Η Παραβολή του κόκκου του σινάπεως

(Ματθ. 13, 31-32)

Αρχιμ. Δανιήλ Γούβαλη

(1940-2009)

Ο Χριστός καθόταν σε πλοίο, και ο κόσμος στην παραλία, και μιλούσε από τον πρωτότυπο αυτό άμβωνα για την βασιλεία των ουρανών. Ο λόγος επλέκετο από διάφορες παραβολές. Ανάμεσα σ’ αυτές ακούσθηκε και εκείνη του κόκκου του σινάπεως:

«Η βασιλεία των ουρανών είναι όμοια με σπόρο σιναπιού, που τον πήρε κάποιος άνθρωπος και τον έσπειρε στο χωράφι του. Αυτός ο σπόρος, αν και μικρότερος από όλα τα σπέρματα, όταν βλαστήση και μεγαλώση γίνεται φυτό μεγαλύτερο από όλα τα λαχανικά, σωστό δένδρο, όπου μπορούν να έρχωνται τα πτηνά του ουρανού και να κατοικούν στα κλαδιά του» (Ματθ. 13, 31).

Η παιδαγωγική σοφία του Χριστού πάντα μας εντυπωσιάζει. Τα βαθειά νοήματα τα παρουσιάζει με πολύ κατανοητό τρόπο. Πολλές φορές, όπως εδώ, χρησιμοποιεί εικόνες από την γεωργική ζωή. Οι ακροατές βέβαια ήταν επί το πλείστον γεωργοί, και ασχολούνταν με κήπους και χωράφια και γνώριζαν για τους σπόρους και την βλάστησι των φυτών.

Το σινάπι για το οποίο γίνεται εδώ λόγος ονομάζεται επιστημονικά σίναπι το λευκόν ή σίναπις η λευκή (υπάρχει και το μαύρο σινάπι). Πρόκειται για μονοετές φυτό, λαχανικά, που ανήκει στην οικογένεια των σταυρανθών. Έχει βλαστό όρθιο, απλό ή διακλαδισμένο, περισσότερο ή λιγώτερο τριχωτό. Τα φύλλα του είναι λυροειδή, πτεροσχιδή, εν μέρει οδοντωτά, επίσης τριχωτά, ενώ τα άνθη μοιάζουν με κίτρινα τσαμπιά και έχουν σέπαλα απλωτά. Ο καρπός του μοιάζει με κέρατο υποκυλινδρικό, επίμηκες, με πλευρές κυρτές, με ράμφος μακρύ και πλατύ και με τρίχες λευκές. Οι σπόροι που περιέχει είναι υποστρόγγυλοι και κιτρινωποί.

Συναντάται και σε χέρσα και σε καλλιεργημένα χωράφια. Στα δικά μας μέρη φθάνει γύρω στα 30-80 εκατοστά, αλλά σε θερμότερα κλίματα όπως στην Παλαιστίνη στα διόμιση μέτρα.

Η γεύσις του σιναπόσπορου είναι καυστική και χαρακτηριστική. Με αυτόν κατασκευάζεται και το γνωστό πικάντικο άρτυμα, η μουστάρδα, αφού αλευροποιηθούν οι σπόροι και αναμειχθούν με ξύδι, λάδι, αλάτι κλπ. Η ιδιάζουσα γεύσις της μουστάρδας οφείλεται στην μυροσίνη, ένζυμο που περιέχεται στους σιναπόσπορους.

Με την μέθοδο της αποστάξεως οι σπόροι του σιναπιού δίνουν ένα αιθέριο έλαιο, δηλαδή ένα παχύρρευστο υγρό, χρυσοκίτρινο, με χαρακτηριστική οσμή και δυσάρεστη ελαιώδη γεύσι. Με σύνθλιψι και στίψιμο των σπόρων παράγεται το σιναπέλαιο, που μπορεί να χρησιμοποιηθή στην διατροφή. Και οι σπόροι αυτοί έχουν μεγάλη περιεκτικότητα ελαίου, 20-30%.

Με το σινάπι βοηθούνται όσοι υποφέρουν από βρογχίτιδα, άσθμα και πνευμονικές παθήσεις. Δηλαδή με βάσι το σιναπάλευρο κατασκευάζονται διάφορα καταπλάσματα, γνωστά σαν σιναπισμοί. Σε κρυολογήματα, σε πόνους αρθρώσεων, νευρίτιδες και ρευματισμούς, τα καταπλάσματα αυτά προσφέρουν σπουδαία επισπαστική δράσι. Να εξηγήσουμε, τι σημαίνει επίσπασις: Πρόκειται για θεραπευτική μέθοδο που προκαλεί τοπικό ερεθισμό στην επιφάνεια του δέρματος, ώστε να συγκεντρώνεται εκεί αίμα και να βοηθή και να ανακουφίζη το μέρος που πάσχει. Είναι χαρακτηριστικό ότι η δράσις των σιναπισμών είναι ιδιαιτέρως ταχεία, πέντε μέχρι δεκαπέντε λεπτά μετά την τοποθέτησι του καταπλάσματος.

Μου έλεγε κάποτε μία χριστιανή από ένα χωριό της Εύβοιας. «Εμείς αν είχαμε κανένα πόνο στην πλάτη, κανένα «σφάχτη» όπως τον λέγαμε, κάναμε το εξής: Φτιάχναμε ένα αραιό κουρκούτι με αλεύρι και νερό. Μετά παίρναμε ένα άσπρο σκληρό πανί. Βάζαμε λίγο κουρκούτι στο πανί και σπόρους συναπιού. Αυτό όλο το στουμπάγαμε μέχρι να λυώσουν οι σπόροι και να γίνουν σκόνη σαν πιπέρι. Κατόπιν το τοποθετούσαμε στην πλάτη, εκεί που πονούσαμε. Αισθανόμαστε να καίη το μέρος, και γρήγορα βρίσκαμε ανακούφισι. Ήθελε όμως προσοχή, να μη βάλουμε στο πανί πολύ σινάπι, γιατί με την δύναμι που έχει θα άνοιγε το κορμί. Σε κρύωμα, σε βήχα, σε πόνους, σε νευρόπονο, το σινάπι το είχαμε για φάρμακο. Αν δεν λέγαμε «ας κόψουμε βεντούζες», λέγαμε «ας βάλουμε σινάπι». Αυτά τα φάρμακα ξέραμε τότε».

Στην πατρίδα μου, στην ορεινή Παρνασσίδα Φωκίδος, ενθυμούμαι όταν μικροί κρυολογούσαμε και είχαμε βήχα και μεγάλο πυρετό οι γονείς μας στούμπαγαν σπόρους συναπιού και τους πασπάλιζαν σε λίγο προζύμι. Αυτό το τύλιγαν σ’ ένα πανί και το έβαζαν επάνω στο λαιμό μας. Και αυτό τραβούσε το κρύο και τον πυρετό.

Όχι μόνο στο κορμί ή στον λαιμό, αλλά και σε διάφορα άλλα σημεία του σώματος, στα χέρια, στα πόδια σε πόνους αρθριτικούς ή ρευματικούς συνήθιζαν οι παλαιοί να τοποθετούν αυτά τα έμπλαστρα.

Το σιναπάλευρο εκτός από τα καταπλάσματα χρησιμοποιείται και σε άλλα φαρμακευτικά παρασκευάσματα, όπως σε τσιρότα και αλοιφές. Σε περιπτώσεις λιποθυμιών συνιστάται να ροφούμε τον αχνό του συναπιού.

Είναι λοιπόν φανερό ότι οι μικροί σπόροι του συναπιού περιέχουν σπουδαίο δυναμισμό και κρύβουν πολλά. Βρίσκουν αρκετές θεραπευτικές εφαρμογές. Γι' αυτό και το σινάπι καλλιεργείται σαν φαρμακευτικό φυτό.

Μετά από αυτά ας προχωρήσουμε στην προσεκτική εξέτασι της παραβολής.

«Η βασιλεία των ουρανών είναι όμοια με σπόρο συναπιού...». Όπως θα δούμε η κεντρική έννοια σ’ αυτήν την παραβολή εντοπίζεται στο γεγονός ότι από κάτι πολύ μικρό προκύπτει κάτι πολύ μεγάλο.

Αναφέρει ένας συγγραφεύς ασχολούμενος με την ερμηνεία των Ευαγγελίων, ότι σε αγρούς της Παλαιστίνης έτυχε να δη σινάπι πολύ ανεπτυγμένο, γύρω στα δυόμιση μέτρα, και γεμάτο πουλιά, συγκεκριμένα με όμορφες καρδερίνες. Από ένα μικρό, μικρότατο σπόρο προέρχεται ένα σωστό δενδρύλλιο. Αν κάποιος παρατηρή το μέγεθος του φυτού και συγχρόνως κρατή στα χέρια του σπόρο συναπιού, θαυμάζει πως μπορεί από ένα τόσο δα πραγματάκι να προκύψη ένα τόσο μεγάλο φυτικό μέγεθος. Και σκέπτεται: «Μα, κρύβει τόση δύναμι αυτός ο ασήμαντος σπόρος»!

Μία σπουδαία αλήθεια: Υπάρχουν κάποια μικρά πράγματα που κρύβουν μέσα τους μεγάλες δυνατότητες. Έτσι από τον τόσο μικρό σπόρο του συναπιού προέρχεται ένα τόσο ανεπτυγμένο φυτό, και στις πλούσιες φυλλωσιές του καταφεύγουν όχι μικρά ζωύφια, αλλά τα πτηνά του ουρανού.

Το πράγμα δίνει μία επιτυχημένη εικόνα του ξεκινήματος και της εξελίξεως του Χριστιανισμού. Από κάτι που ξεκίνησε μικρό και απαρατήρητο προέκυψε κάτι πελώριο.

Δώδεκα απλοί και αγράμματοι ψαράδες, χωρίς πλούτο και δύναμι∙ δώδεκα άνθρωποι του λαού χωρίς ιδιαίτερα προσόντα, χωρίς αξιώματα και μεγαλεία. Όλοι ταπεινοί και άσημοι, και χώρος δράσεως η Γαλιλαία. Μια Γαλιλαία και μια Παλαιστίνη που εστερείτο και το βασικό αγαθό της ελευθερίας, αφού βρισκόταν υπό ρωμαϊκήν κατοχήν. Όλα αυτά εξεικονίζονται με τον μικρό σπόρο του συναπιού. Τόσο μικρά και ασήμαντα, όσο ο κόκκος του σινάπεως. Και όμως μέσα στον όμιλο των δώδεκα ταπεινών ανθρώπων κρυβόταν η πιο σημαντική δύναμις. Και θα προέκυπτε από αυτούς ένα πελώριο δένδρο, που θα άπλωνε τα κλωνάρια του σ' όλη την οικουμένη.

Παρατηρεί ο Ιερός Χρυσόστομος: «Με αυτήν την παραβολή ο Κύριος θέλησε να πείση για το μέγεθος  στο οποίο θα έφθανε ο Χριστιανισμός. Ό,τι συμβαίνει με τον κόκκο του σινάπεως θα συμβή και με το χριστιανικό κήρυγμα. Οι μαθηταί βέβαια ήταν πιο αδύνατοι και πιο μικροί από όλους• αλλά όμως μέσα σ’ αυτούς υπήρχε μεγάλη δύναμις. Γι' αυτό και το χριστιανικό κήρυγμα ξαπλώθηκε σ’ όλη την οικουμένη». «Μεγάλη ην η εν αυτοίς δύναμις». Στο σπόρο του σιναπιού κρύβεται σπουδαία δύναμις. Όμοια και στους Αποστόλους υπήρχε μεγάλη δύναμις».

Υπάρχουν λοιπόν ασήμαντα πράγματα που δεν «γεμίζουν το μάτι», και όμως αυτά εμπερικλείουν σημαντικώτατες δυνατότητες. Ωραία εκφράζει την πραγματικότητα αυτή ο Απόστολος Παύλος: «Τους αδύνατους του κόσμου διάλεξε ο Θεός για να καταισχύνη τους δυνατούς» (Α' Κορ. 1, 27). Δηλαδή υπάρχουν στον κόσμο αδύνατα πλάσματα που κρύβουν μεγάλη δύναμι και μπορούν να εξουδετερώσουν τα δυνατά.

Η ομάδα των δώδεκα μαθητών που περιδιάβαζε στις παραλίες της Τιβεριάδος και στα χωριά της Γαλιλαίος και Ιουδαίας έκρυβε μέσα της την πιο μεγάλη ισχύ. Αυτό θα γίνη κατανοητό, όταν κάποια ευλογημένη ώρα δισεκατομμύρια άνθρωποι θα μπαίνουν μέσα στον παράδεισο. Μόνο στους τρεις πρώτους αιώνες οι γνωστοί μάρτυρες του χριστιανισμού υπολογίζονται στα ένδεκα εκατομμύρια. Ποιος μπορεί να υπολογίση όλους τους Χριστιανούς όλων των αιώνων, και όσους θα έρθουν στο μέλλον μέχρι την ημέρα της συντελείας. Όλος αυτός ο κόσμος αποτελεί ένα τεράστιο βασίλειο, το βασίλειο του Χριστού. Αμέτρητες μυριάδες ανθρώπων. Και όλο αυτό το ασύλληπτο μέγεθος προέκυψε από εκείνους τους δώδεκα άσημους της Γαλιλαίος. Εκείνοι ήταν ο κόκκος του σινάπεως και τούτα τα δισεκατομμύρια των σεσωσμένων αποτελούν το μεγάλο δένδρο. Έπεσε κάποτε ο σπόρος στην ταπεινή χώρα της Γαλιλαίας και με την πάροδο των ετών και των αιώνων σχηματίσθηκε ένα πελώριο δένδρο που άπλωσε τα κλαδιά του από την μια άκρη της γης μέχρι την άλλη. Σαν άλλης αμπέλου του Θεού «εκάλυψεν όρη η σκιά αυτής και αι αναδενδράδες αυτής τας κέδρους του Θεού» (Ψαλμ. 79, 11).

«Ομοία έστιν η βασιλεία των ουρανών κόκκω σινάπεως». Λέγοντας «βασιλεία των ουρανών», εννοούμε ό,τι και με τις λέξεις «Χριστιανισμός», «Χριστιανική Εκκλησία». Ο Χριστιανισμός ξεκίνησε σαν κάτι το μικρό και ασήμαντο και κατέληξε σε κάτι το αφάνταστα μεγάλο. Ποιος μπορούσε να βάλη στο μυαλό του, βλέποντας τους δώδεκα αλιείς της Γαλιλαίας ότι θα δημιουργούσαν πάνω στην γη τέτοιο μέγιστο βασίλειο;

Αυτές οι δύο εικόνες ας παραμείνουν στο νου μας. Από το ένα μέρος οι δώδεκα της Γαλιλαίας, και από το άλλο τα δισεκατομμύρια που εισέρχονται στον παράδεισο. Και ας λέμε: Οι πρώτοι αποτελούν τον σπόρο του σιναπιού. Και οι δεύτεροι, το μεγάλο δένδρο που σχηματίσθηκε από αυτόν τον σπόρο.

Για μας που ζούμε σε τούτον τον αιώνα είναι δεδομένη η ανάπτυξις του Χριστιανισμού, αλλά στο ξεκίνημά του τίποτε δεν προεμήνυε κάποια αύξησι. Οι δώδεκα μαθηταί δεν διέθεταν ούτε πολιτικά αξιώματα ούτε στρατιωτική δύναμι ούτε περγαμηνές πανεπιστημιακών σπουδών ούτε μεγαλεία. Γι’ αυτό φαινόταν παράδοξος και απίστευτος ο λόγος του Χριστού στην παραβολή του κόκκου του σινάπεως. Τελικά όμως ο λόγος του Χριστού αποδεικνύεται αληθινός, όσο κι αν στην αρχή ερεθίζη την φτωχή λογική μας. Τελικά ο σπόρος γίνεται δένδρο με αναρίθμητα κλωνάρια και φύλλα και άνθη.

Ας θυμηθούμε λίγο τον προφήτη Ιεζεκιήλ: «Τάδε λέγει Κύριος:

«Θα πάρω ένα κλαδί από τα εκλεκτά κλαδιά της κέδρου· θα το κόψω από το κεντρικό σημείο της κορυφής και θα το φυτέψω σε ψηλό βουνό... Θα ριζοβολήση και θα αναβλαστήση και θα καρποφορήση και θα γίνη κέδρος μεγάλη. Κάτω από αυτήν θα ξεκουράζωνται όλα τα θηρία της γης, και στην σκιά της θα αναπαύωνται όλα τα πτηνά. Τα κλαδιά της θα πάρουν μεγάλη ανάπτυξι» (17, 22-23).

Ένα κλωνάρι από την γενιά του Δαβίδ αποκόπτεται, φυτεύεται, βλαστάνει κατά θαυμαστό τρόπο, και γίνεται γιγαντιαία κέδρος που απλώνει τα κλωνάρια της σ' όλον τον κόσμο. Κι εδώ υποδηλώνεται η μεγάλη πρόοδος και επέκτασις του Χριστιανισμού. «Παν θηρίον και παν πετεινόν» βρίσκει ανάπαυσι στην σκιά της. Για να μπορή να παρέχη προστασία και ανάπαυσι σ' όλα τα αγρίμια και σ’ όλα τα πουλιά της γης, αυτονόητο είναι ότι έχει γιγαντιαίες διαστάσεις. Λαοί με ψεύτικες θρησκείες και άγρια ήθη, «θηρία της γης», θα εγκαταλείψουν τις ερημιές και τις ζούγκλες του κακού και θα αναπαυθούν στην σκιά του χριστιανικού δένδρου. «Και αναπαύσεται υποκάτω αυτού παν θηρίον» (στ. 23).

Με τους παραβολικούς αυτούς λόγους δηλώνεται η μεγάλη αύξησις και έκτασις της Χριστιανικής Εκκλησίας, ενώ τονίζεται ιδιαίτερα η ανάπαυσις που θα προσφέρεται στους προσερχομένους. Όπως διασώζει το κείμενο της παραβολής του κόκκου του σινάπεως ο ευαγγελιστής Μάρκος, γίνεται πιο εμφανής αυτή η αλήθεια: «...Και ποιεί κλάδους μεγάλους, ώστε δύνασθαι υπό την σκιάν αυτού τα πετεινά του ουρανού κατασκηνούν» (4, 32).

Με τις φράσεις αυτές προφητεύεται ότι μυριάδες άνθρωποι που θα φλογίζωνται και θα καίγωνται από το λιοπύρι της απιστίας, της πλάνης∙ της αμαρτίας, του κακού, θα προστρέχουν και θα βρίσκουν ανάπαυσι και αναψυχή στους κόλπους της Χριστιανικής Εκκλησίας. Έτσι μπορούμε να χαρακτηρίσουμε την Εκκλησία σαν αναπαυτήριο ψυχών, σαν πνευματικό αναψυκτήριο. Υπήρξαν άνθρωποι που ζούσαν σε χώρους μακρυνούς και η ψυχή τους δεν έβρισκε ανάπαυσι, τα δε χαρακτηριστικά του προσώπου τους έδειχναν ταραγμένα και αγριωπά. Αυτοί όταν πλησίασαν και μπήκαν στην μάνδρα του Χριστού, αναπαύθηκαν, ηρέμησαν, τα δε πρόσωπά τους εγλύκαναν και ομόρφυναν.

Μέσα στην Εκκλησία από την ημέρα της Πεντηκοστής ρέει άφθονη και υπεράφθονη η χάρις του Αγίου Πνεύματος, και αυτή η χάρις είναι χορηγός κάθε πνευματικής αναψυχής. Αυτή τις αναταραγμένες ψυχές τις ηρεμεί και τις φλογισμένες από καύσωνες τις δροσίζει. Και νιά να θυμηθούμε τον άγιο Σιλουανό τον Αθωνίτη γίνονται ήρεμοι οι άνθρωποι «γιατί τους παρηγορεί η γλυκεία χάρις του Αγίου Πνεύματος».

Η ατμόσφαιρα που δημιουργείται από το λιοπύρι είναι κάτι σαν σατανικό πνεύμα και η ατμόσφαιρα που σχηματίζεται από ένα δένδρο «ευσκιόφυλλον» μοιάζει με την χάρι του Αγίου Πνεύματος. Τα πτηνά δεν αντέχουν τις καυστικές ακτίνες του ήλιου και καταφεύγουν στα κλαδιά, στις φυλλωσιές και στην σκιά του δένδρου. Εκεί νοιώθουν σαν καραβάκια που γλύτωσαν από τρικυμίες και άραξαν σε απάνεμο λιμάνι. Εκεί υπάρχει τέτοια χάρις που μπορούν να φτιάξουν και το σπιτικό τους, την φωλιά τους• δηλαδή, «δύνανται κατασκηνούν», όπως σημειώνουν οι Ευαγγελιστές. Και τα πουλιά ποτέ δεν κατασκευάζουν την φωλιά τους σε μέρος που δεν τους αναπαύει, σε μέρος που είναι προβληματικό και επικίνδυνο.

Αν νοιώσουμε όπως πρέπει την παραβολή του κόκκου του σινάπεως και αν αισθανθούμε καλά την όμορφη για τα πουλιά ατμόσφαιρα μέσα και κάτω από τα κλαδιά και τα φυλλώματα∙ αν καταλάβουμε την άνεσι και την δροσιά της, τότε μπορούμε αναγωγικά να νοιώσουμε και την ευλογημένη ατμόσφαιρα που δημιουργεί μέσα στην Εκκλησία η χάρις του Αγίου Πνεύματος. Τα πουλιά στην δροσερή σκιά του δένδρου, και οι χριστιανοί στην αναπαυτική αγκαλιά που λέγεται χάρις του Παρακλήτου, δηλαδή στην αγκαλιά του Αγίου Πνεύματος. Και επειδή η χάρις του Πνεύματος είναι και χάρις του Υιού και του Πατρός, βρισκόμαστε όμοια και στην αγκαλιά του Χριστού και στην αγκαλιά του ουράνιου Πατέρα.

Βλέπουμε λοιπόν ότι η παραβολή του κόκκου του σινάπεως μέσα από την συμβολική της γλώσσα δίνει μία γεύσι της χάριτος του Αγίου Πνεύματος. Η χάρις αυτή είναι αναπαυτική και αναπαύουσα. Μπορεί ο άνθρωπος να νοιώθη άνετα και να στήση μόνιμη κατοικία στην περιοχή όπου αυτή επικρατεί. Ο Ματθαίος σημειώνει «ώστε κατασκηνούν», ο Μάρκος «ώστε δύνασθαι κατασκηνούν» και ο Λουκάς «τα πετεινά κατεσκήνωσεν». Ο καθένας αποφασίζει να στήση την σκηνή του, να χτίση το σπίτι του σε μέρος που τον αναπαύει. Δεν κατασκηνώνει σε περιοχή που δεν του εμπνέει εμπιστοσύνη.

Μ’ αυτές τις έννοιες είναι σχετικός κάποιος λόγος του Χριστού: «Ελάτε προς εμένα όλοι όσοι κουράζεσθε και σηκώνετε φορτία, και εγώ θα σας αναπαύσω» (Ματθ. 11, 28). Ή αλλιώς: «Όλα τα πουλιά που πετάτε εδώ και κει και σας βασανίζει ο καυτερός ήλιος και η σκόνη και η αποπνικτική ατμόσφαιρα, ελάτε στα κλαδιά που προήλθαν από τον κόκκο του σινάπεως, φτιάξτε σ’ αυτά τις φωλιές σας και θα βρήτε ειρήνη και ανακούφισι».

Ο Χριστός και η Εκκλησία του είναι το μόνο αληθινό αναπαυτήριο των ψυχών. Όσοι βασανίζονται από φροντίδες, από σκοτούρες, από θλίψεις, από αμαρτίες ας προστρέξουν εκεί για να γαληνέψη η ψυχή τους. Και όσοι μάλιστα γίνουν συνειδητά μέλη της Εκκλησίας και προχωρήσουν στην πνευματική ζωή, αποκτούν τέτοια ανάπαυσι και τέτοια ψυχική ειρήνη, που δεν μπορεί να τα διανοηθή άνθρωπος. Ο Απόστολος Παύλος ομιλεί για ειρήνη η οποία «υπερέχει πάντα νούν» (φιλιπ. 4, 7), δηλαδή που κανένα ανθρώπινο μυαλό δεν μπορεί να την συλλάβη.

Κάθε λόγος, κάθε παραβολή του Χριστού κρύβει βάθος νοημάτων. Όσο περισσότερο σκάβουμε, τόσο και πιο πολλούς θησαυρούς ανακαλύπτουμε. Αυτό συμβαίνει και με την παραβολή που μελετούμε. Ο μικρός κόκκος του σινάπεως βλάστησε και αναπτύχθηκε πολύ.

Όπως σημειώνει ο ευαγγελιστής Λουκάς «ηύξησε και εγένετο εις δένδρον μέγα» (13, 19). Όλη αυτή η αύξησις και επέκτασις, όπως είπαμε, δηλώνει την Χριστιανική Εκκλησία. Αλλά, όπως λέει στην συνέχεια η παραβολή, αυτό το «μέγα δένδρον» γέμισε με πουλιά, «ώστε ελθείν τα πετεινά του ουρανού και κατασκηνούν εν τοίς κλάδοις αυτού» (Ματθ. 13, 32), «και τα πετεινά του ουρανού κατεσκήνωσε εν τοίς κλάδοις αυτού» (Λουκ. 13, 19). Γέμισαν λοιπόν τα κλωνάρια του με φτερωτούς κατοίκους. Έτσι το δένδρο δεν έχει μόνο οπτική παρουσία, αλλά και ακουστική, αφού αντηχεί από τα χαρούμενα κελαηδήματα των πουλιών.

Εδώ κρύβεται μια άλλη πτυχή της Εκκλησίας, ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της νύμφης του Χριστού. Τα κελαηδήματα των πτηνών δηλώνουν τις εκκλησιαστικές υμνωδίες και ψαλμωδίες. Όπως τα πουλιά κάνουν αυτό το δένδρο να αντηχή από μουσικές φωνές, έτσι και οι χριστιανοί με τροπάρια και κοντάκια, με εξαποστειλάρια, με δοξαστικά, με ανοιξαντάρια, με τρισάγια, με χερουβικά... κάνουν την Εκκλησία να κατακλύζεται με Ιερά μελωδήματα, με τραγούδια του Θεού.

Ενθυμούμαι, κάποτε βρισκόμουνα σε ένα στρατόπεδο, στο Ναύπλιο, όπου υπηρετούσα ως στρατιώτης. Ένας δημιουργικός διοικητής παλαιότερα είχε φυτέψει εκεί πολυάριθμους ευκάλυπτους. Είχαν μεγαλώσει υπερβολικά. Επάνω τους εύρισκαν καταφύγιο αναρίθμητα πουλιά. Κάθε φορά που έγερνε η μέρα και ο ήλιος εβάδιζε προς την δύσι του, όλο αυτό το πλήθος των φτερωτών μας φίλων άρχιζε κάτι έντονα κελαηδήματα που νόμιζες πως γινόταν περίτρανο πανηγύρι. Και αυτό διαρκούσε κάποιο ωρισμένο χρόνο. Αποχαιρετούσαν επίσημα την ημέρα που έφευγε. Κι εγώ έλεγα μέσα μου, «τώρα τα πουλιά κάνουν τον εσπερινό τους». Και μάλιστα τον έκαναν «φωναίς αισίαις», με φωνές αίσιες και γλυκές.

Όποιος είναι πραγματικό μέλος της Εκκλησίας, σπρώχνεται από την χάρι του Αγίου Πνεύματος στην δοξολογία του Θεού. Και τόσο στις ευκαιρίες της κοινής εκκλησιαστικής λατρείας, όσο και μόνος του ανυμνεί μυστικά η φανερά, με την καρδιά του ή και με το στόμα του τον Θεό και τα μεγαλεία του. Ο άγιος Ιάκωβος ο αδελφόθεος γράφει:

«Βρίσκεται κάποιος σε κατάστασι ευθυμίας; Ας ψάλλη» (Ιακ. 5, 13). Και ο Απόστολος Παύλος συνιστά: «Να γεμίζετε από Πνεύμα και να μιλάτε μεταξύ σας με ψαλμούς και με ύμνους και με άσματα πνευματικά, και να τραγουδάτε και να ψάλλετε με την καρδιά σας στον Κύριο» (Εφεσ. 5, 18-19).

Ο άνθρωπος αν δεν προσέξη μπορεί να φτάση σε δαιμονικά επίπεδα·  αν πάλι αγωνίζεται σαν χριστιανός τον καλόν αγώνα ανέρχεται σε αγγελικά επίπεδα. Και όταν καλλιεργή τις πνευματικές ωδές και τις ψαλμωδίες επιτελεί έργο αγγελικά, αφού οι άγγελοι συνεχώς υμνούν την δόξα του Θεού — «υμνωδοί θείας δόξης» κατά τον Θεολόγο Γρηγόριο. Και τα πετεινά του ουρανού που κελαηδούν στο Ιερό δένδρο της παραβολής δείχνουν κάτι το αγγελικά, κάτι το ουράνιο.

Ψάλλοντας λοιπόν και υμνολογώντας τον Θεόν επισημαίνουμε μία αγγελική, μία ουράνια διάστασι που προσλαμβάνει η ύπαρξίς μας. Και όσο πιο πολύ ενάρετοι και πνευματικοί γινόμαστε, τόσο περισσότερο αγαπούμε τα τραγούδια του Θεού. Και τόσο πιο πολύ μοιάζουμε με τον αββά Φιλήμονα, ο οποίος σύμφωνα με την Φιλοκαλία είχε αγαπήσει όσο λίγοι το Ψαλτήριο του Δαβίδ και είχε γευθή την χάρι που περικλείουν τα ψαλμικά λόγια.

«Έκανε κάποιος αδελφός στον αββά Φιλήμονα και τούτη την ερώτησι: «Γιατί, πάτερ, περισσότερο από όλη την Αγία Γραφή σε ευφραίνει και σε γλυκαίνει το Ψαλτήριο; Και γιατί όταν ψάλλης ήρεμα, φαίνεσαι να έχης απέναντί σου κάποιον και συνομιλείς»; Και εκείνος του είπε: «Θα σου πω, τέκνο μου. Ο Θεός τόσο δυνατά χάραξε μέσα στην ταπεινή μου ψυχή τους Ψαλμούς και την δύναμί τους, όπως ακριβώς στον προφήτη Δαβίδ. Και δεν μπορώ να αποχωρισθώ από την γλυκύτητα που περιέχουν οι πολλές και ποικίλες έννοιες και ιδέες των Ψαλμών. Όλη η Αγία Γραφή περιέχεται μέσα σ’ αυτούς» (Βλ. Φιλοκαλία, Β' 243-244).

Όταν προσέχουμε τη ζωή μας και αφήνουμε την χάρι του Αγίου Πνεύματος να πνέη μέσα μας, τότε αυτή μας μεταβάλλει σε δοξολογητικά όργανα. Μας κάνει επίγειους αγγέλους. Άλλωστε και οι άγγελοι από το Άγιο Πνεύμα κινούνται στην ανύμνησι του Θεού. Αν τους αναρίθμητους αγγέλους τους παρομοιάσουμε με χορωδία, το Άγιο Πνεύμα είναι ο διευθυντής της ουράνιας αυτής χορωδίας. Γράφει σχετικά ο Μέγας Βασίλειος: «Πως θα έλεγαν τα Σεραφίμ άγιος, άγιος, άγιος, αν δεν τους δίδασκε το Άγιο Πνεύμα πόσες φορές να το πούν; Όταν ανυμνούν τον Θεό όλοι οι άγγελοί του και όταν ανυμνούν τον Θεό όλες οι δυνάμεις του, αυτό το κάνουν με την βοήθεια του Πνεύματος. Όταν παρίστανται στον Θεό και λειτουργούν χίλιες χιλιάδες και μύριες μυριάδες αγγέλων, αυτό το έργο τους το επιτελούν άμωμα με την δύναμι του Πνεύματος. Όλη εκείνη η υπερουρανία και απερίγραπτη αρμονία των υπερκοσμίων δυνάμεων, αρμονία τόσο στην υπηρεσία του Θεού όσο και στις μεταξύ τους σχέσεις, θα ήταν αδύνατο να διατηρηθή χωρίς την επιστασία του Πνεύματος» (Περί του Αγίου Πνεύματος, 38).

Όταν κάποιος παρουσιάζεται σαν χριστιανός και δεν μελετά τα τροπάρια της Εκκλησίας μας, προπαντός αυτά που έγραψαν ο Ρωμανός ο μελωδός, ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο Κοσμάς ο μελωδός κλπ., όποιος δεν αποστηθίζει ψαλμούς του Δαβίδ, όποιος δεν σκιρτά σκεπτόμενος το μεγαλείο του Θεού, όποιος δεν ψάλλει το «Δόξα σοι τω δείξαντι το φως», αυτός νομίζει ότι είναι χριστιανός. Οι πραγματικοί χριστιανοί πάντοτε, και όταν ακόμη βρεθούν σε συμφορές, δοξολογούν τον Θεό. «Τα μεσάνυχτα ο Παύλος και ο Σίλας προσεύχονταν και υμνούσαν τον Θεό» (Πράξ. 16, 25). Φυλακισμένοι και δεμένοι στην φυλακή των Φιλίππων, μέσα στην ησυχία του μεσονυκτίου, έστελλαν στον ουρανό προσευχές και υμνωδίες. Αυτό σημαίνει χριστιανός.

Είχαμε σημειώσει πιο πάνω ότι το σινάπι ευρίσκει αρκετές φαρμακευτικές εφαρμογές, και ότι διώχνει κρυολογήματα, βήχα και διαφόρους πόνους. Με τους σπόρους του σιναπιού κατασκευάζονται διάφορα έμπλαστρα και καταπλάσματα για να θεραπεύσουν τον πάσχοντα άνθρωπο. Να τον απαλλάξουν από την βρογχίτιδα, το άσθμα, τις πνευμονικές παθήσεις, πόνους προερχόμενους από ρευματισμούς, αρθριτικά ή άλλες αιτίες.

Στην ερμηνεία της παραβολής όλα αυτά υποδηλώνουν ότι η Εκκλησία είναι ένα πνευματικό φαρμακείο που χορηγεί φάρμακα για την θεραπεία κάποιων άλλων πόνων και κρυολογημάτων. Και ο Κύριος της Εκκλησίας είναι Ιατρός. Σε μια λειτουργική ευχή λέμε στον Κύριο «τους νοσούντας ίασαι, ο ιατρός των ψυχών και των σωμάτων ημών». Ιατρός σωμάτων. Και κυρίως Ιατρός πνευματικός.

Ο Χριστός είναι ο μεγάλος Ιατρός. Με μοναδικές ιατρικές ικανότητες. Όπως σημειώνει ο άγιος Ιγνάτιος «ένας είναι Ιατρός, ο Ιησούς Χριστός, ο Κύριός μας». «Εις Ιατρός έστι, Ιησούς Χριστός, ο Κύριος ημών». Οι Ιερείς της Χριστιανικής Εκκλησίας, οι Πατέρες, οι Άγιοι είναι οι μικροί ιατροί, οι όποιοι αποτελούν όργανα του μεγάλου Ιατρού.

Η Εκκλησία είναι λοιπόν και Ιατρείο και θεραπευτήριο, οι αρρωστημένοι από την αμαρτία και τον σατανά μπορούν να βρίσκουν σ’ αυτήν θεραπεία. Η προσευχή, η εξομολόγησις, η μελέτη των Ιερών βιβλίων, η άσκησις ελεημοσύνης, οι Ιερές Ακολουθίες, το Ευχέλαιο, και πάνω απ’ όλα η Θεία Κοινωνία αποτελούν τα φάρμακα.

Οι αλήθειες αυτές τονίζονται εμφανέστερα στην παραβολή του Καλού Σαμαρείτου. Εκεί φαίνεται πιο έκδηλα η θεραπευτική διάστασις της Εκκλησίας. Το κακό που βρήκε τον άνθρωπο εικονίζεται με ξεγύμνωμα και άγριο τραυματισμό που προξένησαν ληστρικά χέρια. Το λάδι και το κρασί και οι θεραπευτικές φροντίδες στο πανδοχείο υποδηλώνουν τα μυστήρια και τα άλλα φάρμακα της Εκκλησίας.

Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε, «ωμοιώθη η βασιλεία των ουρανώ Ιατρείω και φαρμακείω».

Είδαμε την παραβολή του κόκκου του σινάπεως από ευρύτερη σκοπιά, από πλευρά εκκλησιολογική. Μπορούμε να την ατενίσουμε και από στενότερη οπτική γωνία, από πλευρά ατομική. Πολλές φορές όσα αναφέρει η Γραφή γενικά στην Εκκλησία, ισχύουν με κάποιο ιδιαίτερο τρόπο και για κάθε χριστιανό.

Όταν ένας βαπτισθή και εισέλθη στην Εκκλησία, τότε αυτό που λέγεται βασιλεία του Θεού η βασιλεία των ουρανών εισέρχεται μέσα σ’ αυτόν σαν σπόρος συναπιού. Αν ο άνθρωπος αγωνισθή στην ζωή της ευσεβείας, τότε αρχίζει μέσα του ο σπόρος να βλαστάνη και να αυξάνη. Αν προχωρήση στην αγιότητα, τότε υπεραυξάνει και καλύπτει όλη την ψυχική του περιοχή. Και τότε σ’ αυτόν τον χώρο πέφτουν βροχή οι δωρεές του Θεού και οι ουράνιες ευλογίες. Χαίρεται ο Θεός να ευλογή και να δίνη χαρίσματα.

Αυτή την πραγματικότητα την βλέπουμε στην ζωή όλων των Αγίων. Ξεκίνησε μέσα τους η βασιλεία του Θεού σαν κάτι μικρό και ασήμαντο και κατέληξε σε ένα πελώριο μέγεθος που έγινε αισθητό στον κοινωνικό περίγυρο, πολλές φορές τόσο αισθητό που μεταμόρφωσε ανθρώπινες κοινωνίες.

Σε κάποιο ερημικό βουνό, σ’ ένα σπήλαιο εγκαθίσταται ένας ταπεινός χριστιανός, αποφασισμένος να δοθή ολοκληρωτικά στην αγάπη του Θεού και στην προσευχή. Μένει εκεί απαρατήρητος και άγνωστος και δοξολογεί ακατάπαυστα τον Θεό. Ασκείται στην νηστεία, στην αγρυπνία και στην προσευχή, γεμίζει την ψυχή του με το φως και την δύναμι του Αγίου Πνεύματος, και κανείς δεν γνωρίζει κάτι γι’ αυτόν. Κάποια φορά όμως τον ανακαλύπτουν κάποιοι βοσκοί ή κυνηγοί. Το νέο μεταδίδεται στις γειτονικές πόλεις και χωριά. Μερικοί είτε από ευλάβεια είτε από περιέργεια τον επισκέπτονται.

Κάποιοι γονείς που οι γιατροί δεν μπόρεσαν να γιατρέψουν το άρρωστο παιδί τους τον παρακαλούν να προσευχηθή γι’ αυτό. Με τις προσευχές του Γέροντα, το παιδί γίνεται καλά. Γνωστοποιείται ότι ο Γέροντας έχει δύναμι αγιότητος και κάνει θεραπείες. Πλήθη πολλά επισκέπτονται την ερημική περιοχή. Μερικοί παρακαλούν να μείνουν κοντά του σαν μοναχοί. Συν τω χρόνω κτίζεται ναός, οικήματα για μοναχούς, ξενώνες. Με την πάροδο του χρόνου δημιουργείται εκεί ένα περίφημο Μοναστήρι, που δίνει την εικόνα πελώριας πνευματικής κυψέλης. Κάποτε πεθαίνει ο Γέροντας. Κατά την εκταφή το σκήνωμά του βρέθηκε άφθορο και γεμάτο ουράνια ευωδία. Δεν αργεί να διαπιστωθή ότι αγίασε και τα λείψανά του θαυματουργούν. Τώρα το Μοναστήρι γίνεται μεγάλο προσκύνημα και αμέτρητοι Χριστιανοί έρχονται να γονατίσουν μπροστά στην λάρνακα.

Αυτό που περιγράφουμε αόριστα γίνεται οριστικό αν αναφερθούμε σ’ ένα συγκεκριμένο παράδειγμα, λ.χ. στην περίπτωσι του αγίου Γερασίμου στην Κεφαλλονιά ή του οσίου Διονυσίου στον Όλυμπο ή του οσίου Ιωάννου στην Ρίλα της Βουλγαρίας. Και είναι πολυάριθμες αυτές οι περιπτώσεις.

Βλέπουμε λοιπόν ότι η βασιλεία του Θεού που ξεκίνησε σαν μικρός σπόρος συναπιού, βρήκε κατάλληλες και ευνοϊκές συνθήκες και πλημμύρισε με ουράνιες ευλογίες τον άνθρωπο, ας πούμε τον όσιο Γεράσιμο ή Διονύσιο ή Ιωάννη της Ρίλας και κατόπιν αυτές οι ευλογίες ξεχύθηκαν γύρω του και δημιούργησαν ολόκληρη κατάστασι.

Αυτή την αλήθεια την επισημαίνει άριστα ο μεγάλος πατήρ της Εκκλησίας άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Γράφει ότι η βασιλεία του Θεού σπέρνεται μέσα μας σαν κόκκος σινάπεως και κατόπιν αυξάνει τόσο πολύ που υπεραναβαίνει όλες τις ψυχικές δυνάμεις μας ώστε να αποβούμε ευχάριστο σκήνωμα των ουρανίων πτηνών (Πρβλ. Υπέρ των Ιερώς ησυχαζόντων, 1, 3, 51).

Σημειώνουμε επακριβώς κάποιες φράσεις του Ιερού Πατρός «τας της ψυχής πάσας υπεραναβαίνουσα δυνάμεις». Αυτό θα πη ότι μέσα σ' ένα άγιο άνθρωπο η θεία χάρις που πήρε στο βάπτισμα και στο χρίσμα αυξήθηκε τόσο πολύ που φώτισε και αγίασε την δύναμι της θελήσεως, όλες τις σκέψεις και όλα τα αισθήματα του ανθρώπου. Δηλαδή πλημμύρισε ο ψυχικός κόσμος από την χάρι του Θεού, ώστε να ξεχειλίζη γύρω του.

Έτσι ο άνθρωπος γίνεται «των ουρανίων πτηνών επιτερπές σκήνωμα». Η φράσις είναι υπέροχη. Το επίθετο «επιτερπές» σημαίνει αυτό που τέρπει, αυτό που είναι τερπνό και ευχάριστο. Συσχετίζεται με τα κελαηδήματα των πουλιών στα κλαδιά του δένδρου. Χαίρεσαι να πλησιάζης σ' αυτό το δένδρο. Αλλά εδώ υπάρχει και κάποια άλλη έννοια: Τα ουράνια πτηνά χαίρονται να κατασκηνώσουν σ’ αυτό το δένδρο. Σαν ουράνια πτηνά νοούνται όλες οι ευλογίες του ουρανού. Μία από αυτές είναι η χάρις της θεολογίας. Οι θεολογικές έννοιες, τα μυστήρια της θεολογίας, οι Ιερές θεολογικές θεωρίες, σαν άλλα ουράνια πτηνά αφήνουν τον ουρανό και κατεβαίνουν στον νου του ανθρώπου λ.χ. του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου ή του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού. Στον δικό του νου χαίρονται να κατεβούν και να κατασκηνώσουν. Η δική του διάνοια γίνεται «των ουρανίων πτηνών επιτερπές σκήνωμα».

Ω Θεέ μας κάνε μας αξίους να καθαρισθούμε και να δεχώμαστε κι εμείς στο φτωχό μυαλό μας κάποιο ουράνιο πτηνό. Μην αφήνης την διάνοιά μας να γίνη κατοικητήριο θηρίων ή ερπετών.

Ο νους των μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας μας κατέστη κατοικητήριο ουρανίων πτηνών. Και τα μηνύματα και τα κελαηδήματα των Ιερών αυτών πτηνών μας τα άφησαν και στα υπέροχα συγγράμματά τους. Ας τα μελετούμε ώστε να γίνουμε κι εμείς λιγάκι, μέσω αυτών, «των ουρανίων πτηνών επιτερπή σκηνώματα».

Εδώ σημειώνουμε το τέλος. Μας ελέησε ο Κύριος και μας αξίωσε να κάνουμε μια βουτιά στα βαθειά νερά της ωραίας αυτής παραβολής και να συλλάβουμε κάποια Ιερά μαργαριτάρια. Τον ευχαριστούμε που μας παρουσίασε τα τόσα σπουδαία νοήματα της παραβολής που βγήκε από τα δικά του χείλη. Τέτοια περιεκτικά και βαθύνοα λόγια μόνο από θεϊκό στόμα μπορούσαν να προέλθουν.

Ας τον παρακαλέσουμε να στέλλη στην σκέψι μας ουράνιες ευλογίες δίκην ουρανίων πτηνών ας μας θεραπεύη με τα πνευματικά του φάρμακα∙ ας μας αναπαύη με την αναπαυτική χάρι του Παρακλήτου∙ ας μας δίνη πνεύμα υμνητικό και δοξολογητικό, ας αυξάνη μέσα μας την βασιλεία του και ας μεγαλύνη το σώμα της Χριστιανικής Εκκλησίας, ώστε να γίνη δένδρο μεγάλο γεμάτο δροσιά και χάρι και Ιερές μελωδίες ουρανίων τραγουδιών. Αμήν.

Από το βιβλίο: ΠΕΡΙΠΑΤΟΙ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ

ΠΗΓΗ