Η ελευθερία από τη δύναμη του κακού

του Ιωάννη Καραβιδόπουλου, Ομότ. Καθηγητή Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ., 

Κεντρικός στόχος της ευαγγελικής περικοπής που διαβάζεται την Ε' Κυριακή Ματθαίου είναι η ανάδειξη της μεσσιανικής δυνάμεως του Ιησού. Με τη δράση του Ιησού μέσα στον κόσμο, με τη σταύρωση και την ανάστασή του και εν συνεχεία με την ίδρυση της Εκκλησίας καταργείται το καταστροφικό έργο των δαιμόνων, ελευθερώνεται ο άνθρωπος από τήν κυριαρχία τους και αρχίζει μια νέα εποχή για την ανθρωπότητα.

Δείγματα της νέας αυτής εποχής είναι και οι θεραπείες δαιμονιζομένων, ανθρώπων δηλ. που έπασχαν από κάποιο ψυχικό νόσημα οφειλόμενο στην επήρεια δαίμονος. Περιγράφοντας τους δυο ασθενείς της διηγήσεώς μας με σύγχρονους όρους και βοηθούμενοι από τις παράλληλες διηγήσεις του ίδιου γεγονότος από τους άλλους ευαγγελιστές —οι οποίοι ομιλούν περί θεραπείας ενός δαιμονιζομένου (Μάρκ. 5, 1-20 και Λουκ. 3, 26-39)— μπορούμε να επισημάνουμε τα εξής χαρακτηριστικά τους: α) Ήταν κοινωνικά απροσάρμοστοι, εφόσον έμεναν στα μνήματα, θεωρούμενοι ως επικίνδυνοι («χαλεποί λίαν», β) Κατέχονταν από τη μανία της επιθετικότητος — «ώστε μη ισχύειν τινά παρελθεΐν δια της οδού εκείνης», γ) Είχαν εσωτερική διάσπαση της προσωπικότητος — «λεγεών όνομά μοι, ότι πολλοί έσμεν». Και δ) κυριαρχούνταν από την τάση της αυτοκαταστροφής — «κατακόπτων εαυτόν λίθοις».

Είναι πράγματι άθλια η εικόνα του ανθρώπου του υποταγμένου στη δύναμη του σατανά. Γιατί η παρουσία αυτού σημαίνει την απώλεια και την καταστροφή των πάντων, από του ανθρωπίνου προσώπου μέχρι των ζώων, στα οποία μόλις μπήκαν οι δαίμονες, κατά τη διήγησή μας, σκόρπισαν τον όλεθρο, για να φανεί έτσι άλλη μια φορά πως ο σατανάς σκορπά την καταστροφή απ' όπου περάσει.

Κι η εποχή μας, μολονότι δεν συμμερίζεται την αντίληψη των χρόνων της Κ. Διαθήκης για την ανθρώπινη ασθένεια ως οφειλόμενη στην επήρεια των δαιμόνων, έχει να παρουσιάσει τόση ποικιλία περιπτώσεων κυριαρχίας του δαιμονικοϋ στοιχείου στη ζωή των ατόμων και των κοινωνιών, ώστε να μη μπορεί να αμφιβάλει κανείς για τη βοώσα παρουσία και φθοροποιό δράση του. Κι όποιος αμφιβάλλει, ας θυμηθεί τον πετυχημένο στίχο του γάλλου ποιητή Baudelaire ότι «η πιο έξυπνη πονηριά του διαβόλου είναι να μας πείθει ότι δεν υπάρχει». Βέβαια, όποιος αναζητά το σατανά στις ανθρωπομορφικές ή μάλλον τερατόμορφες παραστάσεις προηγουμένων εποχών, δεν θα τον βρει πουθενά και θα πλανάται με την εντύπωση πως δεν υπάρχει, ενώ στην πραγματικότητα το κακό έχει τόσες φθοροποιές και ολέθριες εκδηλώσεις μέσα στη ζωή, που αποτελεί μόνιμη παγίδα και μάλιστα για τον πιο ανύποπτο και απροειδοποίητο άνθρωπο.

Η παρουσία του Χριστού μέσα στον κόσμο δια των μυστηρίων της Εκκλησίας και του κηρύγματος του ευαγγελίου σημαίνει τη νίκη της καλωσύνης επί της κακίας, της αγάπης επί του μίσους, της ζωής επί του θανάτου. Όταν οι χριστιανοί συγκεντρώνονται στην Εκκλησία, λέγει ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος, για να μετάσχουν στο μυστήριο της θείας Ευχαριστίας, συντρίβονται οι δαιμονικές δυνάμεις —πράγμα το οποίο σημαίνει ότι η κοινωνία της αγάπης εξασφαλίζει στον άνθρωπο τον καθαρό αέρα της βασιλείας του Θεού μακριά από κάθε δαιμονική επιρροή. Ίσως στη φράση των δαιμόνων προς τον Ιησού, που διασώζει ο ευαγγελιστής Ματθαίος στη διήγησή μας, «τί ήμῖν καί σοί, Ίησοῦ υἱέ τοῦ Θεοῦ; ἦλθες ὧδε πρὸ καιροῦ βασανίσαι ήμᾶς;» και ιδίως στο «πρὸ καιροῦ» της φράσεως αυτής πρέπει να αναγνωρίσουμε τη συντριβή του κακού ήδη προ του τέλους της ιστορίας μέσα στην Εκκλησία.

Κι ένα ακόμη σημείο από το τέλος της διηγήσεως πρέπει να προσελκύσει την προσοχή μας. είναι η πληροφορία ότι οι κάτοικοι της περιοχής ήλθαν να συναντήσουν τον Ιησού, για να τον παρακαλέσουν να εγκαταλείψει το έδαφος τους. Ο φόβος μπροστά στη δύναμη του Ιησού δεν τους οδηγεί στην αναγνώριση της μεσσιανικής εξουσίας του και στη δοξολογία του Θεού αλλά στην αρνητική τοποθέτηση απέναντί του. Μη μπορώντας να εκτιμήσουν την προσφορά του Ιησού και την επιτελεσθείσα θεραπεία των ασθενών και φοβούμενοι μήπως υποστούν και άλλες ύλικές ζημίες, όπως η καταστροφή της αγέλης των χοίρων, ζητούν την απομάκρυνση του Ιησού. Το υλικό συμφέρον τυφλώνει πολλές φορές τον άνθρωπο και δεν του επιτρέπει να δει καθαρότερα το πνευματικό του συμφέρον, τον κάνει να προτιμά την υποδούλωση στη δαιμονική δύναμη παρά την έλευθερία που προσφέρει ο Θεός.

Το μήνυμα της περικοπής είναι ένα μήνυμα ελευθερίας από τη δαιμονική κυριαρχία. Εάν το οικονομικό συμφέρον, η κοινωνική συμβατικότητα ή άλλοι παράγοντες εμποδίζουν τον άνθρωπο να δεχθεί τη θεία δωρεά, τότε παραμένει αιχμάλωτος των φθοροποιών δυνάμεων, έχοντας την ψευδαίσθηση ότι αυτές είναι ανύπαρκτες, αφού δεν βρίσκει τις μορφές τους όπως τις συνέλαβαν άλλες προηγούμενες εποχές, ενώ στην πραγματικότητα αυτές τον καταδυναστεύουν.