ΤΟ ΘΕΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΙΓ' ΛΟΥΚΑ (26.11.2023)

Κυριακή ΚΕ΄ Ἐπιστολῶν

26 Νοεμβρίου 2023

(Ἐφεσ. δ΄ 1-7)

«Ἀξίως περιπατῆσαι τῆς κλίσεως ἧς ἐκλήθητε» (Ἐφεσ. δ΄,1-2)

Γιά τρεῖς μεγάλες ἀρετές, ἀγαπητοί ἀδελφοί, κάνει λόγο σήμερα ἡ Ἀποστολική περικοπή. Γράφοντας ἀπό τίς φυλακές τῆς Ρώμης, δέσμιος γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, παρακαλεῖ τούς χριστιανούς τῆς Ἐφέσου, ἀλλά καί τούς χριστιανούς κάθε ἐποχῆς, νά πολιτευθοῦν κατά τρόπο ἄξιο τῆς ὑψηλῆς τους κλήσεως.

«Σᾶς προτρέπω», γράφει, «νά φέρεστε ἀντάξια πρός τήν κλήση πού λάβατε, μέ κάθε ταπεινοφροσύνη καί πραότητα καί μακροθυμία».

Ἐμεῖς θά ἀναφερθοῦμε γιά τήν ἀρετή τῆς πραότητας. Ἀλλά τί εἶναι πραότητα; Τό ἀντίθετο τῆς ὀργῆς καί τοῦ θυμοῦ. Εἶναι ἡ ἀρετή πού κάνει τόν ἄνθρωπο νά φέρεται μέ ἡμερότητα καί ἐπιείκεια πρός τούς συνανθρώπους του. Αὐτή δίνει στήν καρδιά τήν αὐτοκυριαρχία καί τήν καθιστᾶ ἱκανή νά ἀντιμετωπίζει τίς ὕβρεις, τίς ἀδικίες καί τίς κακότητες τοῦ ἄλλου, μέ ἠπιότητα καί ἠρεμία.

Δυστυχῶς, πολλοί ἄνθρωποι σήμερα πάσχουν ἀπό τά νεῦρα τους. Δέν ἔχουν μέσα τους πνεῦμα πραότητας, γιά νά ἀνεχθοῦν τούς διπλανούς τους. Ἐπηρεάζονται πάρα πολύ ἀπό τό πάθος τῆς ὀργῆς, μέ ἀποτέλεσμα οἱ ἐκδηλώσεις καί οἱ πράξεις τους νά εἶναι καταστρεπτικές καί γιά τούς ἴδιους καί γιά τούς ἄλλους. Ἄλλοτε ἡ μνησικακία, ἄλλοτε ὁ ὑπέρμετρος ἐγωϊσμός καί ἡ ὑπερηφάνεια, ἄλλοτε ἡ ψευδαίσθηση τῆς ὑπεροχῆς ἔναντι τῶν ἄλλων, μᾶς κάνουν νά δημιουργοῦμε σύγχυση καί νά ἐρχόμαστε σέ παράλογες συγκρούσεις μέ τούς συνανθρώπους μας. Ὁ Μέγας Βασίλειος τήν κατάσταση αὐτή τήν ὀνομάζει ὀλιγοχρόνια τρέλα, «μανία τῆς ὀλιγαρχίας ὁ θυμός» λέει χαρακτηριστικά. Καί ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ἀνάμεσα σέ ἄλλες ἀρετές, μιλάει καί γιά τήν πραότητα, ὡς γνώρισμα τοῦ μεταμορφωμένου καί ἀναγεννημένου ἀνθρώπου. Ἐπίσης, πολλές φορές, προτρέπει τούς χριστιανούς λέγοντας̇ «πᾶσα πικρία καί θυμός καί κραυγή καί βλασφημία ἀρθήτω ἀφ’ ὑμῶν σύν πάσῃ κακίᾳ» (Ἐφ. 4,31 καί Κολ. 3,8).

Ὁ μέγας ἀνατόμος τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, ὁρίζει τήν πραότητα ὡς ἑξῆς: «Πραότης ἐστιν, ἀκίνητος κατάστασις ἐν ἀτιμίαις καί εὐφημίαις ὡσαύτως ἔχουσα», δηλ. πραότητα σημαίνει νά παραμείνει ἀτάραχη ἡ ψυχή τόσο στίς ἀτιμίες ὅσο καί στούς ἐπαίνους. Ἡ πραότητα δέν ταυτίζεται μέ τήν ἀναισθησία. Σέ πολλούς ἐπικρατεῖ ἡ ἀντίληψη πώς ὁ πρᾶος, ὁ ἥσυχος καί ὁ ἤρεμος θεωρεῖται ὡς μή δυναμικός τύπος. Ὑπάρχουν βέβαια καί τύποι ἀνθρώπων πού, ἀπό ἰδιοσυγκρασία, εἶναι ἀπαθεῖς καί ἀδιάφοροι σέ ὅ,τι καί ἄν συμβαίνει τριγύρω τους, ἀλλά αὐτοί δέν εἶναι οἱ καρποφοροῦντες τήν πραότητα ὡς χάρισμα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Εἶναι συνήθως κάποιοι νωχελεῖς τύποι, ἀνίκανοι καί ἀδρανεῖς. Ὁ ἄνθρωπος, πού, μέ τή χάρη καί τό φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἔχει ἀποκτήσει τήν πραότητα, εἶναι δεῖγμα δυνατοῦ καί ἰσχυροῦ χαρακτῆρα καί μπορεῖ ἔτσι νά συγκρατεῖ τόν ἑαυτό του, νά κυριαρχεῖ στά νεῦρα του καί νά μένει ἀτάραχος, ὅταν ἔχει ἀφορμές ταραχῆς καί ἐρεθισμοῦ. Ἡ πραότητα εἶναι, τελικά, δύναμη μεγάλη, ἀνδρεία καί ἡρωϊσμός.

Ὁ πρᾶος ἔχει μέσα του τόν καλό θυμό. Ὑπάρχουν δύο εἴδη θυμοῦ.Εἶναι αὐτός πού ἔχει βάλει ὁ Θεός στή φύση μας (θυμικό) καί εἶναι ἡ ἀνδρεία, γιά νά κατορθώσουμε ἐκεῖνα πού εἶναι συμφέροντα γιά τή σωτηρία τῆς ψυχῆς μας καί ὑπάρχει καί ὁ ἁμαρτωλός καί ἐμπαθής θυμός πού μᾶς σπρώχνει στήν ἁμαρτία. Ἡ πορεία τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τό «κατ’ εἰκόνα» στό «καθ’ ὁμοίωσιν», ἀπό τίς ἀρετές στά χαρίσματα, ἀπό τόν ἀνθρώπινο νοῦ στό νοῦ τοῦ Χριστοῦ, κατορθώνεται μέ τήν ἀνδρεία καί τόν καλό θυμό. Εἶναι πασίγνωστο τό λόγιο τῆς Γραφῆς, «ὀργίζεσθε καί μή ἁμαρτάνετε» (Ψαλμ. 4,5). Τέτοιο θυμό ἔβαλε ὁ Θεός μέσα στούς πρωτοπλάστους γιά τόν ἀντίδικο τῆς σωτηρίας μας, στό δίκαιο Φινεές, στόν προφήτη Ἠλία ̇ ἀλλά καί ὁ ἴδιος μᾶς ἔδωσε ἕνα τέτοιο δεῖγμα, ὅταν πῆρε τό φραγγέλιο καί καθάρισε τό Ναό. (Ἰω.2,15). Κάποτε οἱ μαθητές εἶχαν ἔντονη τήν ἀπορία τί νά κρύβει μέσα στή καρδιά Του ὁ Διδάσκαλος. Τήν ἀπάντηση τήν ἔδωσε ὁ ἴδιος ὁ Ἰησοῦς ̇ «ἄρατε τόν ζυγόν μου ἐφ’ ὑμᾶς καί μάθετε ὅτι πρᾶος εἰμι καί ταπεινός τῇ καρδίᾳ καί εὑρήσετε ἀνάπαυσιν ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν» (Ματθ. 11,29). Ὁ Κύριός μας ποτέ δέν θά ἀγανακτήσει, ἐάν Τόν βρίσουν ἤ Τόν μειώσουν. Ἀντιπαρέρχεται τίς ὕβρεις καί παραμένει ἤρεμος καί ἥσυχος ἀκόμη καί ὅταν Τόν προπηλακίζουν. Ὁ πρᾶος προσεύχεται γιά τόν πλησίον του, ἔστω κι ἄν αὐτός τόν ἔβλαψε. Ἀναπαύεται μέσα του ὁ Θεός, γιατί «...λέγει Κύριος· καί ἐπί τίνα ἐπιβλέψω, ἀλλ’ ἤ ἐπί τόν ταπεινόν καί ἡσύχιον καί τρέμοντα τούς λόγους μου» (Ἠσ. 66,2). Ὁ πρᾶος δέν εἶναι ὁ ἀπαθής, ἀλλά ὁ ἀγωνιζόμενος. Ἡ ἀπάθεια εἶναι ἔξω τῆς φύσεως, ἐνῶ ἡ πραότητα εἶναι καρπός τῆς ἀρετῆς. Ὁ πρᾶος ἔχει ὅλο τόν κόσμο δικό του,ἀφοῦ δέν ἐνδιαφέρεται μέ μανία γιά τά γήϊνα. Συμπεριφέρεται τό ἴδιο καί στήν περίοδο τῆς φτώχειας, ἀλλά καί τοῦ πλούτου, στίς καλές περιστάσεις, ἀλλά καί στίς κακές, ὅταν βρίσκεται «ἐν τιμῇ» καί ὅταν περιφρονεῖται. Σέ κάθε περίπτωση γνωρίζει πώς ὅλα τά γήινα παρέρχονται, καί τά κακά καί τά εὐχάριστα, καί ὁ δρόμος αὐτῆς τῆς ζωῆς μᾶς ὁδηγεῖ στό παράδεισο.

Οἱ Ἅγιοι Πατέρες θά μᾶς διαφωτίσουν σχετικῶς.

Ὁ ἱερός Χρυσόστομος, στήν «Παιδαγωγική του Ἀνθρωπολογία», θά σημειώσει ἀναφερόμενος στό Πρόσωπο τοῦ Κυρίου μας: «Εἶμαι πρᾶος καί ταπεινός στή καρδιά. Ἄν δέν ἤμουν πρᾶος Υἱός τοῦ Βασιλέως Θεοῦ, δέν θά διάλεγα γιά μητέρα μου ταπεινή γυναῖκα. Ἄν δέν ἤμουν πρᾶος δέν θά ἐρχόμουν νά μείνω μαζί σας, ἐγώ πού δημιούργησα τήν ὁρατή καί ἀόρατη κτίση. Ἄν δέν ἤμουνα ταπεινός δέν θά δεχόμουν νά γεννηθῶ σέ ταπεινή φάτνη, ἐγώ πού κατέχω ὅλα τά πλούτη τοῦ κόσμου. Ἄν δέν ἤμουνα πρᾶος δέν θά συζοῦσα μέ τά ἄλογα ζῶα, ἐγώ πού δέν μποροῦν νά μέ δοῦν οὔτε τά Χερουβείμ. Ἄν δέν ἤμουνα πρᾶος δέν θά μέ ἔφτυναν τά χείλη τῶν ἀσεβῶν, ἐμένα πού ἔφτυνα τά μάτια τῶν τυφλῶν καί ἀνέβλεπαν. Ἄν δέν ἤμουνα πρᾶος δέν θά ἀνεχόμουνα τά ραπίσματα τῶν δούλων, ἐγώ πού χάρισα στούς δούλους τήν ἐλευθερία». Καί θά συνεχίσει ὁ χρυσός Ἐπίσκοπος: Ὅπως ἡ ἀκτίνα τοῦ ἡλίου μόλις φανεῖ διώχνει ἀμέσως τό σκοτάδι, ἔτσι καί ὁ καλοκάγαθος καί πρᾶος, μεταβάλλει γρήγορα τή ταραχή καί τή διαμάχη σέ εἰρήνη καί ἡσυχία. Τόν ἤρεμο, πρᾶο καί καλόψυχο ἄνθρωπο ὅλοι τόν σεβόμαστε, τόν τιμοῦμε. Δέν βλέπετε ἕνας ἄνθρωπος, πού προκαλεῖ φόβο, εἶναι μισητός καί ἀνεπιθύμητος ἀπό ὅλους;

Ὁ Ἅγιος Νεκτάριος θά διδάξει: Ἡ πραότητα εἶναι πλοῦτος ἀνεκτίμητος, ὄνομα θεϊκό, οὐράνιο χάρισμα, κλίμακα πού ἀνεβάζει τόν ἄνθρωπο στόν οὐρανό. Ἡ πραότητα καθιστᾶ τόν ἄνθρωπο εἰκόνα τοῦ πράου Ἰησοῦ, ὁ ὁποῖος θερμαίνει τή καρδιά του. Ὁ πρᾶος εἶναι εὐμενής καί φιλικός πρός ὅλους καί φέρεται μέ ἐπιείκεια σ’αὐτούς πού ἁμαρτάνουν. Ὁ πρᾶος δέν κοροϊδεύει, δέν βρίζει, δέν βλασφημᾶ, ἀλλά μέ ἀγάπη ἐπανορθώνει αὐτούς πού ἔφταιξαν. Οὔτε μάχεται, οὔτε φιλονικεῖ, ἀλλά συζητάει ἤρεμα μέ ὅλους. Ὁ λόγος του κυλάει γλυκός ἀπό τό στόμα του. Στόν ταπεινό καί πρᾶο θά ἐπιβλέψει ὁ Κύριος ̇ θά τόν καθοδηγήσει στίς ἀποφάσεις του, θά τόν διδάξει στόν τρόπο τῆς ζωῆς του. Μακάριος αὐτός πού κατέκτησε τήν ἀρετή τῆς πραότητος, ὄντως ἔγινε ἀληθινός μαθητής του Χριστοῦ.

Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς θά τονίσει: Ἄν, λοιπόν, μπορέσεις νά κόψεις τό κακό ἀπό τή ρίζα, ἀφοῦ φροντίσεις πολύ νά ἔχεις στή ψυχή σου τή μακαριότητα τῆς πραότητας δόξασε τόν Χριστό, τόν διδάσκαλο καί συνεργό τῶν ἀρετῶν πού χωρίς Αὐτόν, ὅπως διδάχθηκες, δέν μποροῦμε νά κάνουμε κανένα καλό (Ἰω. 15,5).

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος θά καταθέσει: Ἡ ψυχή πού ἔχει πραότητα εἶναι θρόνος τῆς ἁπλότητας, ἐνῶ ὁ νοῦς ἐκείνου πού ὀργίζεται εἶναι θρόνος τῆς πονηρίας. Ἡ ἤπια ψυχή θά δεχθεῖ μέσα της λόγια σοφίας, ἀφοῦ «ὁ Κύριος θά ὁδηγήσει τούς πράους στή σωστή κρίση» (Ψαλμ. 24,2). Ὁ κλέφτης ἀπεχθάνεται τό φῶς τοῦ ἥλιου καί ὁ ὑπερήφανος τούς πράους ἀνθρώπους.

Ὁ Ἅγιος Ἄνθιμος θά διδάξει τίς Νύμφες τοῦ Χριστοῦ: Νά ὁμιλεῖτε μέ ἱλαρό πρόσωπο ̇ ὅλο μέ γλυκύ καί συμπαθῆ τρόπον ̇ μέ πραείαν φωνήν, μέ εἰλικρίνειαν, μέ ἀλήθειαν, διότι αὐτά εἶναι ἴδια τοῦ εὐσεβοῦς χριστιανοῦ καί τοῦ καλοῦ ἀνθρώπου.

Ὁ Ἅγιος Πορφύριος θά πεῖ: Δέν θά πρέπει νά εἶσαι ὀξύθυμος ̇ ἡ θεραπεία εἶναι ἡ πραότητα.

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κροστάνδης ἔλεγε: Νά ὁμολογεῖς τήν ἁγία ἀλήθεια μέ θάρρος καί μέ παρρησία καί νά ἀρνεῖσαι τό ψέμμα μέ πραότητα καί ὑπομονή. Ἀκόμη καί σ’αὐτή τή ζωή ὅλοι οἱ τίμιοι καί δίκαιοι θά σέ σέβονται, ἐνῶ οἱ Ἄγγελοι στόν οὐρανό καί ὅλοι οἱ Ἅγιοι θά σέ δοξάζουν. Θά πάρουν τήν ψυχή σου ἀπό τό φθαρτό τοῦτο σῶμα καί θά τήν ὁδηγήσουν στά οὐράνια σκηνώματα.

Ὁ Ἅγιος Ἐφραίμ τῆς Ἀριζόνας λέει: Νά εἶσαι πρᾶος καί νά μήν θυμώνεις, ἐπειδή ὁ θυμός εἶναι καρπός τῆς φιλαρέσκειας καί τῆς ἰσχυρογνωμοσύνης, ἐνῶ ἡ πραότητα εἶναι ὁ καρπός τῆς ταπεινῆς καρδιᾶς καί τῆς ἄρνησης τῆς δικῆς μας βούλησης.

Ὁ Ἅγιος Παΐσιος θά ἀνακεφαλαιώσει: Ὅλα νά τά ἀντιμετωπίζετε μέ ἀγάπη, μέ καλωσύνη, μέ πραότητα, μέ ὑπομονή καί μέ ταπείνωση. Νά εἶστε βράχοι. Ὅλα νά ξεσπάνε πάνω σας καί σάν τά κύματα νά γυρίζουν πίσω. Ἐσεῖς νά εἶστε ἀτάραχοι. Ἀλλά θά πεῖτε «Ἔ, γίνεται αὐτό;». Ναί μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ γίνεται πάντοτε. Ἄν τά παίρνουμε ἀνθρώπινα, δέν γίνεται..., γυμναστική γιά μᾶς εἶναι ὅλες οἱ ἀντιδράσεις τοῦ περιβάλλοντος καί οἱ δυσκολίες γύρω μας. Σέ προσκυνητή θά πεῖ ὁ Ἅγιος: «ἐτούτη ἐδώ ἡ γυναῖκα σου σέ ἀγαπάει πολύ. -Ναί, ἀλλά μοῦ κάνει αὐτά...-Σοῦ τά κάνει αὐτά γιά νά σέ ἁγιάσει, ἀλλά ἐσένα δέν κόβει τό μυαλό σου. Ἐξοργίζεσαι καί ἀντί νά ἁγιάσεις, κολάζεσαι». Στήν πραότητα πρέπει νά ὑπάρχει καί ἡ ταπείνωση, γιατί ἄν δέν ὑπάρχει, μπορεῖ νά φαίνεται ἐξωτερικά κανείς πρᾶος, ἀλλά μέσα του νά εἶναι γεμάτος ὑπερηφάνεια.

Χριστιανοί μου,

πολλές φορές συλλαμβάνουμε τόν ἑαυτό μας νά ἐξάπτεται ἀπό θυμό, ἐκνευριζόμαστε εὔκολα, θέλουμε νά ἀνταποδώσουμε τά ἴσα στόν ἄλλο, λέμε λόγια περιττά χωρίς διάκριση καί μή σταθμίζοντας τίς περιστάσεις, ἐνεργοῦμε ἀπότομα, καταστροφικά καί παράλογα. Ὁ ἀββάς Ἀγάθων ἔλεγε, πώς ἐκεῖνος πού ὁργίζεται εὔκολα καί νεκρό ἀκόμα νά ἀναστήσει, δέν εἶναι δεκτός ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Ἐάν, ὅμως, κάποιος ὑπομένει μέ πραότητα τίς καταστάσεις καί τόν πλησίον του, ἡ στάση του αὐτή ἰσοδυναμεῖ μέ μαρτυρική θυσία καί ἆθλο.

Γιά νά ἀγαπήσουμε, λοιπόν, τήν πραότητα καί νά διώξουμε τόν θυμό ἀπό τήν καρδιά μας, πρέπει νά ἀποβάλουμε ἀπό πάνω μας τόν ἐγωϊσμό, νά καλλιεργήσουμε ταπεινό φρόνημα, καί, μέ προσευχή, νά ὑποτάξουμε τό θέλημά μας στό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Μόνο ἔτσι θά εἰρηνεύσει ἡ ψυχή μας, θά ἀποκτήσουμε παρρησία στό Θεό, θά μεταμορφωθοῦμε καί θά ἀναγεννηθοῦμε γευόμενοι τή γλυκύτατη ἐμπειρία τῆς ἁγιοπνευματικῆς ζωῆς. «Μέ πραότητα δόξασε τήν ψυχή σου» θά μᾶς πεῖ ἡ Σοφία Σειράχ (10,28).

Εἴθε, ἀδελφοί μου, διανύοντες ἐν εἰρήνη τό στάδιον τοῦ ἱεροῦ σαρανταημέρου, τό ὁποῖο θά μᾶς ὁδηγήσει στή μεγάλη ἑορτή τῆς Θείας Σαρκώσεως, νά ἀποκτήσουμε τήν ἀρετή τῆς πραότητας καί, ἀντιμετωπίζοντας μέ ἠρεμία καί σύνεση τίς περιστάσεις τῆς ζωῆς αὐτῆς, νά ἀξιωθοῦμε καί τῆς ἀπόλαυσης τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν.

Τό Δεσποτικό στόμα μᾶς φωνάζει: «Μακάριοι οἱ πραεῖς ὅτι αὐτοί κληρονομήσουσι τήν γῆν» (Ματθ. 5,5), καί ἡ μυρίπνοος αὔρα τοῦ Γ. Βερίτη διαλαλεῖ: «Μαζί θά περπατήσουμε χέρι μέ χέρι. Τ’ὁλόφωτό σου καί παρήγορό σου βλέμμα, τό πολικό μου καί γλυκό μου θἄναι ἀστέρι. Κράτα μέ Ἀγάπη, καί μιάν ὥρα μή μ’ ἀφήσεις· κράτα με, Ἀγάπη, στόν ἀνήφορο τῆς ζήσης». ΑΜΗΝ!

ΠΗΓΗ