Η Θεοτόκος: ο πρώτος τεθεωθείς άνθρωπος

του Αρχιμανδρίτου π. Κυρίλλου Κωστοπούλου

Ιεροκήρυκα Ι. Μ. Πατρών – Δρ Θεολογίας

Απόσπασμα από το βιβλιο Αρχ. Κυρίλλου Κωστοπούλου, Θεολογικές και Φιλοσοφικές Προσεγγίσεις, Πάτρα 2006, σσ. 62-65.

Οι ημέρες του Δεκαπενταυγούστου είναι αφιερωμένες στην Παναγία Θεοτόκο με κορυφαία την ημέρα της Κοιμήσεώς της.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός εύστοχα και αληθινά ομολόγησε ότι: «δικαίως καί ἀληθῶς Θεοτόκον τήν Ἁγίαν Μαρίαν ὀνομάζομεν, τοῦτο γάρ τό ὄνομα ἅπαν τό μυστήριον τῆς οἰκονομίας συνίστησι»1.

Με τον όρο «Θεοτόκος» αναιρούνται όλες οι Χριστολογικές κακοδοξίες, οι οποίες αρνούνται την θεότητα του Θεού Λόγου, αλλά και εκείνες, οι οποίες δεν αποδέχονται την πληρότητα, την ακεραιότητα και αυτήν την υπόσταση της ανθρώπινης φύσεως του Ιησού Χριστού.

Κατά τον προαναφερθέντα Πατέρα της Εκκλησίας μας «οὐ γάρ ἄνθρωπον ψιλόν ἐγέννησεν ἡ Ἁγία Παρθένος, ἀλλά Θεόν ἀληθινόν· οὐ γυμνόν, ἀλλά σεσαρκωμένον, οὐκ οὐρανόθεν τό σῶμα καταγαγόντα... ἀλλ΄ἐξ αὐτῆς ὁμοούσιον ἡμῖν σάρκα ἀναλαβόντα καί ἐν ἑαυτῷ ὐποστήσαντα. Εἰ γάρ οὐρανόθεν τό σῶμα κεκόμισται καί οὐκ ἐκ τῆς καθ’ ἡμᾶς φύσεως εἴληπται, τίς χρεία τῆς ἐναθρωπήσεως;»2.

Πέραν όλων αυτών η Θεοτόκος Μαρία προσωποποιεί την ανθρώπινη αγιότητα. Ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας λέει χαρακτηριστικά: «Όπως το Πνεύμα το Άγιο προσοποποιεί αυτούσια την κατηγορία της Θείας αγιότητος, έτσι και η Παρθένος, η φανέρωση της αγιότητος, η αγιοφάνεια, προσωποποιεί την ανθρώπινη αγιότητα»3.

Συνδεδεμένη οντολογικά η Θεοτόκος Μαρία με την Χάρη του Παναγίου Πνεύματος είναι η παρηγοριά η ζωοποιός, η οποία, ως η νέα Εύα (=ζωή), σώζει μέσω του Υιού της και διαφυλάσσει την κτίση όλη. Τοιουτοτρόπως υψώνεται σε εικόνα της Εκκλησίας, σαν μητρική προστασία όλων μας.

Για τον λόγο αυτό στην Βυζαντινή αγιογραφία, η εικόνα, η οποία παριστάνει την Παναγία Βρεφοκρατούσα, είναι εικόνα της Εκκλησίας. Είναι η κοινωνία του θείου και του ανθρωπίνου.

Η ανθρώπινη φύση της Παρθένου, η σάρκα της, γίνεται σάρκα του Χριστού. Έτσι γίνεται «όμαιμος» με τον Υιό της και πραγματώνει τον έσχατο σκοπό, για τον οποίο δημιουργήθηκε ο άνθρωπος, την κατά Χάριν θέωση. Έγινε «μεθόριον κτιστής και ακτίστου φύσεως»4, κατά τον Άγιο Γρογόριο τον Παλαμά. Η Θεοτόκος κατέστη αυτή, «δι’ ἧς Τριάς ἁγιάζεται»5, κατά τον Άγιο Κύριλλο Αλεξανδρείας´ Τοιουτοτρόπως, η Εκκλησία εικονίζεται ως διαρκής Θεοτόκος.

Λόγω αυτής της ύψιστης αγιότητος της Θεοτόκου κατανοούμε και την κεντρική θέση της στο χώρο της Ορθοδόξου σωτηριολογίας και εκκλησιολογίας, κυρίως δε στο χώρο της Λειτουργικής ζωής των πιστών της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας.

Ο Θεάνθρωπος Κύριος, όπως ο Ίδιος έχει πει, είναι η «οδός» και η «θύρα» για τον άνθρωπο. Η Παρθένος Μαρία είναι ο προπορευόμενος άνθρωπος. Πορεύεται εμπρός από την ανθρωπότητα και όλοι εμείς την ακολουθούμε προς την Βασιλεία των ουρανών.

Περνά πρώτη μέσα από τον θάνατο, ο οποίος κατήντησε ανίσχυρος από τον Υιό της, γι’ αυτό και η Εκκλησία ψάλλει: «Ἐν τῇ κοιμήσει τόν κόσμον οὐ κατέλιπες Θεοτόκε»6.

Αυτό είναι το «πιστεύω» του Ορθοδόξου λαού του Θεού και για τον λόγο αυτό απευθύνεται ημέρα και νύκτα στην κατά χάριν Μητέρα του.

Μέσα στην χάρη της Θεοτόκου πληρούται ο πιστός από θείες δωρεές. Μέσα στο θαύμα της Παρθένου συναντά το θαύμα της Θείας Οικονομίας. Η Παναγία Μητέρα του Κυρίου μας είναι το καύχημα και η παρηγοριά μας.

Για τον λόγο αυτό η Ορθόδοξος Εκκλησία μας τιμά μεγάλως την Θεοτόκο Μαρία, επειδή τιμά και γεραίρει τον Σωτήρα και Υιό της.

Η Παρθένος Μαρία παραμένει στην κορυφή της αγιότητος της Εκκλησίας. Η δόξα της επισκιάζει όλους του πιστούς, οι οποίοι την αποδέχονται και την αγαπούν. Η χάρη της σκέπει τα πάντα και το μεγαλείο της εξαφανίζει κάθε φθαρτό και πρόσκαιρο μεγαλείο. Το θαύμα της αναφλέγει τις καρδιές όλων των αγωνιζομένων Ορθοδόξων Χριστιανών.

Η Θεοτόκος Μαρία σκέπει και αγιάζει την Ορθοδοξία είναι η σάρκα του Τόκου της. Και ως εκ τούτου, όταν οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί επιζητούμε τις πρεσβείες της για την λύτρωσή μας, δεν επιθυμούμε κάποια δικανική μεσιτεία ανθρωπίνης νοητικής συλλήψεως, αλλά γίνεται αποδεκτό από την σωτήριο αγάπη του Υιού της, Θεανρώπου Κυρίου μας.

Υποσημειώσεις

1. ΕΠΕ 1, 334, Θες/Νίκη 1976.

2. Ένθ’ ανωτ., σελ. 332.

3. Mahe V. Rev., d’ Hist. eccles.Περί  της Αγ. Τριάδος, 1909.

4.PG 151, 472B.

5.PG 77, 992.

6.Απολυτίκιο εορτής Κοιμήσεως Θεοτόκου.