Λόγος εις την Πεντηκοστήν

Λέοντος του σοφού Βασιλέως

όταν εν είδει πυρίνων γλωσσών η του Θείου Πνεύματος Χάρις επί τους ιερούς μαθητάς κατεφοίτησεν

Επειδή έφθασε και πάλι θεία πανήγυρις, θα τιμήσωμε κι εμείς την εορτή συνεισφέροντας ό,τι χορηγήση ο Θεός . Και δεν θα φανούμε οκνηροί στο εγχείρημα αυτό, προβάλλοντας ως δικαιολογία την ανεπάρκειά μας να το εκτελέσωμε, αφού κανείς δεν είναι ικανός μόνος του να τιμήση επαρκώς αυτήν την ημέρα. Αλλά εφ΄ όσον η τιμή μετρείται με την προαίρεσι, θα προσφέρωμε κι εμείς στην εορτή τα ιδικά μας .
Ποία δε άλλη προσφορά είναι καλύτερη από τον λόγο; Όχι μόνο διότι ο λόγος είναι το πολυτιμότερον απ΄ όλα, αλλά και επειδή ειδικώς στην περίπτωσιν αυτή αρμόζει η προσφορά του λόγου. Διότι σ΄ αυτούς που κατεπέμφθη σήμερα το δώρο των γλωσσών, σήμερα ακριβώς θα προσφερθή ευλόγως και η δωρεά του λόγου .
Όσα όμως είπαμε αφορούν την προαίρεσι . ας ζητήσωμε λοιπόν και την συνεργασία της δημιουργικής δυνάμεως, η οποία ήνοιξε σήμερα τα αμαθή στόματα των αλιέων, και οπλίζοντάς τους εναντίον εκείνων που είναι ακαταμάχητοι στους λόγους, τους ανέβασε υψηλότερα από εκείνους και από τις σοφίες που εξέφραζαν.
Αυτής είναι έργο και τώρα να κινήση γλώσσαν αμαθή, και να την ικανώση να ομιλήση όχι πολύ κατώτερα απ΄ ό,τι αρμόζει στην υπόθεσι.

Ελθέ, λοιπόν, η διδάσκαλος της αληθινής γνώσεως Σοφία, το Πνεύμα της αληθείας, και ομίλησε για τον εαυτό σου, και γέμισε τα στόματά μας τώρα που επιθυμούμε να σε εκθειάσουμε. Επειδή έρχεσαι με εξουσίαν Δεσποτικήν και όπου θέλεις πνέεις , αν και καταπέμπεσαι από τον Λόγο, ο οποίος έγινε ωσάν εμάς από φιλανθρωπία, και ανήλθε πάλι στον Πατέρα. Διότι όχι ως δούλον, αλλά ως ομότιμον, ως συγγενές Πνεύμα, από τότε που αυτός αντελήφθη, έρχεσαι σύ προς αυτούς τους οποίους είχες δημιουργήσει μαζί μ΄ Εκείνον. Ελθέ, λοιπόν, να μας χορηγήσης τον λόγο, και να τον διακοσμήσης. Και αναμφιβόλως παρευρίσκεσαι εδώ, αφού σύ είσαι που στολίζεις τα πάντα. Με σε λοιπόν κυβερνήτην ας αρχίση το ταξίδι του λόγου.

Μόλις είχεν επιστρέψει ο Μονογενής στους Πατρικούς κόλπους, τους οποίους με την ενανθρώπησί Του δεν είχεν εγκαταλείψει, προσκομίζοντας τον καρπό της Θείας Οικονομίας, την συμφιλίωσί μας μαζί του, και ετοιμάζοντας εκεί τον τόπον για μας. Έπρεπε όμως, αφού ανελήφθη εκείνος από εμάς, κάποιος άλλος να συνεχίση την ευεργεσία, ίσος στην δόξα και στην τιμή, ώστε να μην ξεχαστούμε και επανέλθωμε από την συμφιλίωσι στην έχθρα .
Διότι το ανθρώπινο γένος έχει μία τάσι γι΄ αυτή την επάνοδο. Συγχρόνως, επειδή οι άνθρωποι εγνώρισαν τον Υιό ο οποίος εγενήθη αχρόνως, έπρεπε να γνωρίσουν και το συνάναρχο Πνεύμα, ώστε με τον τρόπον αυτό να τιμάται ο Θεός σωστά στην Τριάδα των προσώπων, αφού θα τιμάται από εμάς όλη η Θεαρχία . αλλά επίσης και για να δοξάση τον Μονογενή φανερώνοντας σε όλη την γη την μεγαλειότητα εκείνου και πληθύνοντας τα καλά σπέρματα της ζωοποιού διδασκαλίας του.
 Διότι όπως ο Υιός συνοδευόμενος με την σάρκα εδόξασε τον Πατέρα, έτσι έπρεπε και το Πνεύμα να δοξάση τον Υιόν ερχόμενο σ΄ εμάς ουσιωδώς. Κανείς μην υποτιμήση από αυτά τον Παράκλητον, ούτε την δεσποτεία του να την υποβιβάση σε δουλεία.
Εδόξασε τον Θεό και Πατέρα ο γεννημένος πριν από τον Εωσφόρο Θεός . δοξάζει τον Μονογενή αυτός που προέρχεται συναϊδίως από τον Πατέρα . Δεν είναι δούλος, ούτε κτίσμα, ούτε ξένο από την θεϊκήν δόξα, αυτό το οποίο θεοποιεί την κτίσι. Μην επινοήσης άτακτες τάξεις, ούτε διαβαθμίσεις. Ούτε να απονείμης στον ένα την χαμηλωτέρα, στον άλλο την υψηλοτέρα θέσι.
Δεν έχουν καμμία σχέσιν οι ασταθείς ανθρώπινοι συλλογισμοί με την αναλλοίωτον φύσι. Μην ευρίσκωμε ιδικές μας επινοήσεις, κατά της ανωτάτης φύσεως, από την οποίαν έχουμε τιμηθή με κάθε τιμή και δόξα.
Απεστάλη ο Υιός για την σωτηρία του πλάσματος, όχι ως κατώτερος του Πατρός, αλλά επειδή το σχέδιο της οικονομίας ήταν να μας κάμη συγκληρονόμους . αυτό ήταν και το θέλημα του κληρονόμου. Αποστέλλεται και το Πνεύμα, όχι ως υποδεέστερον του Υιού, αλλά απεστέλεται και αυτό ως Παράκλητος, συνεργαζόμενος με τον Υιό για την υιοθεσία μας.

Μην υποπτευθής ότι αυτά, δια μέσου των οποίων σύ κοινωνείς της θείας φύσεως, είναι χωρισμός ή διαίρεσις. Μία είναι η τιμή του Πατρός και του Υιού και του Πνεύματος, επειδή μία είναι η φύσις και η Βασιλεία τους. Ανενδεής Θεός ο Πατήρ, γεννά Θεόν ίσο με τον εαυτό του, τον Υιό . και προάγει το ίσον επίσης Πανάγαθο Πνεύμα . δεν τέμνεται η θεότης με την διαίρεσι των Προσώπων, αλλά ενώνεται ασυγχύτως, ώστε να αποτελή την Τριάδα.
Κανένα από αυτά δεν έγινε ύστερα από τα άλλα, ούτε ήλθε από την ανυπαρξίαν, ώστε να είναι νεώτερο, αλλά είναι συνάναρχα, έχουν την ίδια τάξι και την ίδια τιμή. Σε τούτο μόνο διαφέρουν, στο αίτιο, στην γέννησι δηλαδή και στην προέλευσι. Και ο μεν Πατήρ αποτελεί την αιτία του Θεού και του Πνεύματος . ο Υιός γεννάται απαθώς από τον Πατέρα, το δε Πνεύμα εκπορεύεται . Αλλά αυτά που είπαμε είναι αρκετά προς το παρόν.

Έρχεται δε εκπληρώνοντας την επαγγελία του Λόγου, την οποίαν άφησε ως αρραβώνα στους οικείους του. Είχαν συμπληρωθή τότε δέκα ημέρες από την Ανάληψι και πενήντα από την Ανάστασι. Γιατί αυτό; Υπάρχει και εδώ κάποιο αντάξιο μυστήριο, από αυτά που κρύπτονται στον Ιησού, ή απλώς έτσι πρέπει να το δεχθούμε; Και βέβαια όχι. τίποτε δεν έκανε ο Λόγος χωρίς σκοπό και βαθύτερο περιεχόμενο. Αν λοιπόν θέλετε, ας αφήσουμε τον Λόγο, ο οποίος έλαβε ενεργό μέρος, και ευρέθη στην καρδία του μυστηρίου, να προσπαθήση να μας φανερώση, όσον είναι δυνατόν, ένα ίσως όχι ευκαταφρόνητο θέαμα .
Ευρίσκω λοιπόν να τιμάται ιδιαιτέρως η ημέρα της Πεντηκοστής . όχι μόνο επειδή ως ιερά, έχει γεννηθή από ιεράν ρίζα . την γεννά δηλαδή πολλαπλασιαζομένη με τον εαυτό της εκείνη η εβδόμη ημέρα, κατά την οποίαν ο Δημιουργός ανεπαύθη από όλα τα έργα του . εννόησε όποια έργα θέλεις, της εδώ επιδημίας είτε της δημιουργίας.
Αλλά τιμάται και για τον λόγον ότι αποτελεί τύπο της ανεσπέρου ημέρας, την οποία θα απολαύσουν οι συγχωρημένοι . γι΄ αυτό και στους παλαιούς, που ίσχυε το γράμμα του νόμου, αυτή εφαίνετο σαν σκιά, ελευθερώνοντας από όλες τις αμαρτίες, αφού εωρτάζετο πενήντα ημέρες μετά το Πάσχα .
 Εφανέρωνε, νομίζω, η τελετή εκείνη ότι μετά από την περίοδο αυτής της προσκαίρου και υλικής ζωής μας που έχει ως βάσι την εβδομάδα, θα φθάση η ημέρα εκείνη κατά την οποία θα χρειασθή να επανέλθουν όλα στο αρχικόν κάλλος και στην ουρανίαν ελευθερία με την οποία μας έπλασεν ο Θεός .
Επειδή λοιπόν επεδήμησε και τώρα το Πνεύμα, για να κάμη διαθήκη μιας νέας ζωής και καταστάσεως, και να διεγείρη προς εκείνη την ημέρα εμάς, οι οποίοι ευρισκόμεθα στο σκότος της νυκτός της ζωής αυτής, γι΄ αυτό έρχεται αυτή την ημέρα . Όσοι όμως δεν θεωρούν ως πάρεργο αλλά αγαπούν την σχετικήν ενασχόλησι, ας την συνεχίσουν και μόνοι τους.

εμείς ας επανέλθωμε εκεί όπου διεκόψαμε .
΄Έρχεται λοιπόν ο Παράκλητος εκπληρώνοντας την υπόσχεση του Υιού, το Πνεύμα το αγαθόν στους ιερούς μαθητάς, ώστε διά μέσου εκείνων να αγιάση την κτίσιν, η οποία είχε όλη μολυνθή από τα πονηρά πνεύματα. Δεν αγιάζει εκλεκτικώς και κατά τμήματα . ούτε μοιράζει τις ευεργεσίες μόνο σε ένα γένος, αλλά τον σύμπαντα κόσμον γεμίζει με αγιασμό.
Δεν απολαμβάνει πλέον μόνος ο αχάριστος Ιουδαίος τον θείον πλούτο, αφού ο κληρονόμος, τον οποίον είχε κακοποιήσει, τους κατέστησε όλους συμμετόχους της κληρονομίας του. Ούτε μόνος γνωρίζει την θείαν δόξα, αφού όλοι οι άνθρωποι διδάσκονται τώρα για τον Σωτήρα Χριστό. Ούτε είναι ιδικό του κτήμα το χάρισμα της προφητείας, αφού το πνεύμα εκχέεται σε όλους τους ανθρώπους και προφητεύουν υιοί και θυγατέρες, τις οποίες γεννά η αγία Εκκλησία .
Τώρα εξεχύθη πλούσια η Χάρις του Πνεύματος, όπως προείπε παλαιά κάποιος απ΄ αυτούς που βλέπουν πνευματικώς . Γι΄ αυτό πηγάζουν σοφίες από χείλη αμαθών, και ακούουν οι διάφορες φυλές και γλώσσες να κηρύττωνται τα μεγαλεία του Θεού .
Τώρα οι καλοί γεωργοί ενισχυμένοι από την εξ ύψους δύναμιν, καθαρίζουν τον δεσποτικόν αγρόν από τα ζιζάνια της πονηρίας, αυξάνοντας έτσι τον καρπό στον ουράνιον αγρό. Τώρα διαμερίζονται πύρινες γλώσσες, αποκαθιστώντας την ενότητα αντί του παλαιού γλωσσικού διαμερισμού . Γι΄ αυτό μου φαίνεται πως οι γλώσσες ενεφανίσθησαν με αυτή την μορφή, αν και κανείς δεν εμποδίζει όποιον θέλει να εύρη άλλην αιτιολογίαν.

Και πρόσεχε, παρακαλώ, το μυστήριο του δόγματος. Παλαιά μεν ο Θεός, διαχωρίζοντας τους ανθρώπους μεταξύ τους, τι κάνει ; «Δεύτε», λέγει, «και καταβάντες συγχέωμεν αυτών τας γλώσσας» . αυτός που κατέβη τότε διεχώρισε με τις διαλέκτους το πλήθος των κακώς ηνωμένων. Τώρα δε με την διανομή των πυρίνων γλωσσών «εσύναξε εις έν» τους αποχωρισμένους .
Κοίταξε την μία φλόγα σε πόσα μέρη διαιρείται. Αλλά και αυτό για εμάς τους πιστούς έγινε. Ηκούετο γλώσσα που απηυθύνετο σε πολύγλωσσα έθνη, και εφαίνετο γνωστή στον καθένα από αυτούς, ανεξαρτήτως από τον τόπο που κατοικούσε πριν έλθει στον Ιησού.
Είναι παράδοξο το γεγονός . διότι τα λεγόμενα δεν ήσαν συνηθισμένα, ούτε προήρχοντο από ανθρώπους που ησχολούντο με υψηλά θέματα . Γι΄ αυτό εφάνη άτοπο στους πάντοτε ατόπους, οι οποίοι διέβαλλαν το θαύμα αποδίδοντάς το σε μέθη, επειδή οι ίδιοι είχαν μεθύσει αθεράπευτα .
Είναι παλαιά η τακτική αυτή των θεομάχων, όχι μόνο να απιστούν στα θεϊκά έργα, αλλά και να προσπαθούν να διαδίδουν απρεπείς υποψίες για άψογους ανθρώπους, προβάλλοντας προς τα έξω την προσωπική τους φαυλότητα .
Ο Λόγος εφόρεσε σάρκα και έκαμε έργα υπεράνθρωπα εν Αγίω Πνεύματι, και εκείνοι στον Βεελζεβούλ απέδιδαν την δύναμι. Ενεργεί τώρα, με την εξουσία πού του αρμόζει, την θαυμαστήν επιφοίτησι, και συκοφαντούν λέγοντας ότι το έργο αυτό είναι προϊόν του γλεύκους, νομίζοντας ότι έτσι θα διασύρουν το θαύμα . αλλά η σοφία νικά την παρεκτροπή της μέθης, και το στόμα, που κινείται από το πνεύμα, κλείνει τα στόματα που κινούνται από τον φθόνο.
Ο αλιεύς που μόλις άφησε το καλάμι και τα δίκτυα, ανοίγοντας στόμα απλό και άτεχνο, διέλυσε με λόγον συνετό τις πανούργες φλυαρίες. Αλλά πώς το γλεύκος δημιουργεί καινούργιες γλώσσες, αυτό που μόνο μανία μπορεί να προκαλέση; Πρόσεξε, παρακαλώ, τον Πέτρο, που φανερά δημηγορεί και αντί να συκοφαντής, αναγνώρισε το φρικτό θαύμα, δοξάζοντας το Πνεύμα που λαλεί μέσα του .
Δεν οφείλεται το θάρρος στο γλεύκος, αλλά στην δύναμι που μόλις κατέβη από υψηλά, και εξύψωσε τον νούν και την γλώσσα του. Πώς έγινε τόσο τολμηρός, ενθυμήσου, αυτός που δεν υπέμεινε τα λόγια της δούλης ; Αλλά όσων ο φθόνος αδρανοποίησε τον νούν και την ακοή τους, δεν αντελήφθησαν τους λόγους του Πνεύματος . όσοι όμως δεν είχαν αμαυρωμένες τις αισθήσεις, αυτοί τους αντελήφθησαν, και συνελήφθησαν στα δίκτυα των αλιέων και του Πνεύματος.
 Ω! μακάριοι αυτοί που συνελήφθησαν ! Αυτοί συνελήφθησαν και ωδηγήθησαν στην ζωή! Διαφεύγοντας εκείνοι την σύλληψι, έπεσαν στα χέρια του θανάτου!

Αλλ΄ εκάθισε σαν πυρίνη γλώσσα το Πνεύμα σε κάθε μαθητή, και ενώ από πριν ήταν μαζί τους, τώρα επηύξησε την ενέργειά του επάνω τους εξαφανίζοντας κάθε γήϊνο φρόνημα, και εξυψώνοντάς τους προς θείαν συγγένεια. Διότι, βεβαίως, αυτοί που ήσαν απεσταλμένοι για να ανακαινίσουν τον κόσμο, ήταν φυσικό να γίνουν κοινωνοί της Δημιουργού Θεότητος.
Δεν θα ζητήσουν πλέον να γνωρίσουν τον Πατέρα, ούτε ποίαν οδόν ηκολούθησε φεύγοντας ο Διδάσκαλος. Διότι τώρα γνωρίζουν και τον Πατέρα και τον Υιόν, ο οποίος είναι αχωρίστως ηνωμένος μαζί του, και πού ευρίσκεται τώρα που ανήλθε προς αυτόν. Διότι το «Πνεύμα» Ο «ερευνά τα βάθη του Θεού», το οποίον ήλθε και εκατοίκησε μέσα τους, εκείνο τους υπενθυμίζει αυτά τα οποία τους εμυσταγώγησε ο Διδάσκαλος, όταν ήταν παρών, αλλά και όσα άλλα άφησε για να τα μάθουν τώρα, επειδή δεν ημπορούσαν τότε να τα συλλάβουν.

Αλλά οι μεν ιερώτατοι μαθηταί τόσην πολλήν χάριν απήλαυσαν στον ιερόν υπερώον, την ιεράν ημέρα της Πεντηκοστής. Αναμφιβόλως δε και τώρα απολαμβάνουν, αν και όχι τόση, πάντως όμως ανταξία του Πνεύματος, όσοι έμαθα να το τιμούν.
Και το τιμούν αυτοί που γνωρίζουν ότι είναι Θεός με ισότιμον δόξα και κυριότητα, ότι προσκυνείται μαζί με τον Πατέρα και τον Υιόν, και κοινωνεί σε όλα μαζί τους, εκτός από αυτά κατά τα οποία διακρίνονται τα πρόσωπα . ότι έχει όλα όσα αρμόζουν στην Θείαν φύσι, είναι δηλαδή δημιουργικόν, άκτιστον, συνέχει την κτίσιν, αγιάζει, πληροί τα πάντα, χωρίς να περιορίζεται κάπου.
Το τιμούν αυτοί που δεν καινοτομούν, όχι μόνον ως προς τη φύσι του, αλλά ούτε αποδίδοντάς του διπλήν αιτία . διότι και τα δύο αυτά απέχουν από την ορθοδοξία. Το ένα αφορά εκείνους που υποβιβάζουν σε κτίσμα την δημιουργικήν ουσία, και το άλλο αυτούς που εισάγουν πολυαρχία στην μοναρχικήν Τριάδα .
Ας τιμηθή λοιπόν θεϊκώς το Πνεύμα . διότι είναι Θεός, όχι όπως τον έπλασε η παλαιά εκείνη πλάνη ου προσεπάθησε να εξαπατήση διαιρώντας το Θείον σε μικρό και μεγάλο, αλλά όπως μας εδίδαξε η γνώσις, η οποία μας ήνωσε με τον Θεόν, αφού μας απεκάθηρε από την αγνωσία της πλάνης .

Μη κατερχώμεθα λοιπόν πάλι στα κτίσματα, αφού έχουμε ανυψωθή προς τον ένα Θεόν. Λατρεύει τα κτίσματα όποιος θεωρεί κτίσμα το Πνεύμα . μην υποτιμάς την ανέκφραστον ευεργεσία του Θεοποιού Πνεύματος, αδικώντας τον εαυτόν σου. Δεν είναι δυνατόν αλλιώς να απολαύσης την ανάπλασι της κτιστής σου φύσεως, ούτε την ένωσι με τον Θεό, παρά από Εκείνον από τον οποίο και δημιουργείσαι εκ του μηδενός’ και όταν υποκύψης στην φθορά, με την θείαν εξουσία ανακαινίζεσαι .

Αλλά, Παράκλητε, αυτοί οι οποίοι γνωρίζουν το ορθόν, και διασώζουν την τιμή σου, θα συμβή και να τιμηθούν από εσένα . Εκείνοι
που έχουν αντίθετο γνώμη και προσπαθούν να σε στερήσουν από
τη δόξα σου, αφαιρούν από τον εαυτό τους την ζωή. Αλλά συ ας
δώσης και σ΄ αυτούς, μακρόθυμε, να συνέλθουν από την ασθένειά
τους, για να είμεθα όλοι εμείς, τους οποίους ο λόγος ανεβαίνοντας
στους ουρανούς ήνωσε με τον εαυτό του, και τους οποίους συ
μετά την Ανάληψί σου επεσκέφθης, ηνωμένοι με ορθήν συμφωνία πίστεως, και να γίνωμε μέτοχοι των θείων δωρεών σου, προσφέροντας μίαν λατρεία και μίαν προσκύνησι στην μίαν Βασιλεία και Κυριότητα του ενός Θεού, του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων.
Αμήν.