Η Πεντηκοστή

Νικηφόρος Κάλλιστος Ξανθόπουλος

Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ Κυριακῇ ὀγδόῃ ἀπὸ τοῦ Πάσχα, τὴν ἁγίαν Πεντηκοστὴν[1] ἑορτάζομεν.

Κι αυτή την εορτή την έχουμε πάρει απ’ την εβραϊκή παράδοση. Εκείνοι (οι Εβραίοι) εορτάζουν τη δίκη τους Πεντηκοστή τιμώντας τον αριθμό επτά (7×7=49. Η επομένη ημέρα μετά τις σαράντα εννιά είναι η Πεντηκοστή).

Συγκεκριμένα οι Εβραίοι γιορτάζουν την Πεντηκοστή ημέρα μετά απ’ το Πάσχα τους. Το Πάσχα το γιορτάζουν σε ανάμνηση της διαβάσεως της Ερυθράς θαλάσσης, ενώ την Πεντηκοστή, επειδή πενήντα ημέρες μετά τη διάβαση (=Πάσχα) πήραν στην έρημο το νόμο του Μωϋσή, το Δεκάλογο.

Έτσι τώρα κάνουμε κι εμείς: Εορτάζουμε το Πάσχα και πενήντα μέρες αργότερα, σήμερα, παίρνουμε το Άγιο Πνεύμα. Και, όπως παλιά ο Νόμος καθοδηγούσε τους Εβραίους, έτσι τώρα εμάς μας καθοδηγεί το Άγιο Πνεύμα. Αυτό μας νομοθετεί, μας οδηγεί σε κάθε αλήθεια, Αυτό μας διδάσκει και μας δίνει εντολή να κάνουμε όλα όσα αρέσουν στο Θεό.

Πρέπει να γνωρίζουμε ότι τρεις ήταν οι μεγάλες γιορτές των Εβραίων· Το Πάσχα, η Πεντηκοστή και η Σκηνοπηγία.

Το Πάσχα το έκαναν, όπως προαναφέρθηκε, σε ανάμνηση της διαβάσεως της Ερυθράς θαλάσσης. Η εβραϊκή λέξη Πάσχα στα Ελληνικά σημαίνει διάβαση, πέρασμα. Εκείνη η γιορτή ήταν προτύπωση της δικής μας γιορτής του Πάσχα· Φανέρωνε τη δική μας διάβαση και επιστροφή από τη σκοτεινή ζωή, τη ζωή της αμαρτίας, στον Παράδεισο.

Την Πεντηκοστή τη γιόρταζαν σε ανάμνηση της κακοπάθειάς τους μέσα στην έρημο, για να θυμούνται ότι μπήκαν στη γη της Επαγγελίας μετά από πολλές θλίψεις. Τότε, όταν μπήκαν στη γη της Επαγγελίας, απόλαυσαν τους καρπούς των δένδρων, το κρασί και το ψωμί, το οποίο γίνεται από το σιτάρι. Κι αυτό ήταν μία προτύπωση για τη δική μας πορεία. Κι εμείς μετά από τις θλίψεις και την κακοπάθεια της αμαρτίας μπαίνουμε στην Εκκλησία και μέσα σ’ αυτήν μεταλαμβάνουμε κι απολαμβάνουμε το Σώμα και το Αίμα του Δεσπότου Χριστού. Άλλοι, λοιπόν, λένε ότι γι’ αυτόν το λόγο γιόρταζαν οι Εβραίοι την Πεντηκοστή, ενώ άλλοι, όπως προαναφέραμε, λένε ότι τη γιόρταζαν σε τιμή και ανάμνηση των πενήντα ημερών που νήστεψε ο Μωϋσής και πήρε ύστερα το θεόγραφο Νόμο, τις Δέκα Εντολές. Ταυτόχρονα με τη γιορτή αυτή θυμούνταν και τη θυσία του μόσχου κι όλα τ’ άλλα που έκανε ο Μωϋσής και πριν ανεβεί στο Όρος, αλλά και όταν κατέβηκε. Άλλοι πάλι θεωρούν ότι η Πεντηκοστή επινοήθηκε από τους Εβραίους για να δείξουν την τιμή τους προς τον αριθμό επτά, ο οποίος θεωρείται ιερός.[2] Πραγματικά ο αριθμός αυτός των ημερών, αν προστεθεί στον εαυτό του επτά φορές, μας κάνει τον αριθμό πενήντα. Μας λείπει, βέβαια, μία ημέρα (που είναι η αρχή της επομένης επτάδας των ημερών). Οι Εβραίοι μάλιστα τιμούν όχι μόνο με τις ημέρες τον αριθμό πενήντα, αλλά και με τα έτη. Έτσι το πεντηκοστό[3] έτος το έχουν σε τιμή και το ονομάζουν Ιωβηλαίο.[4] Στο έτος αυτό αφήνουν τη γη ακαλλιέργητη (για να ξεκουραστεί), αφήνουν ελεύθερα τα ζώα κι ελευθερώνουν τους δούλους που είχαν αγοράσει.

Τρίτη μεγάλη εορτή των Εβραίων ήταν η Σκηνοπηγία.[5] Αυτή την γιόρταζαν μετά τη συγκομιδή των καρπών το φθινόπωρο, δηλ. πέντε μήνες μετά την εορτή του Πάσχα. Τη Σκηνοπηγία την είχαν σε ανάμνηση της ημέρας εκείνης, κατά την οποία ο Μωϋσής έστησε τη σκηνή που είδε μέσα στη νεφέλη στο όρος Σινά, και την οποία στη συνέχεια κατασκεύασε ο αρχιτέκτονας Βεσελεήλ με τις οδηγίες του (Έξοδος κεφ. λα΄). Μάλιστα οι Εβραίοι όταν τιμούν την εορτή αυτή φτιάχνουν σκηνές. Τότε όλη μέρα ζουν στα χωράφια τους ευχαριστώντας τον Θεό και συγκεντρώνουν τους καρπούς των κόπων τους. Σ’ αυτή την ημέρα φαίνεται ότι έγραψε και ο Δαβίδ τους ψαλμούς που έχουν την επιγραφή «υπέρ των ληνών».[6] Η εορτή αυτή είναι προτύπωση της αναστάσεώς μας στη Βασιλεία των Ουρανών. Τότε θα διαλυθούν οι σάρκινες σκηνές, τα σώματα μας, θα ξαναγίνουν πάλι άφθαρτα και θα απολαύσουμε τους καρπούς των κόπων μας πανηγυρίζοντας στις αιώνιες σκηνές, στη Βασιλεία του Θεού.

Εμείς σήμερα που γιορτάζουμε τη δική μας Πεντηκοστή, πρέπει να γνωρίζουμε ότι την ημέρα αυτή, όταν εορταζόταν η Πεντηκοστή των Εβραίων, ήλθε το Άγιο Πνεύμα[7] στους Μαθητές του Χριστού. Επειδή, λοιπόν, οι Άγιοι Πατέρες θεώρησαν καλό να ξεχωρίσουν τις γιορτές για να τιμήσουν με τον τρόπο αυτό το μεγαλείο του Παναγίου και Ζωοποιού Πνεύματος, γι’ αυτό αύριο εορτάζουμε το Πανάγιο Πνεύμα, που είναι μία υπόσταση της Αγίας Τριάδος και θα πούμε το πώς ήλθε στους Αποστόλους.

Ταὶς τῶν ἁγίων Ἀποστόλων πρεσβείαις, Χριστὲ ὁ Θεός ἡμῶν, ἐλέησον ἡμᾶς. Ἀμήν.

Αρχιμανδρίτης Ιερώνυμος Κ. Δελημάρης, Τι γιορτάζουμε στις γιορτές του Χριστού και της Παναγίας: Τα συναξάρια των δεσποτικών και των θεομητορικών εορτών της Εκκλησίας σε απλή γλώσσα, 1η έκδ. Ναύπακτος, Αδελφότης Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ναυπάκτου, 2004

[1] Η χριστιανική γιορτή της Πεντηκοστής παρουσιάστηκε στην αρχή πιθανόν μεταξύ των εξ Ιουδαίων Χριστιανών σαν κάτι αντίστοιχο με την Ιουδαϊκή. Υπάρχει μεταξύ των ερευνητών μιααμφισβητούμενη άποψη ότι η χριστιανική Πεντηκοστή γιορταζόταν αρχικά μαζί με το Πάσχα. Πάντως η πρώτη αναφορά για τη γιορτή της Πεντηκοστής βρίσκεται στο απόκρυφο έργο «Επιστολή των Αποστόλων». Η Πεντηκοστή θεωρείται ότι είναι η γενέθλια ημέρα της Εκκλησίας (βλέπε Ευάγγ. Θεοδώρου, Παντηκοστή, ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ, τ. 10ος, εκδόσεις Μαρτίνος στ. 185 κ.ε.).

[2] Πρβλ. Έξοδος κ΄, 11.

[3] Λευϊτ. κεφ. ε΄.

[4] Ιωβηλαίο λέγεται το έτος της αφέσεως, το οποίο γιορταζόταν ανά πενήντα χρόνια και είχε σκοπό την αποκατάσταση της κοινωνικής ηρεμίας με πρώτα μέτρα για το σκοπό αυτό την απαλλαγή από τα χρέη (χαρίζονταν) και την απελευθέρωση των δούλων. Η λέξη παράγεται από το εβραϊκό Jobhel ( = κέρας), διότι η αναγγελία του ερχομού του πεντηκοστού έτους γινόταν με το σάλπισμα της κεράτινης σάλπιγγας που ονομαζόταν Jobhel.

[5] Βλέπε τις σχετικές παραπομπές στην εορτή της Μεσοπεντηκοστής.

[6] Λήνος = το πατητήρι όπου πατούν τα σταφύλια, πρβλ. Ψαλμ. 8, 80, 83.

[7] Πράξ. β΄ 1-13.