Ἡ Εἰκόνα τοῦ ἀνθρώπου

«καὶ εἶπεν ὁ Θεός· ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ ̓ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ ̓ ὁμοίωσιν, καὶ ἀρχέτωσαν τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης καὶ τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῶν κτηνῶν καὶ πάσης τῆς γῆς καὶ πάντων τῶν ἑρπετῶν τῶν ἑρπόντων ἐπὶ γῆς γῆς. καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, κατ ̓ εἰκόνα Θεοῦ ἐποίησεν αὐτόν, ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν αὐτούς.» (Γένεσις, κεφ. 1, 26,27).

Τὴν ἔκτη ἡμέρα τῆς δημιουργίας ὁ Θεὸς ἔπλασε τὸν ἄνθρωπο κατ’ εἰκόνα καὶ καθ’ ὁμοίωσή Του. Δὲν θὰ σταθοῦμε στὴ διαδικασία τῆς δημιουργίας, ἀλλὰ θὰ ἀναζητήσουμε τὴν σημασία τῶν ἐννοιῶν εἰκόνα καὶ ὁμοίωση. Ἡ λέξη εἰκόνα προέρχεται ἐτυμολογικὰ ἀπὸ τὸ ρῆμα «εἴκω» ἤ «ἔοικα» καὶ σημαίνει ὁμοίωμα, δηλαδὴ ἀποτύπωση τῶν χαρακτηριστικῶν κάποιου πρωτοτύπου. Στὴ δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου ὅμως εἰκόνα δὲν εἶναι ἡ ἀποτύπωση κάποιων ἐξωτερικῶν χαρακτηριστικῶν τοῦ Θεοῦ. Ὁ Μέγας Βασίλειος κάνει διαχωρισμὸ τῆς εἰκόνας σὲ φυσικὴ καὶ τεχνητή.

Καὶ τὰ δύο αὐτὰ εἴδη εἰκόνων ἔχουν ἕνα κοινὸ γνώρισμα, τὴν ὁμοιότητα μὲ τὸ πρωτότυπο ποὺ εἰκονίζουν. Διαφέρουν ὅμως στὸ ἐξῆς. Ἡ ὁμοιότητατῆς φυσικῆς εἰκόνας πρὸς τὸ πρωτότυπο ἀναφέρεται στὴν οὐσία τοῦ εἰκονιζομένου πρωτοτύπου, διατηρώντας τὴν διαφορὰ ὡς πρὸς τὴν ὑπόσταση. Χαρακτηριστικὸ παράδειγμα φυσικῆς εἰκόνας εἶναι ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ σὲ σχέση μὲ τὸν Θεὸ Πατέρα. Ὁ ἄνθρωπος πλάστηκε κατ’ εἰκόνα Θεοῦ, δηλαδὴ εἰκόνα τοῦ Υἱοῦ και Λόγου καὶ Θεοῦ, τοῦ Χριστοῦ.

Ὡς εἰκόνα τοῦ Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος εἶναι προικισμένος μὲ τὶς ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ: Λογικὸς καὶ νουνεχῆς ὥστε νὰ γίνεται σοφός, ἄρχει ὅλης τῆς κτίσεως, πληθύνεται καὶ κατακυριεύει τὴν γῆ, μεστὸς ἀπὸ ἀγάπη, πεπληρωμένος χαρᾶς, εἰρηνικός, μακρόθυμος, καλὸς κ’ ἀγαθός, πιστός, πρᾶος, δίκαιος, ἐλεύθερος, ὑπεύθυνος καὶ ἐγκρατῆς. Εὑρίσκεται σὲ πλήρη ἁρμονία μὲ τὴν ὑπόλοιπη κτίση, τὸ φῶς, τὸ σκοτάδι, τὸ νερό, τὴν ξηρά, τοὺς ἱχθῦες, τὰ ζῶα, τὰ πτηνά, τὰ ἑρπετά, τὰ φυτά, τοὺς καρπούς...

Ἀναγνωρίζει ἄμεσα καὶ ἔχει κοινωνία μὲ τοὺς ὁμοουσίους, δηλαδὴ τοὺς ἀνθρώπους, «τοῦτο νῦν ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀστέων μου καὶ σὰρξ ἐκ τῆς σαρκός μου», ἀναγνωρίζει τὸ φύλο του καὶ τὸ φύλο τοῦ ἄλλου, «αὕτη κληθήσεται γυνὴ (ἀνδρίς) ὅτι ἐκ τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς ἐλήφθη αὕτη», εἶναι γυμνὸς ἀλλὰ δὲν ἔχει ἀνάγκη ντροπῆς ἐνδεδυμένος τὸ Θεῖο Φῶς. 

Ὅμοιος εἶναι ἀρχαία ἑλληνικὴ λέξη καὶ ἑρμηνεύεται, ὅποιος ἤ ὅ,τι ἔχει πολλὰ κοινὰ χαρακτηριστικὰ μὲ κάποιον ἤ κάτι ἄλλο. Καθ’ ὁμοίωσιν Θεοῦ, ὡς ἀκόλουθο τοῦ κατ’ εἰκόνα, σημαίνει ὅτι ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ, ὄχι νὰ εἶναι ἤ νὰ γίνει Θεός, ἀλλὰ νὰ διατηρήσει ἀναλλοίωτες τὶς ἰδιότητες (τὰ κοινὰ χαρακτηριστικά) ποὺ τοῦ χάρισε ὁ Δημιουργός, δηλαδὴ εἶναι ἐν δυνάμει θεούμενο πλᾶσμα. Ὁ Θεὸς εἶναι ἀναλλοίωτος. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἐν δυνάμει ἀναλλοίωτος, δηλαδὴ μπορεῖ καὶ νὰ ἀλλοιωθεῖ, νὰ ἀλλοιωθοῦν στὸν ἄνθρωπο οἱ ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ μὲ τὶς ὁποῖες εἶναι χαριτωμένος.

«καὶ ἐνετείλατο Κύριος ὁ Θεὸς τῷ  ̓Αδὰμ λέγων· ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ βρώσει φαγῇ, ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ ̓ αὐτοῦ· ᾗ δ ̓ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ ̓ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε.» (Γένεσις, κεφ. 2, 16,17).

Μία «γνώση» κράτησε ὁ Θεὸς ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο καὶ μία ἐντολὴ ἔδωσε ὁ Θεὸς στὸν ἄνθρωπο. Νὰ μὴν γευθεῖ τὸν καρπὸ τῆς γνώσης τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ πονηροῦ (κακοῦ). Ὁ Θεὸς ἔπλασε τὸν ἄνθρωπο καλὸν λίαν καὶ ἡ γνώση αὐτὴ θὰ τὸν ἀλλοίωνε.

Ὁ ἄνθρωπος δέχθηκε τὸν πειρασμό, παρὰ τὴν Θεία προειδοποίηση, καὶ γεύθηκε τὸν καρπό. Ἀρνήθηκε τὴν ἀληθινὴ μαρτυρία τοῦ Θεοῦ, ἀρνήθηκε νὰ ἀκολουθήσει τὸν Δημιουργό του καὶ νὰ θεώνεται καὶ γεύθηκε τὸν καρπὸ τῆς γνώσης τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ πονηροῦ (κακοῦ).

Πλανήθηκε καὶ πίστεψε τὴν ψεύτικη μαρτυρία τοῦ φρονιμοτάτου πάντων τῶν θηρίων τῆς γῆς, ὅτι θεὸς θὰ γίνει, καὶ ἀκολούθησε τὸ δρόμο τῆς πτώσης ἀπὸ τὴν πορεία τῆς θέωσης.

Οὐσιαστικὰ καὶ πραγματικὰ ἀρνήθηκε τὸν Θεό! Αὐτὴ εἶναι ἡ πτώση, αὐτὴ εἶναι ἡ ἁμαρτία.

Ἀρνούμενος τὸν Θεὸ ὁ ἄνθρωπος ἀλλοιώθηκε. Ἀποδύθηκε τὴν Χάριν τῶν ἰδιοτήτων τοῦ Θεοῦ καὶ ἐνδύθηκε δερμάτινο χιτῶνα.

Ἀκάλυπτος πιὰ ἀπὸ τὸ Θεῖο φῶς κρύβεται γιατὶ εἶναι γυμνός, γίνεται ἀνεύθυνος καὶ χάνει τὴν κοινωνία μὲ τὸ ὁμοούσιο (ἡ γυναίκα ποὺ μοῦ ἔδωσες φταίει), αἰσθάνεται ἀνεύθυνος καὶ ἐχθρικὸς μὲ τὰ θηρία τῆς γῆς (ὁ ὄφις μὲ ἀπάτησε), ἡ γῆ γίνεται σκληρὴ καὶ ἄκαρπη μαζί του καὶ ποτίζεται μὲ τὸν ἱδρώτα του. Οἱ πόνοι τῆς γέννας φέρνουν τοὺς νέους ἀνθρώπους. Ἡ ἀγάπη γίνεται ἰδιοτελὴς καὶ γεννιέται ἡ φονικὴ ἀντιζηλία καὶ ἔχθρα. Ἡ χαρὰ χάνει τὴν οὐσία της καὶ ἀποκτᾶ σύντροφο τὴν λύπη, ἡ εἰρήνη τὸν πόλεμο, ἡ μακροθυμία τὴν ἀνυπομονησία καὶ τὴν ἐκδίκηση, ἡ καλοσύνη τὴν κακία, ἡ πραότητα τὴν ὀξύτητα καὶ τὴν ἐπιθετικότητα, ἡ δικαιοσύνη ἀνακάλυψε τὴν ἀδικία, ἡ ὑγεία τὴν ἀσθένεια, ἡ ἀκράτεια γίνεται ἰδιαιτερότητα τοῦ ἀνθρώπου καὶ δέσμιος τῶν νέων ἰδιοτήτων του, ὁ ἄνθρωπος ἀνακαλύπτει πὼς πλέον εἶναι θνητός, γνωρίζει τὸν θάνατο. Ἡ μαρτυρία τῆς πτώσης (ἁμαρτίας) εἶναι ὅτι τὸ κατ’ εἰκόνα Θεοῦ ἀμαυρώθηκε καὶ τὸ καθ’ ὁμοίωσιν Θεοῦ ἀλλοιώθηκε καὶ ἔγινε κάτι τὸ ξένον.

Μὲ τὶς νέες του ἰδιότητες ὁ ἄνθρωπος κάθισε ἀπέναντι ἀπὸ τὸν παράδεισο, τὸν κόσμο τῆς τρυφῆς, καὶ πλέον ἔκλαιε. Μοχθοῦσε γιὰ νὰ ἐπιβιώσει καὶ ἔρχεται καὶ τὸ πρῶτο αἶμα, ὁ φόνος. Ὁ Κάιν σκοτώνει τὸν Ἄβελ, ὁ ἀδελφὸς τὸν ἀδελφό. Ἡ πτώση συνεχίζεται, ἡ ἀμαρτία ἐξακολουθεῖ...

Τὸ σχέδιο ὅμως τοῦ Θεοῦ ἔχει ἐπιστροφὴ καὶ ἀποκατάσταση. Ἡ πρωτότυπη εἰκόνα τοῦ ἀνθρώπου, ὁ Χριστός μας, σαρκώνεται, κηρύσσει μετάνοια καὶ μᾶς καλεῖ νὰ γίνουμε καὶ πάλι οὐσιαστικὰ ἄνθρωποι πλασμένοι κατ’ εἰκόνα καὶ καθ’ ὁμοίωσιν Θεοῦ.

Ἀπὸ τὴν παρακοὴ καὶ τὴν πτώση καὶ μέχρι τὰ ἔσχατα κηρύσσεται στοὺς ἀνθρώπους ἡ μετάνοια. Οἱ Δίκαιοι, οἱ Προφῆτες, οἱ Προπάτορες, ὁ Πρόδρομος, οἱ Ἀπόστολοι, οἱ Ἅγιοι, οἱ Πατέρες κηρύσσουν μετάνοια.

Μετάνοια σημαίνει ἀλλαγὴ τοῦ νοῦ καὶ τῆς καρδιᾶς καὶ τῆς ψυχῆς, ἀλλαγὴ γνώμης καὶ ἀπόφασης καὶ ἀναζήτηση τοῦ ἐλέους τῆς Θείας Χάριτος, ἀλλαγὴ τῶν ἀνθρωπίνων ἰδιοτήτων καὶ «ἀποκάλυψη» τοῦ κατ’ εἰκόνα Θεοῦ καὶ «ἐνεργοποίηση» τοῦ καθ’ ὁμοίωσιν Θεοῦ. Μετάνοια εἶναι ὁ τρόπος καὶ ἡ ὁδὸς ἀπὸ τὴν πτώση, τὴν ἁμαρτία, στὴν ἀνόρθωση, στὴν Ἀνάσταση, στὴ Ζωή!

π. Ἐφραὶμ Ντέτσικας

Ἐφημέριος ἐνορίας Περιβλέπτου πόλεως Ἰωαννίνων

ΠΗΓΗ