Κυριακή Σαμαρείτιδος

Η τεράστια αξία και τα είδη της ελεημοσύνης

Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος

“…Ἀπεφάσισαν δὲ οἱ μαθηταὶ νὰ στείλῃ ὁ καθένας, ἀνάλογα πρὸς τὴν οἰκονομικήν του κατάστασιν, βοήθειαν εἰς τοὺς ἀδελφοὺς ποὺ κατοικοῦσαν εἰς τὴν Ἰουδαίαν. Αὐτὸ καὶ ἔκαναν καὶ τὴν ἀπέστειλαν εἰς τοὺς πρεσβυτέρους διὰ τοῦ Βαρνάβα καὶ τοῦ Σαύλου.“

(Αποστολική περικοπή: Πράξεις ια΄19-30)

Τίποτε δεν υπάρχει ωραιότερο, τίποτε δεν υπάρχει υγιεινότερο από την ψυχή εκείνη που τρέφεται με την τροφή της ελεημοσύνης προς όσους έχουν ανάγκη· στέκεται πάνω από κάθε ασθένεια, από κάθε πείνα, από κάθε ανωμαλία και δύσκολη κατάσταση· κανένας δεν θα μπορέσει αυτήν να την νικήσει, αλλά όπως ακριβώς αδαμάντινο σώμα δεν μπορεί ο σίδηρος να το χαράξει, ούτε τίποτε άλλο, έτσι και η ψυχή, που έχει στερεοποιηθεί από την ελεημοσύνη, τίποτε απολύτως δεν θα μπορέσει να την καταλάβει.

Διότι πες μου, τι θα μπορέσει ποτέ να την νικήσει αυτήν; Φτώχεια; Δεν είναι δυνατό· διότι φυλάσσεται μέσα στα βασιλικά ταμεία. Μήπως όμως ληστής και διαρρήκτης; Αλλά εκείνους τους τοίχους κανένας δεν μπορεί να τους διαρρήξει. Μήπως σκουλήκια; Αλλά ο θησαυρός αυτός είναι ανώτερος και από αυτήν την καταστροφή. Μήπως όμως η μοχθηρία και ο φθόνος; Αλλά ούτε από αυτά καταβάλλεται. Αλλά μήπως συκοφαντίες και επιβουλές; Ούτε αυτό· διότι είναι ασύλητος ο θησαυρός αυτός.

Αλλά όμως είναι αισχρό να παρουσιάσω αυτά μόνο σαν προσόντα της ελεημοσύνης, όχι όμως και τα αντίθετα· διότι βέβαια ο ελεήμονας δεν απαλλάχθηκε μόνο από τον φθόνο, αλλά απολαμβάνει και μεγάλη ευλογία και από εκείνους που δεν ευεργετήθηκαν· όπως ακριβώς δηλαδή οι σκληροί και απάνθρωποι δεν έχουν εχθρούς μόνο εκείνους που έχουν αδικήσει, αλλά συμπάσχουν μαζί με αυτούς και τους κατηγορούν και εκείνοι που δεν έπαθαν κανένα κακό, έτσι και εκείνοι που διέπραξαν μεγάλα καλά έχουν επαινέτες όχι μόνο εκείνους που ευεργετήθηκαν, αλλά και εκείνους που δεν δέχθηκαν κανένα καλό από αυτούς.

Και γιατί λέω ότι απαλλάχθηκε από τον φθόνο; Απαλλάχθηκε και από εκείνους που τον επιβουλεύονται, και από τους ληστές και από τους διαρρήκτες. Και δεν έχει αυτό μόνο το καλό, αλλά εκτός του ότι δεν ελαττώνεται, και αυξάνεται και πληθύνεται. Τι υπήρξε αισχρότερο από τον Ναβουχοδονόσορα; Τι απρεπέστερο; Τι παρανομότερο; Ασεβής ήταν ο άνθρωπος αυτός, αμέτρητες αποδείξεις και θαύματα είδε και δεν θέλησε να συνετισθεί, αλλά έριξε στο καμίνι τους δούλους του Θεού, αν και στην συνέχεια προσκύνησε τον Θεό. Τι λοιπόν λέει ο προφήτης; «Καὶ Ναβουχοδονόσορ ἤκουσεν ὑμνούντων αὐτῶν καὶ ἐθαύμασε καὶ ἐξανέστη ἐν σπουδῇ καὶ εἶπε τοῖς μεγιστᾶσιν αὐτοῦ· οὐχὶ ἄνδρας τρεῖς ἐβάλομεν εἰς τὸ μέσον τοῦ πυρὸς πεπεδημένους; καὶ εἶπον τῷ βασιλεῖ· ἀληθῶς, βασιλεῦ (: Ο Ναβουχοδανόσορ, τους άκουσε αυτούς να υμνολογούν τον Θεό, κυριεύτηκε από θαυμασμό, αναπήδησε βιαστικά από το θρόνο του και είπε στους ανώτατους αξιωματούχους του· “τρεις άνδρας δεμένους δεν ρίξαμε εμείς στο μέσο του πυρακτωμένου καμινιού;” Εκείνοι απάντησαν στον βασιλέα: “πράγματι, βασιλιά μας, έτσι είναι)» [Δαν. 4, 24] αυτό το είπε έτσι, όχι αμφιβάλλοντας (διότι πίστευε απόλυτα σε αυτό), αλλά θέλοντας να προξενήσει σε αυτόν μεγαλύτερο φόβο και να τον οδηγήσει σε μεγαλύτερη ανάγκη για να πράξει αυτά· διότι αν τα έλεγε αυτά με φανερή βεβαιότητα, θα μπορούσε να φανεί εκείνος περισσότερο αδιάφορος.

Έτσι και εμείς τότε προπάντων εξαναγκάζουμε κάποιους όταν λέμε «παρακάλεσε τον τάδε», και δεν προσθέτουμε ότι οπωσδήποτε θα σε ακούσει, αλλά λέμε ότι «ίσως σε ακούσει», διότι επειδή εξαιτίας της αμφιβολίας ο φόβος γίνεται μεγαλύτερος, τον εξαναγκάζει περισσότερο να το κάνει. Γι’ αυτό δεν το φανέρωσε αυτό [το ότι δηλαδή θα λάβει συγχώρηση από το Θεό αν καταφύγει σε έργα ελεημοσύνης και φιλανθρωπίας]. Τι λέει; Για τόσα ασεβήματα θα δοθεί συγχώρεση; Ναι. Δεν υπάρχει αμάρτημα που να μην μπορεί να το καθαρίσει η ελεημοσύνη, που να μην μπορεί να το σβήσει· οποιαδήποτε αμαρτία είναι κατώτερη από την ελεημοσύνη· αυτή είναι φάρμακο κατάλληλο για τραύμα. Τι υπάρχει χειρότερο από τον τελώνη; Αποτελεί αφορμή οποιασδήποτε αδικίας· αλλά όλη αυτή την αδικία την έπλυνε και την καθάρισε ο Ζακχαίος.

Πρόσεχε πως και ο Χριστός φανερώνει αυτό, με το ότι φρόντισε και κιβώτιο εισφορών να έχει [Ιω. 12, 6: «εἶπε δὲ τοῦτο οὐχ ὅτι περὶ τῶν πτωχῶν ἔμελεν αὐτῷ, ἀλλ᾿ ὅτι κλέπτης ἦν, καὶ τὸ γλωσσόκομον εἶχε καὶ τὰ βαλλόμενα ἐβάσταζεν (: Και το είπε αυτό, όχι γιατί ενδιαφερόταν για τους φτωχούς, αλλά διότι ήταν κλέφτης˙ και καθώς διαχειριζόταν το κοινό ταμείο και είχε το κουτί των συνεισφορών, κρατούσε κρυφά για τον εαυτό του από τα χρήματα που έριχναν σε αυτό)»]και να φυλάσσει σε αυτό εκείνα που έριχναν μέσα σε αυτό.

Και ο Παύλος επίσης λέει· «μόνον τῶν πτωχῶν ἵνα μνημονεύωμεν, ὃ καὶ ἐσπούδασα αὐτὸ τοῦτο ποιῆσαι (: Ζήτησαν μόνο να θυμούμαστε τους φτωχούς, το οποίο και φρόντισα αυτό ακριβώς να κάνω)» [Γαλ. 2, 10]. Και πολύς λόγος γίνεται για το θέμα αυτό σε κάθε μέρος των Γραφών. Λέγει ο Παροιμιαστής: «λύτρον ἀνδρὸς ψυχῆς ὁ ἴδιος πλοῦτος, πτωχὸς δὲ οὐχ ὑφίσταται ἀπειλήν (: ο ίδιος ο πλούτος εξασφαλίζει την απολύτρωση στον άνθρωπο, ενώ ο πτωχός δεν υφίσταται απειλή)» [Παροιμ. 13, 8]· και ο Χριστός λέει: «εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα καὶ δὸς πτωχοῖς, καὶ ἕξεις θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ, καὶ δεῦρο ἀκολούθει μοι (: Εάν θέλεις να είσαι τέλειος πήγαινε, πούλησε τα υπάρχοντά σου και μοίρασέ τα στους φτωχούς, και θα έχεις θησαυρό στους ουρανούς. Και έλα να με ακολουθήσεις)» [Ματθ. 19, 21]. Αυτό πολύ σωστά είναι τελειότητα.

Ελεημοσύνη μάλιστα γίνεται όχι μόνο με χρήματα, αλλά και με έργα καλά· εννοώ με αυτό που λέω τα εξής· μπορούμε και να προστατεύσουμε κάποιον, μπορούμε και να τον βοηθήσουμε· πολλές φορές η προστασία με έργα έσωσε πολύ περισσότερο από τα χρήματα.

Εμπρός λοιπόν ας αναφέρουμε τώρα όλα τα είδη της ελεημοσύνης. Μπορείς να βοηθήσεις με χρήματα; Μην διστάζεις. Μπορείς με προστασία; Μην πεις «αφού δεν υπάρχουν χρήματα, αυτό δεν είναι τίποτα»· και αυτό είναι πάρα πολύ σπουδαίο· σαν ακριβώς να έχεις δώσει χρήματα, έτσι να αισθάνεσαι. Μπορείς με θεραπεία; Και αυτό κάνε το. Για παράδειγμα είσαι γιατρός ως προς την επιστήμη; Φρόντισε ασθενείς· και αυτό είναι σπουδαίο. Μπορείς με συμβουλή; Αυτό είναι πολύ πιο ανώτερο από όλα, ή και τόσο μεγαλύτερη, όσο και μεγαλύτερο είναι και το κέρδος που έχει· διότι δεν απαλλάσσεις από πείνα, αλλά από θάνατο φοβερό.

Από αυτό το είδος της ελεημοσύνης, ήταν γεμάτοι με υπεραφθονία οι απόστολοι· γι’ αυτό την διανομή των χρημάτων την ανέθεσαν σε αυτούς που τους συνόδευαν, ενώ αυτοί οι ίδιοι προσέφεραν την βοήθειά τους με τους λόγους τους. Ή νομίζεις ότι είναι μικρή ελεημοσύνη, το να μπορέσεις να απαλλάξεις από την ασθένεια μια ψυχή που βρίσκεται σε δυσχέρεια, που διατρέχει τον μέχρι θανάτου κίνδυνο και κατακαίγεται ολόκληρη; Για παράδειγμα, βλέπεις φίλο που είναι κατακυριευμένος από φιλαργυρία; Βοήθησε αυτόν τον άνθρωπο. Κινδυνεύει να καταστραφεί από αυτό το πάθος του; Σβήσε την φλόγα του. «Τι λοιπόν να κάνω αν δεν πείθεται;» Εσύ κάνε ό,τι εξαρτάται από εσένα, και μην δείξεις αδιαφορία. Είδες αυτόν να συσφίγγεται από δεσμά;  «Δεσμά» πράγματι είναι τα χρήματα. Πήγαινε σε αυτόν, επισκέψου τον, παρηγόρησε τον, προσπάθησε να τον ελευθερώσεις από τα δεσμά· αν δεν θέλει, αυτός θα είναι αίτιος.

Είδες γυμνό και ξένο; (διότι γυμνός πράγματι και ξένος των ουρανών είναι εκείνος που δεν φροντίζει για ορθό τρόπο ζωής). Οδήγησέ τον στο δικό σου κατάλυμα, ντύσε τον με τα ενδύματα της αρετής, δώσε του την πόλη που βρίσκεται στον ουρανό. «Τι λοιπόν», λέει, «να κάνω αν εγώ είμαι γυμνός;» Ντύσε και τον εαυτό σου πρώτα, αν γνωρίζεις ότι οπωσδήποτε είναι γυμνός, και αν γνωρίζεις ότι οφείλεις να ντυθείς. Εάν γνωρίζεις καλά αυτής μόνο της γυμνότητας τον τρόπο, θα μπορέσεις να γνωρίσεις εύκολα και την καταστολή αυτής. Πόσες γυναίκες φορούν μεταξωτά ενδύματα, ενώ πράγματι είναι γυμνές από τα ενδύματα της αρετής; Αυτές ας τις ντύσουν οι άνδρες. Όμως δεν δέχονται τα ενδύματα εκείνα, αλλά θέλουν αυτά τα μεταξωτά; Αυτό πρώτα κάνε· κάνε τις να επιθυμήσουν τα ενδύματα εκείνα δείχνοντας ότι είναι γυμνές, μίλησέ τους για την μέλλουσα κρίση, πες: «άλλα ενδύματα χρειαζόμαστε εκεί όχι αυτά».

Αν με ανέχεστε θα σας δείξω και εγώ την γυμνότητα. Ο γυμνός όταν μεν κάνει κρύο, παγώνει και τρέμει και στέκεται συνεσταλμένος, μαζεύοντας τους βραχίονές του, ενώ όταν είναι θέρος, δεν συμβαίνει αυτό. Αν λοιπόν δείξω ότι και οι πλούσιοι και οι πλούσιες, τόσο περισσότερο γυμνές είναι, όσο περισσότερο ντύνονται, μην δείξετε δυσαρέσκεια. Τι λοιπόν, πες μου παρακαλώ, όταν μιλάμε για την γέενα και τα βασανιστήρια εκείνα, δεν παγώνουν αυτοί και δεν τρέμουν περισσότερο από τους γυμνούς εκείνους; Δεν αναστενάζουν πικρά και καταδικάζουν τους εαυτούς τους; Επίσης, όταν πλησιάζουν τον τάδε και λένε: «προσευχήσου για μένα», δεν λένε τα ίδια λόγια με εκείνους; Αλλά τώρα μεν όσα και αν πούμε, δεν γίνεται ακόμα φανερή η γυμνότητα, θα γίνει όμως φανερή εκεί. Πώς και με ποιο τρόπο; Όταν και αφού καταστραφούν τα μεταξωτά αυτά ενδύματα και οι πολύτιμες πέτρες, όλοι θα φαίνονται μόνο από τα ενδύματα της αρετής και της κακίας· όταν οι μεν φτωχοί θα είναι ντυμένοι με πολλή δόξα, ενώ οι πλούσιοι θα σύρονται προς τα βασανιστήρια γυμνοί και γεμάτοι από ασχημοσύνη.

Τι υπήρχε λαμπρότερο από τον πλούσιο εκείνο που φορούσε την πορφύρα; Και τι φτωχότερο από τον Λάζαρο; [Λουκά 16, 19-31] Ποιος λοιπόν έλεγε τα λόγια των επαιτών; Ποιος από την άλλη, βρισκόταν μέσα στην αφθονία των αγαθών; Πες μου· αν κάποιος ήθελε περιβάλει την οικία του με πολλά εξωτερικά διακοσμητικά στοιχεία, αυτός όμως κάθεται μέσα σε αυτήν γυμνός, ποιο το κέρδος;

Αυτό ακριβώς γίνεται και με τις γυναίκες· διότι την μεν οικία της ψυχής, εννοώ το σώμα, την περιβάλουν με πολλά, ενώ η οικοδέσποινα κάθεται μέσα γυμνή. Δώστε μου τα μάτια της ψυχής και θα σας φανερώσω την γυμνότητα της ψυχής. Διότι ποιο είναι το ένδυμα της ψυχής; Η αρετή ασφαλώς. Και ποια η γυμνότητα; Η κακία. Όπως ακριβώς δηλαδή, εάν κάποιος ήθελε να ντύσει κάποιον από τους ελεύθερους, όμως αυτός ντρέπεται, συστέλλεται και φεύγει, έτσι λοιπόν και η ψυχή, αν στρέψουμε το βλέμμα μας προς εκείνη που δεν έχει αυτά τα ενδύματα, κοκκινίζει από ντροπή.

Πόσες νομίζεις ότι τώρα ντρέπονται και καταδύονται πολύ βαθιά, αναζητώντας κατά κάποιο τρόπο κάποιο παραπέτασμα και προκάλυμμα, για να μην ακούνε αυτά τα λόγια; Ενώ εκείνες οι γυναίκες που συναισθάνονται ότι τίποτα δεν τις βαρύνει, αγάλλονται, χαίρονται, νιώθουν ευχαρίστηση και υπερηφάνεια γι΄ αυτά που λέγονται.

Άκουσε για την μακάρια την Θέκλα. Εκείνη για να δει τον Παύλο έδωσε και τα χρυσαφικά της, ενώ εσύ για να δεις τον Χριστό, ούτε μια δραχμή δε δίνεις, αλλά θαυμάζεις μεν εκείνα που έχουν γίνει από εκείνη, δεν την μιμείσαι όμως. Δεν ακούς πως ο λόγος του Θεού μακαρίζει τους ελεήμονες; «Μακάριοι οἱ ἐλεήμονες, ὅτι αὐτοὶ ἐλεηθήσονται (: Μακάριοι είναι οι ευσπλαχνικοί και επιεικείς, που συμπονούν τους συνανθρώπους τους στη δυστυχία τους, διότι αυτοί θα ελεηθούν από τον Θεό την ημέρα της κρίσεως)» [Ματθ. 5, 7]. Ποιο το κέρδος από τα πολυτελή ενδύματα; Μέχρι πότε θα καταγοητευόμαστε από αυτή την στολή;

Ας ενδυθούμε την δόξα του Χριστού, ας φορέσουμε το κάλλος εκείνο, ώστε και εδώ να λάβουμε τον έπαινο, και εκεί να τύχουμε τα αιώνια αγαθά με την χάρη και φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, μαζί με Τον οποίο στον Πατέρα, και συγχρόνως στο άγιο Πνεύμα, ανήκει η δόξα, η δύναμη και η τιμή, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ.

ΠΗΓΕΣ:

https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/in-actapdf

Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στις Πράξεις των Αποστόλων, ομιλία ΚΕ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1984, τόμος 16Α, σελίδες 59-73.

Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.

Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.

Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.

Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016

http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html

http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm

http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm

(Επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος)

ΠΗΓΗ