Κυριακή ΙΒ’ Ματθαίου: 

Ευλογημένη φτώχεια! 

Μακαριστού Μητροπ. Πρ. Φλωρίνης, Αυγουστίνου Καντιώτου.

Ματθ. 19, 16-26

«Ει θέλεις τέλειος είναι, ύπαγε πώλησόν

σου τα υπάρχοντα και δος πτωχοίς, και

έξεις θησαυρον εν ουρανώ»

(Ματθ. 19,21)

Ακούσατε, αγαπητοί μου, το σημερινό Ευαγγέλιο. Ο ευαγγελιστής Ματθαίος περιγράφει τη συνάντησι του Χριστού με ένα νέο, που είχε μεγάλη κτηματική περιουσία. Ο άνθρωπος αυτός, παρά τα πλούτη του, έδειξε ότι τον συγκινούν και πνευματικά ενδιαφέροντα. Ήρθε στο Χριστό για να του υποβάλει ένα ερώτημα, που τον απασχολούσε· Τί πρέπει νά κάνω, για ν’ αποκτήσω την αιώνια ζωή; (Ματθ. 19,16). Ο Κύριος του υπενθύμισε τις εντολές του Μωϋσέως, και τέλος την εντολή της αγάπης προς τον πλησίον. Ο νέος απήντησε, ότι τα τηρεί όλα αυτά, αλλά δεν ικανοποιείται· θέλει κάτι περισσότερο. Βλέποντάς το νέο να εκφράζη ένα ανώτερο πόθο, ο Χριστός του είπε· «Ει θέλεις τέλειος είναι, ύπαγε πώλησόν σου τα υπάρχοντα και δος πτωχοίς, και έξεις θησαυρόν εν ουρανώ, και δεύρο ακολούθει μοι», δηλαδή·

Αν θέλης να είσαι τέλειος, πήγαινε πούλησε ό,τι έχεις και δος τα στους φτωχούς, και θ’ αποκτήσης θησαυρό στον ουρανό, και γίνε ακόλουθός μου (Ματθ. 19, 21). Ο νέος όμως, ακούγοντας την υπόδειξι αυτή, παραδόξως άλλαξε διαθέσεις. Έδειξε να στενοχωρήται. Έπαυσε αμέσως να ενδιαφέρεται για τα υψηλά και μεγάλα πράγματα, και κάνοντας μεταβολή έφυγε περίλυπος. Και σημειώνει ο ευαγγελιστής Ματθαίος· «Ήν γαρ έχων κτήματα πολλά» (Ματθ. 19,23). Δυστυχώς ο πόθος των κτημάτων νίκησε τον πόθο της τελειότητος.

***

Οι άνθρωποι των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων συνήθως μέμφονται τη μιζέρια τους, καταριώνται τη φτώχεια τους. Θεωρούν ευτυχισμένους και ζηλευτούς τους πλουσίους, αξιολύπητο δε και ταλαίπωρο τον εαυτό τους. Αλλ’ ας εξετάσουμε, είνε η φτώχεια κακό:

Κακό, για όσους κρίνουν με τα κριτήρια και τα σταθμά του κόσμου, είνε κάθε τι που έρχεται σε αντίθεσι με την καλοπέρασι, τις φιλοδοξίες, τα συμφέροντα και τα κέφια του ανθρώπου. Για όσους όμως κρίνουν σύμφωνα με το Ευαγγέλιο, υπάρχει μεγάλη διαφορά. Γι’ αυτούς κακό είναι μόνο ό,τι προσκρούει στο θέλημα τού Θεού. Γι’ αυτούς, δηλαδή, κακό είνε μόνο η αμαρτία.

Έχοντας υπ’ όψιν αυτά μπορούμε να πούμε, ότι η φτώχεια δεν είνε κακό. Ο τρόπος που ζη ένας τίμιος φτωχός άνθρωπος δεν προσκρούει καθόλου στο θέλημα τού Θεού . Αν η φτώχεια ήταν κάτι ασυμβίβαστο με την κατά Θεόν ζωή, τότε η αγία Γραφή θα ζητούσε και θα επέβαλλε σε όλους, να προσπαθούν να γίνουν πλούσιοι. Η φτώχεια ασφαλώς έχει πολλές δυσκολίες στην καθημερινή βιοπάλη· απαιτεί κόπο και ιδρώτα. Την επιτρέπει όμως ο Θεός, διότι απ’ αυτήν ηθικώς δεν έχει βλαβή ο άνθρωπος· η πνευματική του υπόστασι και η αιώνιος ζωή του δεν κινδυνεύουν.

Η φτώχεια είνε ακόμη μιά κατάστασι που την έζησαν άνθρωποι του Θεού. Άγιοι άνθρωποι έζησαν με ισόβιο σύντροφο τη φτώχεια. Ποιόν πρώτο και ποιόν δεύτερο ν’ αναφέρη κανείς; Φτωχοί ήταν η Παναγία μητέρα του Χριστού και ο μνήστωρ άγιος Ιωσήφ, που τη νύκτα των Χριστουγέννων δεν εύρισκαν κατάλυμα στη Βηθλεέμ. Φτωχός ήταν ο Πρόδρομος Ιωάννης, σαν τον προφήτη Ηλία, με μόνο κτήμα του ένα ρούχο από δέρμα καμήλου. Φτωχός ο Λάζαρος της γνωστής παραβολής, που προσπαθούσε να χορτάση την πείνα του με τα ψίχουλα που έπεφταν απ’ το τραπέζι του πλουσίου. Φτωχοί οι δώδεκα απόστολοι, που όταν κάποτε χρειάστηκε να πληρώσουν φόρο, δεν είχαν (βλ. Ματθ. 17, 24-27), κι όταν κάποιος χωλός ζητιάνος περίμενε ελεημοσύνη από αυτούς, ο Πέτρος του είπε· «Αργύριον και χρυσίον ουχ υπάρχει μοι….» (Πραξ. 3,6).

Η αγία Γραφή ρητώς μακαρίζει τη φτώχεια λέγοντας· «Μακάριοι οι πτωχοί…» (Λουκ. 6, 20). Ο Θεός αγαπά τους φτωχούς ανθρώπους. Όταν δε ο Υιός του Θεού, ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, ενανθρώπησε, έζησε αυτός, ο βασιλεύς ουρανού και γης, δουλεύοντας σαν ξυλουργός, σαν ο τελευταίος φτωχός, και έλεγε· «Αι αλώπεκες φωλεούς έχουσι και τα πετεινά του ουρανού κατασκηνώσεις, ο δε υιός του ανθρώπου ουκ έχει που την κεφαλήν κλίνη» (Ματθ. 8,20).

Δεν είνε κακό η φτώχεια αυτή καθ’ εαυτή, όπως δεν είνε κακό και ο πλούτος αυτός καθ’ εαυτόν. Εξαρτάται από τη χρήσι που θα κάνη ο άνθρωπος. Αν ο άνθρωπος προσέξη, τότε μπορεί και ο πλούτος, που θα διαχειρισθή να μη τον κάνη πλεονέκτη, όπως συνέβη λ.χ. στην περίπτωσι του Αβραάμ, αλλά και η φτώχεια, που θα περάση, να μην τον κάνη γογγυστή, όπως συνέβη λ.χ. με τον Ιωβ.

***

Δεν είνε λοιπόν κακό η φτώχεια. Κι όχι μόνο κακό δεν είνε, αλλά μπορεί να γίνη και αιτία μεγάλου καλού, μεγάλης πνευματικής ωφελείας. Ένας περίφημος ιεροκήρυξ, ο Νικηφόρος Θεοτόκης, σε σχετική ομιλία του μεταξύ άλλων απαριθμεί τα καλά της φτώχειας, τι πλεονεκτήματα εξασφαλίζει η φτώχεια σ’ αυτούς που την υπομένουν με γενναίο φρόνημα και πίστι στην θεία πρόνοια. Ας το παρακολουθήσουμε.

Ο φτωχός άνθρωπος περιφρονείται συνήθως από τους πλουσίους. Αυτό βέβαια τον θέτει σε δοκιμασία. Από το άλλο μέρος όμως τον καλλιεργεί στην ταπείνωσι, που είνε η βάσι όλων των άλλων αρετών. «Η ευτέλεια της πτωχείας, η παραδρομή (=παραθεώρησις) και ο εξευτελισμός και η περιφρόνησις των ανθρώπων βυθίζουσι την ψυχήν εις το βάθος της ταπεινώσεως. ….Πτωχόν δε υπερήφανον δυσκόλως ευρίσκεις». Εάν έχη κανείς το θεμέλιο των αρετών, την ταπείνωσι, μπορεί νά οικοδομήση με ασφάλεια όλο το οικοδόμημα της σωτηρίας. Και οι φτωχοί κατά κανόνα έχουν αυτό το θεμέλιο.

Ο πλούτος κατ’ ουσίαν είνε βάρος. Ο φτωχός είνε απηλλαγμένος από το βάρος αυτό και περισσότερο ελεύθερος. «Τού πτωχού η καρδία ουδένα δεσμόν έχει και ουδένα δεσπότην, επειδή ουδέν έχει δυνάμενον δεσμεύσαι ή υποδουλώσαι την καρδίαν αυτού». Ο φτωχός λοιπόν είνε ελεύθερος κι από τό φοβερό πάθος της πλεονεξίας.

Στην κορυφή όλων των αρετών είνε η αγάπη. Αλλοίμονο δε, αν η αγάπη υποτάσσεται μόνο στο εγώ και στο συμφέρον. Δεν είνε τότε αγάπη αληθινή. Είνε φιλαυτία. Η αληθινή αγάπη είνε ελεύθερη από προσωπικά συμφέροντα. Στρέφεται με προθυμία προς τον πλησίον και ολόψυχα προς το Θεό. Και εδώ λοιπόν ο φτωχός δεν υστερεί. «Η αγάπη του πτωχού εστιν ελευθέρα και αδούλωτος…. Ο πτωχός μετά μεγάλης ευκολίας αγαπά τον Θεόν εξ όλης ψυχής και διανοίας και ισχύος». Ο φτωχός, ως αδύνατος άνθρωπος, αισθάνεται την ανάγκη να τον αγαπούν, γι’ αυτό και ο ίδιος δεν αρνείται την αγάπη του σε κανένα.

Τέλος ο Θεοτόκης σημειώνει· «Ο πτωχός ευκολώτερα αναβαίνει εις την ενδεχομένην (=δυνατήν) τοίς ανθρώποις τελειότητα· δια τούτο ουν είπεν ο Κύριος ημών· “ Ει θέλεις τέλειος είναι, ύπαγε πώλησόν σου τα υπάρχοντα και δος πτωχοίς” (Ματθ. 19,21). Αυτή είνε και η γενική κρίσις του Νικηφόρου Θεοτόκη· «Η πτωχεία αναβιβάζει τον άνθρωπον εις την τελειότητα».

***

Αγαπητοί μου,

Οι περισσότεροι χριστιανοί είμαστε φτωχοί. Όσοι λοιπόν ανήκουμε στην τάξι των φτωχών, ας μη γογγύζουμε και ας μην καταρώμεθα τη φτώχεια μας. Αντιθέτως, ας δοξάζουμε το Θεό και ας χαιρώμεθα γι’ αυτόν. Αν είχαμε χρήματα και ήμασταν πλούσιοι, ίσως να μην ήμασταν τόσο κοντά στο Θεό. Πολλοί, που ήρθαν απότομα στα χέρια τους χρήματα πολλά, έχασαν τον έλεγχο του εαυτού τους, έπεσαν στην πλεονεξία, στη ματαιοδοξία, στην απιστία. Αντιθέτως η φτώχεια είνε καμίνι, μέσα από τό οποίο ο χριστιανός καθαρίζεται και η αξία του λάμπει περισσότερο.

Προσοχή όμως, διότι η φτώχεια είνε δύο ειδών. Υπάρχει φτώχεια ακούσια, και φτώχεια εκούσια. Η ακούσια φτώχεια μπορεί να προκαλέσει γογγυσμό και μεμψιμοιρία. Η εκούσια φτώχεια είνε η φτώχεια που δίδαξε ο Χριστός. Εκείνος «δι’ ημάς επτώχευσε πλούσιος ών» (Β΄Κορ. 8,9). Αυτή η φτώχεια είνε εκείνη που δίδαξαν οι απόστολοι και αυτήν αξίζει να ζηλεύουμε, όπως λέει ο ι. Χρυσόστομος· «Εννόησον τον Παύλον, τον Πέτρον· εννόησον τον Ιωάννην, τον Ηλίαν· μάλλον δε αυτόν τον Υιόν του Θεού, τον ουκ έχοντα που την κεφαλήν κλίναι. Εκείνου ζηλωτής γενού, και των εκείνων δούλων, και τον άφατον τούτων φαντάζου πλούτον» (εις Ματθ. ομ ΞΓ΄ 4· Ε.Π.Ε. 11 (42), 504). Αυτή η φτώχεια, η εκουσία, ισοδυναμεί με τον πιό μεγάλο πλούτο.

Τέλος, όσοι ανήκουν στην τάξι των ευπόρων, αυτοί, αν θέλουν να είνε χριστιανοί, ας κάνουν δύο πράγματα. Πρώτον ας αναγνωρίσουν το μεγαλείο των εκουσίως φτωχών κι ας τους θαυμάσουν για την ανωτερότητά τους. Και δεύτερον ας αρχίσουν να τους μιμούνται. Ας αρχίσουν να γίνωνται και αυτοί λιγώτερο πλούσιοι και περισσότερο φτωχοί, εκουσίως φτωχοί, ασκώντας τη μεγάλη αρετή της εμπράκτου αγάπης και της ελεημοσύνης.

Από το βιβλίο: Επισκόπου Αυγουστίνου Ν. Καντιώτου, Μητροπολίτου Πρ. Φλωρίνης: Κυριακή. Σύντομα κηρύγματα επί των Ευαγγελικών περικοπών.

Έκδοσις Ορθοδόξου Ιεραποστολικής Αδελφότητος «Ο Σταυρός»

Η/Υ επιμέλεια Αικατερίνας Κατσούρη.

ΠΗΓΗ