«Σταυρός Παράδεισον ηνέωξαι»

Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ, Υπερτίμου και Εξάρχου Άνω Μακεδονίας

«Σταυρός Παράδεισον ηνέωξαι»1

Σε μια περίφημη ομιλία του ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, που επιγράφεται «εις το, Πάτερ, ει δυνατόν εστί, παρελθέτω απ’εμού το ποτήριον τούτο…» και μας μεταφέρει στην αγωνία της Γεσθημανή και στους λόγους του Χριστού πριν από το Πάθος, βρίσκει την ευκαιρία να αναφερθεί στο Σταυρό του Χριστού.

Τον ονομάζει «τείχος στερεό, όπλο ανίκητο, ασφάλεια των πλουσίων, ευπορία των φτωχών»2. Τον χαρακτηρίζει ως το όπλο εκείνο που εξαφανίζει τα πάθη και που βοηθά τον άνθρωπο στην απόκτηση της αρετής. Και καταλήγει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος : «Ο σταυρός άνοιξε τον παράδεισο, έβαλε μέσα τον ληστή, οδήγησε στη βασιλεία των ουρανών το ανθρώπινο γένος που επρόκειτο να καταστραφεί»3.

Πρώτον. Τι ήταν ο Σταυρός του Χριστού;

Πριν από 20 αιώνες, ο Σταυρός ήταν όργανο ατιμωτικής τιμωρίας και φρικτού θανάτου. Οι Ρωμαίοι κατεδίκαζαν με την ποινή της σταυρώσεως τούς πιο μεγάλους εγκληματίες. Από τότε όμως που στο ξύλο αυτό άπλωσε τα χέρια του ο Μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού, έγινε όργανο θυσίας, σωτηρίας, χαράς και αγιασμού. «Γιατί ο Σταυρός διέλυσε την έχθρα του Θεού προς τους ανθρώπους, έφερε τη συμφιλίωση, έκαμε τη γη ουρανό, ανέμιξε τους ανθρώπους με τους αγγέλους, γκρέμισε την ακρόπολη του θανάτου, παρέλυσε τη δύναμη του διαβόλου, εξαφάνισε τη δύναμη της αμαρτίας, απάλλαξε τη γη από την πλάνη, ξανάφερε την αλήθεια, έδιωξε τους δαίμονες, γκρέμισε ναούς, ανέτρεψε βωμούς, φύτεψε την αρετή, θεμελίωσε τις Εκκλησίες»4.

Από τότε η Εκκλησία πορεύεται τη μαρτυρική της πορεία μέσα στο χρόνο με το Σταυρό του Χριστού, του θείου Ιδρυτού της. Μέσα στους αιώνες έχει διαρκώς προ οφθαλμών τον Σταυρό. Είναι γι’ αυτήν πηγή δυνάμεως, αήττητο όπλο, τρόπαιο νίκης και θριάμβου. Σημαδεύει ευεργετικά όλες τις εκδηλώσεις της ζωής μας. Στις χειροτονίες των Κληρικών κυριαρχεί ο Σταυρός. Στο Βάπτισμα, στο Μυστήριο του Γάμου και σε όλες τις θεοσύστατες τελετές και πάλι είναι ζωντανή η παρουσία του Σταυρού. Φέρουμε τον Σταυρό στα στήθη μας, τοποθετείται στους τρούλους των Ναών, φανερώνει την ελπίδα της αναστάσεως στους τάφους των κεκοιμημένων αδελφών μας, απλώνεται μεταξύ ουρανού και γης και ενώνει τον άνθρωπο με τον Θεό.

Έτσι, ο Σταυρός κατά τον χρυσορρήμονα Ιωάννη, «συνέτριψε την αμαρτία, έγινε καθάρσιο της οικουμένης, έγινε αιτία συμφιλιώσεως και εξαλείψεως της πολυχρόνιας έχθρας, άνοιξε τις πύλες του ουρανού, έκανε τους εχθρούς φίλους, επανέφερε στον ουρανό, τοποθέτησε στα δεξιά του θρόνου του Θεού την ανθρώπινη φύση και μας πρόσφερε αμέτρητα άλλα πνευματικά αγαθά»5.

Αλλά και το τέλος του χρόνου, κατά τη Δευτέρα Παρουσία, πάλι ο Σταυρός θα το σημαδέψει, όπως το αδιάψευστο στόμα του Χριστού μας απεκάλυψε : «φανήσεται το σημείον του Υιού του ανθρώπου εν τω ουρανώ και τότε κόψονται πάσαι αι φυλαί της γης και όψονται τον υιόν του ανθρώπου ερχόμενον επί των νεφελών του ουρανού μετά δυνάμεως και δόξης πολλής»6. Αυτό το σημείο του Υιού του Ανθρώπου δεν είναι τίποτα άλλο παρά ο Σταυρός του Χριστού, ο οποίος θα λάμπει περισσότερο από τις ηλιακές λαμπηδόνες και θα μας ειδοποιεί για τον ερχομό της Δευτέρας Παρουσίας. Είναι αποκαλυπτικός στο σημείο αυτό και πάλι ο Ιερός Χρυσόστομος : «Είδες πόσο ανώτερο είναι το σημείο του σταυρού, πόση η λαμπρότητα και η λάμψη του; Ο ήλιος θα σκοτισθεί, η σελήνη δεν θα φανεί, τα άστρα θα πέσουν. Εκείνο μόνο φαίνεται, για να μάθεις ότι είναι πιο φωτεινό από τη σελήνη και πιο λαμπρό από τον ήλιο. Όπως δηλαδή όταν ένας βασιλιάς μπαίνει σε κάποια πόλη, οι στρατιώτες που προηγούνται σηκώνουν τα λάβαρα στους ώμους τους και προαναγγέλουν την είσοδο του βασιλιά, έτσι όταν ο Κύριος του σύμπαντος θα κατεβαίνει από τους ουρανούς, θα προηγούνται οι στρατιές των αγγέλων και των αρχαγγέλων κρατώντας το σύμβολο εκείνο και προαναγγέλοντας σε μας τη βασιλική είσοδό Του»7.

Δεύτερον. Τι είναι ο Σταυρός του Χριστού;

Είναι η έκφραση της άπειρης αγάπης του Χριστού προς το ανθρώπινο γένος. Μιας αγάπης με την οποία θέλησε ο Θεός να κάνει τον άνθρωπο κοινωνό της δικής Του μακαριότητος, ξεπερνώντας και σβήνοντας τα τραγικά αποτελέσματα της κακής χρήσεως του μεγάλου δώρου της ελευθερίας με το οποίο τον προίκισε. Έτσι, συνδυάζει πάνσοφα τη θεία δικαιοσύνη και τη φιλανθρωπία. Γίνεται άνθρωπος ο ίδιος ο Θεός και σταυρώνεται «διά την ημετέραν σωτηρίαν», προκειμένου να σώσει τον άνθρωπο. Γι’ αυτό ψάλλουμε στο περίφημο Δοξαστικό της Τρίτης Κυριακής των Νηστειών: «και τω καλάμω του Σταυρού βαφαίς ερυθραίς, τους σαυτού δακτύλους αιματώσας, ταις αφεσίμοις ημίν, βασιλικώς υπογράψαι φιλανθρωπευσάμενος»8. Κι όπως οι βασιλείς υπέγραφαν την ελευθερία των υπηκόων τους με κόκκινο μελάνι, ο Χριστός διά του ιδίου αίματος και των ιδίων δακτύλων, υπογράφει τη δική μας ελευθερία από τα δεσμά του θανάτου και της αμαρτίας.

Έτσι το έργο της σωτηρίας του καθενός μας από τον Σωτήρα Χριστό είναι κίνηση, πρώτα προσλήψεως του κόσμου, και έπειτα λυτρώσεως και απελευθερώσεως. Ο ίδιος ο Θεός παίρνει την αματία του κόσμου, την καρφώνει επάνω στο ξύλο του Σταυρού, την ενταφιάζει στον τάφο Του, γίνεται Αυτός κατάρα, κατά την έκφραση του Αποστόλου Παύλου9, πεθαίνει Αυτός για να ζήσουμε εμείς. Σταυρώνεται για να απαλλαγεί ο κόσμος από το βάρος της αμαρτίας κι έτσι εμείς να ελευθερωθούμε από τα δεσμά της και να γίνουμες πολίτες της αιωνίου ζωής. Γι’ αυτό πολύ σοφά ο ιερός Χρυσόστομος εγκωμιάζοντας τον Σταυρό του Χριστού θα τον χαρακτηρίσει ως «το θέλημα του Πατρός, δόξα του Υιού, αγαλλίαση του Πνεύματος, καύχημα του Παύλου»10. Και θα συνεχίσει : «Γιατί λέγει (ο Παύλος), “είθε να μην καυχηθώ εγώ για τίποτε άλλο, παρά μόνο για τον σταυρό του Κυρίου μας Ιησού Χριστού”. Ο σταυρός είναι πιο φωτεινός από τον ήλιο, πιο λαμπρός από την ακτίνα… Ο σταυρός έσχισε το χειρόγραφό μας, έκαμε άχρηστο το δεσμωτήριο του θανάτου, ο σταυρός είναι η απόδειξη της αγάπης του Θεού. “Γιατί τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός τον κόσμο, ώστε παρέδωσε τον Υιό του το μονογενή, για να μη χαθεί όποιος πιστεύει σ’ αυτόν”».

«Τω Σταυρώ», λοιπόν, «εαυτούς προσπλέξωμεν»11.

Να συνδέσουμε τον εαυτό μας με το Σταυρό.

Να τον φέρουμε επαξίως στους ώμους μας, ως γνήσιοι σταυροφόροι του Χριστού.

Να τον χρησιμοποιούμε με ευλάβεια στη ζωή μας.

Να καταφεύγουμε με εμπιστοσύνη στη δύναμη με την οποία τον όπλισε ο Δεσπότης Χριστός.

Να τον προσκυνούμε με ταπείνωση και με βαθιά πίστη, ώστε να μας οπλίζει με την ακατανίκητη δύναμή του.

Άλλωστε η ιστορία του γένους μας, της πολύπαθης πατρίδος μας καθώς και της ζωής μας, προσυπογράφει ότι ο Τίμιος Σταυρός γίνεται σκέπη κραταιά, αήττητο όπλο και στήριγμα των πιστών, αλλά και ασθενούντων ιατρός, και νεκρών η ανάσταση, καθώς ψάλλουν οι υμνογράφοι της Εκκλησίας μας.

Και, επειδή συγχρόνως είναι και θύρα του Παραδείσου, άρα προς αυτόν θα πρέπει να συγκλίνουν όλες οι ελπίδες μας και οι πόθοι της ψυχής μας. Γιατί μόνο όσοι πιστεύουν στον Σταυρωθέντα Κύριο και ζουν σύμφωνα με το πολίτευμα του Σταυρού, θα έχουν βεβαία την ελπίδα της σωτηρίας, της αναστάσεως και της εισόδου στη Βασιλεία των Ουρανών.

Ας κρατήσουμε τον Σταυρό του Χριστού, όχι μόνο στο στήθος μας, ούτε απλά στα χέρια μας, αλλά πρωτίστως καί κυρίως στην καρδιά μας. Ας γίνει και το δικό μας καύχημα, όπως ακριβώς ήταν καύχημα για τον φτερωτό Απόστολο των Εθνών Παύλο. Έτσι θα μπορούμε κι εμείς μαζί με αυτόν να επαναλαμβάνουμε σε κάθε στιγμή της ζωής μας τους λόγους του : «Εμοί δε μη γένοιτο καυχάσθαι ει μη εν τω σταυρώ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, δι΄ ου εμοί κόσμος εσταύρωται καγώ τω κόσμω»12.

«Ω σταυρέ, φως μου, λάμπε μοι παντί χρόνω,

πόρρω διώκων της ψυχής μου το σκότος»13.

1. Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, Εις το Πάτερ ει δυνατόν εστί παρελθέτω απ’εμού το ποτήριον τούτο, ΕΠΕ 26,100

2. ο.π. ΕΠΕ 26,99

3. ο.π. ΕΠΕ 26,101

4. ο.π. ΕΠΕ 26,99

5. του ιδίου, Κατά Ιουδαίων, Λόγος Τρίτος, εις τους τα πρώτα πάσχα νηστεύοντας, ΕΠΕ 34,179

6. Μτθ. 24,30

7. Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, Ομιλία Β’ εις τον σταυρόν, ΕΠΕ 36,59

8. Δοξαστικό Εσπερινού Κυριακής Σταυροπροσκυνήσεως

9. Γαλ. 3,13

10. Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, Εις το Πάτερ ει δυνατόν εστί παρελθέτω απ’εμού το ποτήριον τούτο, ΕΠΕ 26,99

11. του ιδίου, Εις την Ύψωσιν του τιμίου Σταυρού, PG 59,682

12. Γαλ. 6,14

13. Άγιος Θεόδωρος Στουδίτης, Ίαμβοι εις διαφόρους υποθέσεις, PG 99,1796C