ήταν περιστέρι, αλλά φάνηκε σαν περιστέρι και αυτό λέγεται διότι το Άγιο Πνεύμα δεν είναι κτιστό αλλά άκτιστο όπως και τα άλλα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος. Το ότι το Άγιο Πνεύμα μαζί με την φωνή του Πατρός κάθισε πάνω στον Χριστό δείχνει το ομοούσιο των προσώπων της Αγίας Τριάδος, καθώς επίσης φανερώνει ότι ο Μεσσίας δεν ήταν ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, αλλά ο Χριστός. Είναι γνωστό πώς ο Χριστός δεν είχε ανάγκη βαπτίσματος, αφού το βάπτισμα του Ιωάννου οδηγούσε τους ανθρώπους στην συναίσθηση των αμαρτιών τους. Ο Χριστός, γράφει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, δεν βαπτίστηκε επειδή είχε ανάγκη κάθαρσης, “αλλά την εμήν οικειούμενος κάθαρσιν”. Ο Χριστός βαπτίστηκε για να συντρίψη τις κεφαλές των δρακόντων στο νερό, επειδή υπήρχε η αντίληψη ότι οι δαίμονες κατοικούν μέσα στο νερό. Γι’ αυτό και παρατηρούμε στην εικόνα της βάπτισης τέρατα μέσα στο νερό που έχουν στραμμένα τα νώτα τους στον Χριστό λόγω του πυρός της θεότητος. Ο Χριστός βαπτίστηκε για να πλύνη την αμαρτία και να θάψη ολόκληρο τον παλαιό Αδάμ μέσα στο νερό. Πολλές εικόνες της βαπτίσεως σε συνδυασμό και με την υμνογραφία της εορτής παρουσιάζουν τον Χριστό τελείως γυμνό, υποδηλώνοντας έτσι πόσο ο Χριστός ταπείνωσε τον εαυτό του για χάρη των ανθρώπων. Γυμνώθηκε εκείνος για να ντύση τον άνθρωπο με ένδυμα αφθαρσίας. Ένα άλλο κύριο πρόσωπο που έλαβε μέρος στην βάπτιση είναί ο βαπτιστής Ιωάννης. Αξιώθηκε από τον θεό να ακούση την φωνή του Πατρός, να δη τον Λόγο του Θεού και το Πνεύμα του Θεού. Το “καί ιδού ανεώχθησαν αυτώ οι ουρανοί” του ευαγγελιστού Ματθαίου και το “είδε σχιζομένους τους ουρανούς” του ευαγγελιστού Μάρκου δηλώνουν την υπεροχή του ακτίστου έναντι του κτιστού, αλλά και την αποκατάσταση “άνοιγμα” της σχέσης Θεού και ανθρώπων μετά το “κλείσιμο” από την αμαρτία. Πολλά μπορεί να πη κανείς με βάση την διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας για την θεολογική ανάλυση της εικόνας της βαπτίσεως. Βασικό σημείο όμως είναι ότι ο Χριστός έδωσε την δυνατότητα στον καθένα να αποκτήση την Χάρη της υιοθεσίας, τα Θεοφάνεια στην προσωπική του ζωή.
Άγια Θεοφάνια
Θεοφάνια Βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο λέγεται και επιφάνεια. Η λέξη Θεοφάνια προέρχεται από το αποστολικό χωρίο “Θεός εφανερώθη εν σαρκί, εδικαιώθη εν Πνεύματι, ώφθη αγγέλοις, εκηρύχθη εν έθνεσιν, επιστεύθη εν κόσμω, ανελήφθη εν δόξη”• και σχετίζεται περισσότερο με την Γέννηση του Χριστού. Η λέξη επιφάνεια προέρχεται από το αποστολικό χωρίο “επεφάνη η Χάρις του Θεού η σωτήριος πάσιν ανθρώποις” και αναφέρεται περισσότερο στην Βάπτιση του Χριστού, γιατί τότε οι άνθρωποι γνώρισαν την χάρι της Θεότητος. Με την εμφάνιση της Αγίας Τριάδος και την ομολογία του Τιμίου Προδρόμου έχουμε την επίσημη ομολογία ότι ο Υιός και Λόγος του Θεού είναι ο “είς της Τριάδος”, ο οποίος ενανθρώπησε για την σωτηρία του ανθρωπίνου γένους από την αμαρτία τον διάβολο και τον θάνατο. Είναι γνωστό ότι στην αρχαία Εκκλησία την ίδια μέρα, 6 Ιανουαρίου, γιόρταζαν μαζί την εορτή των Χριστουγένων και των Θεοφανείων. Οι γιορτές αυτές χωρίστηκαν κατά τον 4ο αιώνα, οπότε τα Χριστούγεννα μεταφέρθηκαν στις 25 Δεκεμβρίου, την ημέρα που οι Εθνικοί γιόρταζαν τον Θεό Ήλιο και οι χριστιανοί τον νοητό Ήλιο της δικαιοσύνης. Λέγεται όμως και ημέρα των φώτων λόγω του βαπτίσματος του φωτισμού των κατηχουμένων και λόγω της φωταψίας. που παραθέτουμε είναι από τοιχογραφία στον Ιερό Ναό του Πρωτάτου των Καρυών του Αγίου Όρους, από τον χρωστήρα του κορυφαίου καλλιτέχνη Πανσελήνου. Στην εικόνα της βάπτισης Στο επάνω μέρος υπάρχει ένα χέρι που ευλογεί μέσα σε δόξα. Κάτω από αυτό εικονίζεται το Άγιο Πνεύμα “εν είδει περιστεράς” και ακριβώς από κάτω ο Χριστός μέσα στα νερά του Ιορδάνου βαπτίζεται από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, ο οποίος δεν κοιτά τον Χριστό, αλλά έχει στραμμένο το βλέμμα του στον ουρανό από όπου ακούει την φωνή του Πατέρα εν αγίω Πνεύματι να μαρτυρή: “ούτός εστιν ο υιός μου ο αγαπητός, εν ω ευδόκησα”. Η απεικόνιση αυτή είναι πολύ σημαντική, διότι εδώ έχουμε την αποκάλυψη της Αγίας Τριάδος στον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς διδάσκει ότι τα ζώα δεν έχουν νού και λόγο αλλά μόνο πνεύμα ζωτικό, το οποίο πνεύμα δεν υφίσταται καθ’ εαυτό, πράγμα που σημαίνει ότι όταν πεθαίνουν τα ζώα χάνεται και το πνεύμα, αφού δεν έχει ουσία αλλά μόνο ενέργεια. Ο άνθρωπος όμως έχει νου λόγο και πνεύμα που ζωοποιεί συνημμένο σώμα γι’ αυτό και αυτός μόνο είναι κατ’ εικόνα της τρισυποστάτου θεότητος. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ερμηνεύοντας την φράση “εν ω ευδόκησα” γράφει πώς το θέλημα του Θεού είναι ένα, αλλά άλλοτε ενεργεί κατ’ ευδοκία, αφού το θέλει ο Θεός και άλλοτε κατά παραχώρηση. Ο Θεός είδε ότι θα γινόταν η πτώση του ανθρώπου, δεν τον έπλασε γι’ αυτήν αλλά τελικά την παραχώρησε, γιατί το θέλησε ο ίδιος ο άνθρωπος. Ο Θεός δεν καταργεί την ελευθερία του ανθρώπου. Έτσι άλλο το κατ’ ευδοκίαν θέλημα του Θεού και άλλο το κατά παραχώρηση. Μ’ αυτό το σκεπτικό η επιβεβαίωση του Πατρός “ούτός εστιν ο υιός μου ο αγαπητός, εν ω ευδόκησα” έδειχνε ότι η ενανθρώπηση ήταν το κατ’ ευδοκία θέλημα του Θεού. Η μαρτυρία του Θεού Πατέρα για τον Υιό του φανερώνει ότι ο Υιός είναι “απαύγασμα της δόξης του Πατρός”, αφού κοινή είναι η ουσία και η ενέργεια του Τριαδικού Θεού. Η εμφάνιση τώρα του Αγίου Πνεύματος “σαν περιστέρι” μας δείχνει ότι το Άγιο Πνεύμα δεν ήταν περιστέρι, αλλά φάνηκε σαν περιστέρι και αυτό λέγεται διότι το Άγιο Πνεύμα δεν είναι κτιστό αλλά άκτιστο όπως και τα άλλα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος. Το ότι το Άγιο Πνεύμα μαζί με την φωνή του Πατρός κάθισε πάνω στον Χριστό δείχνει το ομοούσιο των προσώπων της Αγίας Τριάδος, καθώς επίσης φανερώνει ότι ο Μεσσίας δεν ήταν ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, αλλά ο Χριστός. Είναι γνωστό πώς ο Χριστός δεν είχε ανάγκη βαπτίσματος, αφού το βάπτισμα του Ιωάννου οδηγούσε τους ανθρώπους στην συναίσθηση των αμαρτιών τους. Ο Χριστός, γράφει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, δεν βαπτίστηκε επειδή είχε ανάγκη κάθαρσης, “αλλά την εμήν οικειούμενος κάθαρσιν”. Ο Χριστός βαπτίστηκε για να συντρίψη τις κεφαλές των δρακόντων στο νερό, επειδή υπήρχε η αντίληψη ότι οι δαίμονες κατοικούν μέσα στο νερό. Γι’ αυτό και παρατηρούμε στην εικόνα της βάπτισης τέρατα μέσα στο νερό που έχουν στραμμένα τα νώτα τους στον Χριστό λόγω του πυρός της θεότητος. Ο Χριστός βαπτίστηκε για να πλύνη την αμαρτία και να θάψη ολόκληρο τον παλαιό Αδάμ μέσα στο νερό. Πολλές εικόνες της βαπτίσεως σε συνδυασμό και με την υμνογραφία της εορτής παρουσιάζουν τον Χριστό τελείως γυμνό, υποδηλώνοντας έτσι πόσο ο Χριστός ταπείνωσε τον εαυτό του για χάρη των ανθρώπων. Γυμνώθηκε εκείνος για να ντύση τον άνθρωπο με ένδυμα αφθαρσίας. Ένα άλλο κύριο πρόσωπο που έλαβε μέρος στην βάπτιση είναί ο βαπτιστής Ιωάννης. Αξιώθηκε από τον θεό να ακούση την φωνή του Πατρός, να δη τον Λόγο του Θεού και το Πνεύμα του Θεού. Το “καί ιδού ανεώχθησαν αυτώ οι ουρανοί” του ευαγγελιστού Ματθαίου και το “είδε σχιζομένους τους ουρανούς” του ευαγγελιστού Μάρκου δηλώνουν την υπεροχή του ακτίστου έναντι του κτιστού, αλλά και την αποκατάσταση “άνοιγμα” της σχέσης Θεού και ανθρώπων μετά το “κλείσιμο” από την αμαρτία. Πολλά μπορεί να πη κανείς με βάση την διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας για την θεολογική ανάλυση της εικόνας της βαπτίσεως. Βασικό σημείο όμως είναι ότι ο Χριστός έδωσε την δυνατότητα στον καθένα να αποκτήση την Χάρη της υιοθεσίας, τα Θεοφάνεια στην προσωπική του ζωή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου