Ἡ Ἀνάληψις τοῦ Κυρίου

Αγίου Χρυσοστόμου Μητροπολίτου Σμύρνης

«Ἐξήγαγε δὲ αὐτοὺς ἔξω εἰς Βηθανίαν, καὶ ἐπάρας τὰς χεῖρας αὐτοῦ ηὐλόγησεν αὐτούς, καὶ ἐγένετο ἐν τῷ εὐλογεῖν αὐτὸν αὐτοὺς διέστη ἀπ᾿ αὐτῶν, καὶ ἀνεφέρετο εἰς τὸν οὐρανόν»

(Λουκ. 24,50)

Τὸ μέγα καὶ ὑψηλὸν μυστήριον, τὸ ὁποῖον περικρύπτει ἡ τὴν Τεσσαρακοστὴν ἀπὸ τοῦ Πάσχα ἡμέραν, Πέμπτην, ἑορταζομένη μεγάλη καὶ ἔνδοξος τῆς Ἀναλήψεως τοῦ Κυρίου εἰς οὐρανοὺς ἡμέρα καὶ πανήγυρις, περικλείεται εἰς τοὺς ὀλίγους ἀλλὰ βαθυτάτας ἐννοίας καὶ ὑψηλὰ διδάγματα περιλομβάνοντας τελευταίους τούτους λόγους, διὰ τῶν ὁποίων ὁ Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς κατακλείει τὸ κατ᾽ αὐτὸν ἱερὸν Εὐαγγέλιον: «Ἐξήγαγε δὲ αὐτοὺς ἔξω ἕως εἰς Βηθανίαν» κ.τ.λ.

Κατὰ τοὺς λόγους τούτους ἡ τελευταία ἐπὶ τῆς γῆς πρᾶξις τοῦ Θεανθρώπου ἡμῶν Λυτρωτοῦ ἦτο νὰ παραλάβῃ τοὺς μαθητάς του ἐκ τῆς Ἱερουσαλήμ, νὰ τοὺς ἐξαγάγῃ ἔστω καὶ μακρὰν τῆς Χριστοκτόνου πόλεως Ἱερουσαλήμ, νὰ τοὺς ὁδηγήσῃ εἰς τὸ κεχαριτωμένον ὄρος τῶν ἐλαιῶν, καὶ ἐκεῖ, ὅπου καὶ ὅτε οἱ ἄχραντοι πόδες τοῦ τὸ ὕστατον ἐπάτουν τὴν γῆν, ν᾿ ἁπλώσῃ καὶ ἐκτείνῃ εἰς μῆκος καὶ ὕψος τὰς χεῖράς του ἐπὶ τοὺς Ἀποστόλους καὶ νὰ δώσῃ εἰς αὐτοὺς τὴν μεγάλην δεσποτικὴν εὐλογίαν του.

Ἐν δὲ τῷ εὐλογεῖν αὐτὸν αὐτούς, ἐν ᾧ δηλονότι χείμαρροι ἀτελεύτητοι τῆς μεγάλης καὶ ἀκενώτου δεσποτικῆς του ταύτης εὐλογίας ἐξηκολούθουν νὰ ἐκπορεύωνται ἐκ τῶν ἐκτεταμένων χειρῶν τοῦ Ἰησοῦ ἐπὶ τοὺς Ἀποστόλους, ὁ Ἰησοῦς βαθμιαίως καὶ μικρὸν κατὰ μικρὸν ἀπεσπᾶτο ἀπὸ τῆς γῆς, καὶ ἀπεχωρίζετο τῶν μαθητῶν του, καὶ ὑψούμενος ὑπεράνω τῶν κεφαλῶν τῶν ἀνεφέρετο εἰς τὸν οὐρανόν, καὶ ἀναλαμβανόμενος ἔπαυε πλέον νὰ εἶνε ὁρατός, ὡς ἐκ τοῦ ὑπερμέτρου ὕψους, εἰς ὃ ἀνήρχετο, εἰς τοὺς ἐκστατικοὺς καὶ ἐνεοὺς Ἀποστόλους. Ἀλλ᾽ οἱ Ἀπόστολοι καὶ πάλιν ἐξηκολούθουν νὰ βλέπωσι πρὸς τὰ ἄνω, καὶ ἐδέησαν Ἄγγελοι ἐπιφανέντες νὰ τοῖς εἴπωσιν «ἄνδρες Γαλιλαῖοι, τί ἑστήκατε ἐμβλέποντες εἰς τὸν οὐρανόν;»

Οἱ Ἀπόστολοι δὲν ἠδύναντο ν᾽ ἀποσπασθῶσι τοῦ ἐξαισίου ἐκεῖνοῦ θεάματος· αὐτοὶ ἠτένιζον μετὰ συνεχομένης πνοῆς, μετὰ μὴ συγκρατουμένης ἀγωνίας καὶ θαυμασμοῦ, εἰς τὸν οὐρανόν, ὅπου μετεφέρετο ὁ πολύτιμος καὶ μοναδικὸς αὐτῶν θησαυρός, ὁ Χριστός, ὅστις εὑρέθη δι᾽ αὐτοὺς ἐν τῷ σπηλαίῳ καὶ τῇ φάτνῃ τῆς Βηθλεέμ, ὅστις ἄνεγνωρίσθη ὡς τοιοῦτος καὶ ὡμολογήθη καὶ ἄνωθεν ὑπὸ τῆς ἐνεχθείσης φωνῆς τοῦ Πατρὸς καὶ κάτωθεν ὑπὸ τοῦ Προδρόμου καὶ Προφῆτου Ἰωάννου ἐν τῷ Ἰορδάνῃ, ὅστις διεσκορπίσθη καὶ ἐξεχύθη διὰ τῶν θαυμαστῶν ἔργων καὶ τοῦ κηρύγματός του καθ᾽ ὅλην τὴν Ἰουδαίαν, τὴν Σαμάρειαν καὶ τὴν Γαλιλαίαν τῶν Ἐθνῶν, ὅστις ἡρπάγη διὰ τῆς προδοσίας τοῦ Ἰούδα ὑπὸ χειρῶν ἀνόμων ἐκ τοῦ κήπου τῆς Γεθσημανῆς, ὅστις μετεκομίσθη καὶ ἐβασανίσθη ἐν τῷ σταυρῷ ἐπὶ τῆς κορυφῆς τοῦ ὄρους Γολγοθᾶ, ὅστις κατεβιβάσθη ἐκεῖθεν διὰ χειρῶν ἁγνῶν καὶ ὁσίων τοῦ Ἰωσὴφ καὶ Νικοδήμου καὶ ἐκρύβη ἐν τάφῳ ὑπὸ τὴν πέτραν τὴν ἐν τῷ κήπῳ τοῦ ἀπὸ Ἀριμαθαίας Ἰωσήφ, ὅστις ἀνέστη κατὰ τὰς βουλὰς τοῦ Θεοῦ τριήμερος ἐκ τῶν νεκρῶν, καὶ τέλος ἀνελήφθη ἐν δόξῃ καὶ ἐναπετέθη εἰς τὸ θησαυροφυλάκιον τοῦ οὐρανοῦ, καθίσας ἐν δεξιᾷ τοῦ θρόνου τῆς μεγαλωσύνης τοῦ Πατρός. «ὅπου ἦν τὸ πρότερον».

Τὸ μέγα λοιπὸν μυστήριον, ὅπερ ὑποκρύπτει ἡ μεγάλη αὕτη τῆς ἔνδόξου Ἀναλήψεως τοῦ Ἰησοῦ ἑορτή, εἶνε ὅτι τὸ μέγα ἔργον τῆς σῶτηρίας τῶν ἀνθρώπων πλήρως ἐτελέσθη, ὅτι τὰ ἐπὶ γῆς ἡνώθησαν τοῖς ἐπουρανίοις, ὅτι ὁ καταβὰς αὐτὸς ἐστι καὶ ὁ ἀναβάς, ὅτι ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἧς κομιστὴς εἰς τὴν γῆν εἶνε ὁ Χριστός, μένει εἰς τὸν αἰῶνα, ὅτι ὁ κομιστὴς τῆς βασιλείας ταύτης, ἀφ᾽ οὗ ἐπὶ τεσσαράκοντα μετὰ τὴν Ἀνάστασίν του ἡμέρας ἐξηκολούθησεν ἐμφανιζόμενος εἰς τοὺς Ἀποστόλους, λαλῶν τὰ περὶ τῆς βασιλείας του καὶ ἐνισχύων αὐτοὺς μὲ τὰς μεγάλας ἐκείνας ἐπαγγελίας καὶ ὑποσχέσεις «καὶ ἰδοὺ ἐγὼ μεθ᾿ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας, ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος», τέλος ὡς ἐσχάτην εὐεργεσίαν πρὸς τοὺς Ἀποστόλους του ἔδωκε τούτην «ἐξήγαγεν αὐτοὺς ἔξω ἕως εἰς Βηθανίαν», καὶ ἐκεῖ ἐπὶ τοῦ ὄρους τοῦ καλουμένου Ἐλαιῶνος ἔδωκεν αὐτοῖς τὰς ἐσχάτας του ὑποθήκας, καὶ τοῖς εἶπεν ἀπὸ Ἱεροσολύμων νὰ μὴ ἀπομακρυνθῶσιν, ἕως οὗ ἐνδυθῶσι τὴν ἐξ ὕψους δύναμιν, καὶ λάβωσι τὸν φωτισμὸν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, καὶ ἐξέλθωσι καὶ μαθητεύσωσι πάντα τὰ ἔθνη, καὶ οὕτω συνεχίσωσι καὶ συμπληρώσωσι καὶ ἀποτελειώσωσιν αὐτοὶ καὶ οἱ μετ᾽ αὐτοὺς διάδοχοι αὐτῶν τὸ ἔργον τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων, ὑπὲρ τοῦ ὁποίου αὐτὸς ἐθυσιάσθη, καὶ τέλος ἐπάρας τὰς χεῖρας αὐτοὺς ηὐλόγησεν αὐτούς, καὶ ἐν τῷ εὐλογεῖν αὐτὸν αὐτοὺς ἀνελήφθη ἀπ᾽ αὐτῶν ἐν δόξῃ.

Καὶ ἵνα τὸ μέγα τοῦτο μυστήριον καλῶς κατανοήσωμεν, ἄς ἀνυψώσωμεν τὸν νοῦν ἡμῶν, ἵνα νοερῶς καὶ ἡμεῖς ἴδωμεν τὸ ἐξαίσιον τοῦτο τῆς Ἀναλήψεως τοῦ Κυρίου θέαμα, τὸ ὁποῖον καὶ οἱ Ἄγγελοι ἐθεώρουν μετὰ τοσούτου θαυμασμοῦ μεθ᾽ ὅσου ἐθεώρουν αὐτὸ καὶ οἱ Ἀπόστολοι.

Τὸ Εὐαγγέλιον τῆς Ἀναλήψεως, ὅπερ ἀναγινώσκεται σταθερῶς κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς ἑορτῆς, πρὶν διηγηθῇ τὰ τῆς Ἀναλήψεως τοῦ Κυρίου, ἐξιστόρησε μίαν τῶν ἀπροόπτων καὶ αἰφνιδίων ἐκείνων ἐμφανίσεων τοῦ Ἰησοῦ πρὸς τοὺς μαθητάς του. Κατὰ τὴν διήγησιν ταύτὴν ὁ Ἰησοῦς δὲν ἐνεφανίσθη πρὸς τοὺς μαθητάς τοῦ ἐν τῷ τόπῳ, ὁπόθεν ἔμελλε ν᾿ ἀναληφθῇ, ἐπὶ τοῦ ὄρους τοῦ Ἐλαιῶνος, ἀλλ᾽ ἐνεφανίσθη πρὸς αὐτοὺς ἐν μέσῳ τῆς Ἱερουσαλήμ· ἐνεφανίσθη πρὸς αὐτοὺς ἐν μέσῳ τῆς αὐτοκατακρίτου καὶ Χριστοκτόνου πόλεως, καὶ ἐκεῖθεν παραλαβὼν αὐτοὺς καὶ ἐπὶ κεφαλῆς αὐτῶν βαδίζων, διέτρεξε μετ᾽ αὐτῶν τὰς κυριωτέρας ὁδοὺς τῆς πόλεως, τοὺς ὡδήγησε καὶ τοὺς εἰσήγαγεν εἰς τὴν μεγάλην ὁδόν, ἥτις ἔφερεν ἐξ Ἱεροσολύμων εἰς τὸ ὄρος τῶν ᾿Ελαιῶν, καὶ τοὺς ἐξήγαγε διὰ τῶν πυλῶν της. Καὶ ὅλη αὐτὴ ἡ κίνησις λαμβάνει χώραν καὶ γίνεται ἡ τελευταία αὕτη σωματικῇ ἐμφάνεια καὶ παρουσία τοῦ Ἰησοῦ πρὸς τοὺς μαθητάς του κατὰ τὴν τεσσαρακοστὴν ἡμέραν, ὁπόθεν θ᾽ ἀνελαμβάνετο εἰς οὐρανούς, ἵνα ἐξυπνίσῃ ἐπὶ τέλους ἀπὸ τῆς ἀναισθησίας της ἡ καθεύδουσα πόλις, καὶ λάβῃ γνῶσιν τῆς ἐσχάτης τοὐλάχιστον ταύτης ἐπισκέψεως τοῦ Λυτρωτοῦ τῆς.

Ἐμφανίζεται ἐν Ἱερουσαλὴμ τὸ ὕστατον ὁ Χριστός, διέρχεται μετὰ τῶν μαθητῶν του τὰς ὁδούς, τὰς ἀτραποὺς καὶ ρύμας τῆς πόλεως, ἐξέρχεται ἐκ τῶν πυλῶν της τόσον ἐπισήμως καὶ πανηγυρικῶς, καὶ εἰσέρχεται μὲ σταθερὸν βῆμα εἰς τὴν φέρουσαν εἰς Βηθανίαν καὶ πρὸς τὸ ὄρος τῶν Ἐλαιῶν μεγάλην λεωφόρον, διατί; ἵνα ἴδῃ ἐπὶ τέλους ἡ ἄπιστος πόλις, ἡ ἀποκτείνουσα τοὺς προφήτας καὶ λιθοβολοῦσα τοὺς ἀπεσταλμένους πρὸς αὐτήν, ἡ πόλις ἡ βυθισθεῖσα εἰς τὸ μεγὰ ἔγκλημα τῆς θεοκτονίας, ἵνα ἴδῃ τὸν Βασιλέα τοῦ Ἰσραὴλ ἐπισκεπτόμενον τὸ ἔσχατον αὐτὴν καὶ ἀναγνωρίσῃ αὐτὸν καὶ σωθῇ!

Ἀλλ᾽ ἡ Ἱερουσαλὴμ ἔμεινεν ἀναίσθητος καὶ πρὸς τὴν ἐσχάτην ταύτην ἐπίσκεψιν! Ἆρά γε ἡ Ἱερουσαλὴμ εἶδε τότε τὸν Ἀναστάντα Βασιλέα της ἀλλ᾽ ἐν τῇ ἀπιστίᾳ καὶ τῇ πωρώσει της δὲν ἐπίστευσε καὶ πάλιν εἰς αὐτόν, ἢ οὐδόλως εἶδεν αὐτόν, οὐδ᾽ ἠσθάνθη κἂν καὶ τὴν ἐπίσκεψίν του ταύτην τὴν ἐσχάτην, καθ᾽ ὅν χρόνον τόσοι καὶ τόσοι ταπεινοὶ πιστοὶ εἶδον αὐτὸν καὶ ἐπίστευσαν εἰς αὐτὸν καὶ ἐσόθησαν;

Εἴτε οὕτως εἴτε ἄλλως ὁποία οἰκτρὰ τύφλωσις διὰ τὴν Ἱερουσαλήμ, ὁποία σκληρὰ τύχη διὰ τὴν ἔνδοξον πόλιν Ἱερουσαλήμ! Ὁ Χριστὸς διὰ τελευταίαν φορὰν ἐπιφαίνεται ἐν μέσῳ τῆς πόλεως ὄχι ὡς Κριτής, ἀλλ᾽ ὡς Σωτήρ, ἕτοιμος ν᾿ ἀκούσῃ καὶ δεχθῇ τὴν μετάνοιάν τῆς, διὰ τὸ ἔγκλημα εἰς ὃ προσφάτως ἐβυθίσθη, ἕτοιμος ν᾿ ἀκούσῃ καὶ δεχθῇ τὴν μετάνοιάν της καὶ τὴν ἐλεήσῃ καὶ διὰ τοῦτο διέρχετας ὅλας τὰς ἀγυιάς της· ἀλλ᾽ οἱ ἄρχοντές της ἐν τῇ ἀλαζονίᾳ καὶ τῇ παρώσει τῆς καρδίας τῶν δὲν ἠσθάνθησαν τὴν ἐπίσκεψιν, ἢ μᾶλλον ἀπέρριψαν καὶ τὴν μεγίστην ταύτην συγκατάβασιν καὶ δωρεάν, καὶ οὕτως ἡ ὡραία πόλις, ἡ ἔνδοξος Ἱερουσαλήμ, ἡ ἕδρα τῶν Προφητῶν, ἡ καθέδρα τοῦ Βασιλέως τῶν βασιλευόντων, ἐγκαταλείπεται πλέον ἔρημος, διότι ἐξῆλθε καί ἀπεμακρύνθη πλέον ἀπ᾽ αὐτῆς ὁ Ἰησοῦς. Χριστός, καὶ μετ᾽ οὐ πολὺ κατηδαφίσθη ἐξ ὁλοκλήρου, καὶ δὲν ἔμεινε, λίθος ἐπὶ λίθον ἐκεῖ, τὰ δὲ μεγαλοπρεπῆ ἐρείπιά της, καὶ αὐτὰ ἐγένετο ὡσεὶ χνούς, ὅν ἐκρίπτει ὁ ἄνεμος ἀπὸ προσώπου τῆς γῆς, καὶ τὰ πάντα ἠφανίσθησαν εἰς σημεῖον τῆς ἀπιστίας καὶ τιμωρίας της καὶ πρὸς σωφρονισμὸν καὶ παραδειγματισμὸν τῶν ἀπιστούντων καὶ διεφθαρμένων ἐθνῶν!

Ἀδελφοί, ἄς φοβηθῶμεν καὶ ἡμεῖς αὐτὴν τὴν ἀπιστίαν καὶ τὴν πώρωσιν τῶν Ἱεροσολυμιτῶν! Ὅπως ὁ παλαιὸς Ἰσραὴλ διὰ τὴν ἀπιστίαν τοῦ ὡς ἀδιόρθωτος καὶ σκληροτράχηλος καὶ ἀπερίτμητος τῇ καρδίᾳ ἀπεβλήθη, ἂς φοβηθῶμεν μήπως πάθωμεν τὸ αὐτὸ καὶ ἡμεῖς· ὁ νέος Ἰσραήλ, ἡμεῖς ὁ λαὸς ὁ περιούσιος, ὁ Ὀρθόδοξος Ἑλληνικὸς λαός.

Ποσάκις καὶ ἐνώπιον ἡμῶν δὲν διέρχεται ὁ Ἰησοῦς, ὡς καὶ ἐνώπιον τῶν Ἱεροσολυμιτῶν, χωρὶς νὰ προσελκύῃ τὴν προσοχήν μας, χωρὶς νὰ κάμπτῃ εἰς μετάνοιαν τὴν σκληρὰν καρδίαν μας; Ὅταν λ.χ. ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἀκούωμεν τὰ Εὐαγγελικὰ ἀναγνώσματα, τότε δὲν διέρχεται καὶ ἐνώπιον ἡμῶν ὁ Χριστός; Ὅταν ἔν τινι συναθροίσει πιστῶν κηρύττηται ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, δὲν λαλεῖ τότε πρὸς ἡμᾶς αὐτὴ ἡ φωνὴ τοῦ Λόγου; Ὅταν κατὰ τὴν ὕψωσιν τῶν τιμίων δώρων ἐν τῇ θείᾳ μυσταγωγίᾳ φωνῇ ὁ ἱερεὺς τὸ «μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε», καὶ διέρχεται τρόπον τινὰ ἔμπροσθεν ἡμῶν αἱσθητῶς καὶ σωματικῶς πλέον ὁ Θεάνθρωπος Σωτὴρ καὶ ἡμεῖς μένομεν ἀδιάφοροι πρὸς τὴν ἐπίσκεψιν ταύτην τῆς θείας χάριτος, δὲν ὁμοιάζομεν τότε καὶ ἡμεῖς πρὸς τοὺς ἀναισθήτους καὶ πεπωρωμένους ἐκείνους Ἱεροσολυμίτας, ἐνώπιον τῶν ὁποίων διῆλθεν ὁ Ἰησοῦς, χωρὶς νὰ προσελκύσῃ τὴν προσοχήν των, καὶ διὰ τοῦτο ἀφῆκε τὸν οἶκον ἐκείνων ἔρημον;

Οὗτος εἶνε ὁ λόγος, διὰ τὸν ὁποῖον τὴν ἐσχάτην ταύτην ἡμέραν τῆς ἐπὶ γῆς σωματικῆς παρουσίας του ὁ Ἰησοῦς δὲν ἐφάνη εἰς τοὺς μαθητάς του ἀπ᾽ εὐθείας ἐπὶ τοῦ τόπου, ὅν ἐξελέξατο διὰ τὴν Ἀνάληψιν αὐτοῦ, ὡς ἄλλοτε ἵνα πιστοποιήσῃ τὴν Ἀνάστασίν του ἐνεφανίσθη εἰς τὸ ὑπερῶον, ὅπου ἦσαν οἱ μαθηταὶ συνηγμένοι, ἢ εἰς Ἔμμαούς, ἢ εἰς τῆς Γαλιλαίας τὸ ὄρος τοῦτο, ἢ εἰς τὰς ὄχθας τῆς θαλάσσης τῆς Τιβεριάδος, ἀλλ᾽ ἐμφανίζεται ἐν Ἱερουσαλήμ, καὶ ἐκεῖθεν παραλαμβάνει αὐτοὺς καὶ τοὺς ὁδηγεῖ ἔξω τῶν τειχῶν τῆς ἕως εἰς Βηθανίαν, ἵνα ὀφθαλμοφανῶς διὰ τούτου δειχθῇ ὅτι ἡ θεία χάρις ἐξέρχεται πλέον καὶ ἀπομακρύνεται τῆς Ἱερουσαλήμ, ἥτις διὰ τῆς ἀπιστίας καὶ ἀναισθησίας της παρεσκεύασεν εἰς ἑαυτὴν τὴν ἐγκατάλειψιν ταύτην, ἣν ἐπηκολούθησεν ἡ καταδίκη καὶ ὁ ὄλεθρός της.

Ἐκ τῆς Ἱερουσαλὴμ ἐξερχόμενος δὲν παραλαμβάνει παρὰ ὀλίγους, ἀλλ᾽ ἐκλεκτούς, λίθους, τοὺς Ἀποστόλους του, ἵνα ἐξ αὐτῶν κατασκευάσῃ τὴν νέαν ζῶσαν πόλιν τῆς οὐρανίου βασιλείας του ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ φέρῃ τοὺς ὑπ᾽ αὐτοῦ ἐκλεγέντας λίθους τούτους ἀπὸ τῆς παλαιᾶς καὶ καταδεδικασμένης πόλεως εἰς ἐλεύθερον, καθαρὸν καὶ ὑψηλὸν τόπον, εἰς τὸ κεχαριτωμένον ὄρος τῶν Ἐλαιῶν, ἵνα ἐνταῦθα, καθαγιάσῃ καὶ εὐλογήσῃ τοὺς θεμελίους λίθους τῆς νέας οἰκοδομῆς, καὶ κατόπιν μεταχειρισθῇ αὐτοὺς ὡς σκεύη τῆς νέας χάριτος, ἀφ᾽ οὖ καθαρισθῶσι καὶ διέλθωσι καὶ ἀπὸ τὰς φλόγας τῆς Πεντηκοστῆς, ἵνα οἰκοδομήσῃ τὴν Ἐκκλησίαν, ἧς καὶ πύλαι ᾍδου οὐ κατισχύσουν: «Ἐξήγαγεν αὐτοὺς ἔξω ἕως εἰς Βηθανίαν».

Ἐντεῦθεν ἄρχεται τὸ μέγα ἔργον τῆς εὐλογίας τῶν μαθητῶν «ἐπάρας τὰς χεῖρας αὐτοῦ εὐλόγησεν αὐτούς, καὶ ἐν τῷ εὐλογεῖν αὐτὸν αὐτοὺς διέστη ἀπ᾽ αὐτῶν καὶ ἀνεφέρετο εἰς τὸν οὐρανόν».

Αγίου Χρυσοστόμου Μητροπολίτου Σμύρνης του Ιερομάρτυρος, Λόγοι ευσέβειας: Γραπτά κηρύγματα εις δεσποτικάς εορτάς, 1η έκδ., Θεσσαλονίκη, Μυγδονία, 2000