ΚΥΡΙΑΚΗ  ΙΣΤ΄  ΛΟΥΚΑ- ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ -

Λκ. ιη΄, 10-14

 Ἀρχὴ τοῦ Τριωδίου σήμερα, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, καὶ ἡ  Ἐκκλησία μας, μέσα ἀπὸ τὴν Εὐαγγελικὴ περικοπή, ποὺ εἶναι ἡ παραβολὴ τοῦ Τελώνη καὶ τοῦ Φαρισαίου, μᾶς διδάσκει τὸ πραγματικὸ περιεχόμενο αὐτῆς τῆς εὐλογημένης περιόδου. Μᾶς διδάσκει τὴν πραγματικὴ προσευχὴ, ποὺ εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ταπείνωσης, τῆς ἐσωτερικῆς ἐκείνης συντριβῆς ποὺ ὁδηγεῖ στὴ συναίσθηση τῆς μηδαμινότητάς μας καὶ μᾶς ἐπισημαίνει τοὺς κινδύνους τῆς λανθασμένης ἀντίληψης καὶ νοοτροπίας ποὺ ἔχουμε γιὰ τὴν προσευχὴ καὶ γενικώτερα γιὰ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴ λατρευτική της ἀγωγή. Καὶ εἶναι πραγματικὰ εὐλογία ποὺ ἡ περίοδος τοῦ Τριωδίου ἔρχεται σὲ μιὰ δύσκολη γιὰ ὅλους μας χρονικὰ στιγμή, ἀφοῦ ἔχουμε τὴ βεβαιότητα τοῦ Κυρίου μας, ὅτι «τοῦτο τὸ γένος ἐν οὐδενὶ δύναται ἐξελθεῖν εἰμὶ ἐν προσευχῇ καὶ νηστείᾳ».

Σέ μερικούς πού παρουσιάζονταν σίγουροι γιά τήν εὐσέβειά τους, περιφρονώντας τούς ἄλλους, ὁ Χριστός εἶπε τήν  παραβολή: Δυό ἄνθρωποι, ὁ Φαρισαῖος καί ὁ τελώνης, ἀνέβηκαν στό ναό γιά νά προσευχηθοῦν. Ὁ Φαρισαῖος στάθηκε ἐπιδεικτικά κάνοντας τήν ἑξῆς προσευχή σχετικά μέ τόν ἑαυτό του: «Θεέ μου σέ εὐχαριστῶ πού δέν εἶμαι σάν τούς «ἄλλους» ἅρπαγας, ἄδικος, μοιχός, ἤ καί σάν αὐτόν ἐδῶ τόν τελώνη. Ἐγώ νηστεύω δύο φορές τήν ἑβδομάδα καί δίνω στό ναό τό δέκατο ἀπό τά εἰσοδήματά μου». Ὁ τελώνης ἀντίθετα, στεκόταν πολύ πίσω καί δέν τολμοῦσε οὔτε τά μάτια του νά σηκώσει στόν οὐρανό. Χτυποῦσε τό στῆθος του καί ἔλεγε: «Θεέ μου σπλαχνίσου μέ τόν ἁμαρτωλό». Καί κλείνει τήν παραβολή ὁ Χριστός ὡς ἑξῆς: «Σᾶς βεβαιώνω πώς ὁ τελώνης ἔφυγε γιά τό σπίτι του ἀθωωμένος καί συμφιλιωμένος μέ τό Θεό, ἐνῶ ὁ ἄλλος ὄχι. Διότι ὅποιος ὑψώνει τόν ἑαυτό του θά ταπεινωθεῖ, κι ὅποιος τόν ταπεινώνει θά ὑψωθεῖ».

Ἡ προσευχὴ καὶ ἡ νηστεία εἶναι τὰ ὅπλα τὰ ὁποῖα προφυλάσσουν τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὰ ἀκάθαρτα καὶ πονηρὰ πνεύματα, τὰ ὁποῖα  μὲ ποικίλους τρόπους δελεάζουν τὸν ἄνθρωπο, ὠθώντας τον στὸ δικό τους θέλημα. Τὴ δύναμη καὶ τὴν ἐνέργεια τῆς προσευχῆς περιγράφουν οἱ Πατέρες, χαρακτηρίζοντάς την ὡς τὸ τεῖχος τῆς πίστεως. «Ἡ προσευχὴ ἀποτρέπει τὴν ὀργὴ τοῦ Θεοῦ καὶ ἐπαγρυπνεῖ στὶς ἐπιθέσεις τοῦ ἐχθροῦ· ξεπλένει τὶς ἁμαρτίες καὶ ἀποκρούει τοὺς πειρασμούς· παρηγορεῖ τοὺς μικρόψυχους καὶ ἀναπαύει τοὺς μεγαλόψυχους· συνοδεύει τοὺς ξενητεμένους καὶ γαληνεύει τὴν τρικυμία τῆς θάλασσας· τρέφει τοὺς φτωχοὺς καὶ καθοδηγεῖ τοὺς πλούσιους».

Τὴ μεγάλη δύναμη τῆς προσευχῆς καὶ τῆς νηστείας δίδαξε ἔμπρακτα ὡς ἄνθρωπος ὁ Κύριος, ὅταν μὲ τὴν τεσσαρακονθήμερη νηστεία καὶ προσευχὴ ἀντιμετώπισε τοὺς πειρασμούς. Δὲν ὑπάρχει τίποτε πιὸ δυνατὸ ἀπὸ ἄνθρωπο ποὺ προσεύχεται γνήσια, λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, καὶ προσθέτει ὅτι ὅποιος προσεύχεται σωστὰ καὶ νηστεύει δὲν ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ πολλά, οὔτε γίνεται φιλοχρήματος, γι᾽ αὐτὸ καὶ εἶναι ἀνοιχτότερος στὴν ἐλεημοσύνη.  Ἐκεῖνος ποὺ προσεύχεται μὲ νηστεία ἔχει διπλὰ τὰ φτερὰ τῆς πίστης, ποὺ ἀντέχουν στοὺς ἀνέμους.  Ἔχοντας αὐτὰ στὸ νοῦ μας, ὀφείλουμε νὰ προσέχουμε καὶ νὰ προσευχώμαστε, χωρὶς νὰ παραθεωροῦμε τὴ δύναμη καὶ τὴν ἀξία τῆς νηστείας καὶ γιὰ νὰ μὴ προσαρμόσουμε στὸν ἑαυτό μας τὸ λόγο τοῦ  Ἰωάννη ὅτι «λέγεις, ὅτι πλούσιός εἰμι καὶ πεπλούτηκα, καὶ οὐδενὸς χρείαν ἔχω· καὶ οὐκ οἶδας ὅτι σὺ εἶ ὁ ταλαίπωρος καὶ ἐλεεινὸς καὶ πτωχὸς καὶ τυφλὸς καὶ γυμνός», καυχιέσαι πὼς εἶσαι πλούσιος, πὼς ἀπόχτησες μεγάλη περιουσία, πὼς δὲν ἔχεις ἀνάγκη ἀπὸ τίποτα. Καὶ δὲ γνωρίζεις πὼς στὴν πραγματικότητα ἐσὺ εἶσαι ὁ ταλαίπωρος καὶ ὁ ἀξιοθρήνητος, ὁ φτωχὸς καὶ τυφλὸς καὶ γυμνός. Μὲ τὴν προσευχὴ καὶ τὴ νηστεία ἄς «προσερχώμεθα μετὰ παρρησίας τῷ θρόνῳ τῆς χάριτος, ἵνα λάβωμεν ἔλεον, καὶ χάριν εὕρωμεν εἰς εὔκαιρον βοήθειαν», ἄς πλησιάζουμε μὲ θάρρος τὸ θρόνο τῆς χάρης τοῦ Θεοῦ, γιὰ νὰ μᾶς σπλαχνιστεῖ καὶ νὰ μᾶς δωρίσει τὴ χάρη του, τὴν ὥρα ποὺ τὴ χρειαζόμαστε, γνωρίζοντας   ὅτι «ἐὰν εἴπωμεν, ὅτι ἁμαρτίαν οὐκ ἔχομεν ἑαυτοὺς πλανῶμεν» καὶ ὅτι «ἑπτάκις τῆς ἡμέρας πεσεῖται ὁ δίκαιος», μ᾽ αὐτὴ τὴ συναίσθηση.

Αὐτὴ τὴ συναίσθηση τῆς ἠθικῆς ὑπεροχῆς  εἶχε ὁ Φαρισαῖος, ὁ ὁποῖος  «σταθεὶς πρὸς ἑαυτόν ταῦτα προσηύχετο· ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι, ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἤ καὶ ὡς  οὗτος ὁ τελώνης· νηστεύω δὶς τοῦ Σαββάτου, ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι». Τὰ λόγια καὶ τὸ ὕφος τῆς προσευχῆς τοῦ Φαρισαίου δείχνουν ὅτι τὸν Θεὸ τὸν χρειάζεται μόνο γιὰ νὰ ἀναγνωρίσει καὶ νὰ ἐπιβεβαιώσει τὶς ἀρετές του. Ἀνήκει, ὅπως τοὺς λέγει ὁ Κύριος, στοὺς  «πεποιθότας ἐφ᾽ ἑαυτοῖς ὅτι εἰσὶ δίκαιοι καὶ ἐξουθενοῦντας τοὺς λοιπούς», στοὺς ἀνθρώπους ποὺ θεωρώντας τὸν ἑαυτό τους ἀναμάρτητο, κατακρίνουν καὶ ἐξουθενώνουν τοὺς ἄλλους. Τὴν ἀπάντηση τὴ δίνει ἡ ἴδια ἡ Γραφὴ, τῆς ὁποίας ἀκριβοδίκαιο ἑρμηνευτὴ θεωροῦν τὸν ἑαυτό τους.  Ὁ προφητάναξ Δαυίδ μαρτυρεῖ ὅτι «τὸν καταλαλοῦντα λάθρα τοῦ πλησίον αὐτοῦ, τοῦτον ἐξεδίωκον· ὑπερηφάνῳ ὀφθαλμῷ, τούτῳ οὐ συνήσθιον», τὸν ὑπερήφανο ἄνθρωπο ποὺ κατακρίνει τὸν πλησίον του τὸν ἀπομάκρυναν, γιατὶ ὅπως λέγει στὸ βιβλίο τῶν Παροιμιῶν «ἀκάθαρτος παρὰ τῷ Θεῷ πᾶς ὑψηλοκάρδιος» ἀφοῦ «θρασὺς καὶ αὐθάδης καὶ ἀλαζών, λοιμὸς καλεῖται», ὁ ἄνθρωπος ποὺ εἶναι θρασὺς, αὐθάδης καὶ ἀλαζόνας παρομοιάζεται μὲ μολυσματικὴ ἀρρώστια.

Ὁ Φαρισαῖος τῆς  παραβολῆς οὐσιαστικά δέν ἀπευθύνεται στό Θεό. Χρησιμοποιεῖ τόν ναό καί τήν προσευχή, γιά νά προβάλει τόν ἑαυτό του  ἀπορρίπτοντας τούς «ἄλλους». Αὐτοδικαιώνεται καί καυχιέται γιά τίς ἐξωτερικές του ἀρετές. Ἐνῶ παράλληλα κατακρίνει τόν τελώνη, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ παράδειγμα πρός μίμηση. Ἡ προσευχή τοῦ τελώνη ἀποτελεῖ ἔκφραση εἰλικρινοῦς μετανοίας, λυτρωτικοῦ πένθους καί ταπείνωσης, κραυγή ἐκζήτησης τοῦ θείου ἐλέους καί εὐκαιρία αὐτογνωσίας. Γι’ αὐτό ἡ Ἐκκλησία προτρέπει: «Μή προσευξώμεθα φαρισαϊκῶς», ἀλλά μέ συντριβή καί ταπείνωση προσλαμβάνοντας ἀδελφικά τοὺς «ἄλλους».

Ἀλάνθαστο κριτήριο τῆς ἀληθινῆς προσευχῆς, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, ἀποτελεῖ ἡ ταπείνωση. Γι᾽ αὐτὸ καὶ ὁ Κύριος, ὁ ὁποῖος «ὑπερηφάνοις μὲν ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδωσι χάριν», δέχθηκε τὴν προσευχὴ μόνον τοῦ Τελώνη, ὁ ὁποῖος καὶ ἀπὸ τὸν τρόπο ποὺ στάθηκε νὰ προσευχηθεῖ καὶ ἀπὸ τὰ λόγια του καὶ ἀπὸ τὴν κατάνυξη τῆς καρδιᾶς του, φανέρωνε τὴν ταπείνωσή του κι᾽ ἀποζητοῦσε πραγματικὰ τὸ ἔλεος τοῦ Κυρίου: «ὁ Θεὸς ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ». Ἀμήν.