ΚΥΡΙΑΚΗ Β΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ)

(Μρ. 2, 1-12)

Ἡ Ἐκ­κλη­σί­α ὅ­ρι­σε νὰ ἑ­ορ­τά­ζε­ται σή­με­ρα ὁ ἅ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος ὁ Πα­λα­μᾶς, τοῦ ὁ­ποί­ου ἡ συ­νει­σφο­ρὰ καὶ οἱ ἀ­γῶ­νες ὑ­πὲρ τῆς Ὀρ­θο­δο­ξί­ας ἦ­ταν πο­λὺ με­γά­λοι. Τὸ ἀ­πο­λυ­τί­κι­ό του εἶ­ναι ἐν­δει­κτι­κὸ τῆς ἀ­να­γνώ­ρι­σης τῆς με­γά­λης του πνευ­μα­τι­κό­τη­τας, ἀλ­λὰ καὶ τῶν ἀ­γώ­νων του: «Ὀρ­θο­δο­ξί­ας ὁ φω­στήρ, Ἐκ­κλη­σί­ας τὸ στή­ριγ­μα καὶ δι­δά­σκα­λε, τῶν μο­να­στῶν ἡ καλ­λο­νή, τῶν θε­ο­λό­γων ὑ­πέρ­μα­χος ἀ­προ­σμά­χη­τος».

Ὁ Πα­λα­μᾶς κα­τα­γό­ταν ἀ­πὸ ἀ­ρι­στο­κρα­τι­κὴ οἰ­κο­γέ­νει­α τῆς Μ. Ἀ­σί­ας καὶ γεν­νή­θη­κε στὴν Κων­σταν­τι­νού­πο­λη τὸ 1296. Σπού­δα­σε στὸ Πα­νε­πι­στή­μι­ο τῆς Πό­λης καὶ δι­α­κρί­θη­κε στὴν ἀ­ρι­στο­τε­λι­κὴ φι­λο­σο­φί­α, προ­κα­λῶν­τας γε­νι­κὸ θαυ­μα­σμό. Σὲ ἡ­λι­κί­α εἴ­κο­σι ἐ­τῶν ἀ­σπά­στη­κε τὸν μο­να­χι­σμό. Ἀποσύρθηκε κατ᾽ ἀρ­χὰς στὸ Πα­πί­κι­ο ὄ­ρος, ποὺ βρι­σκό­ταν ἀ­νά­με­σα στὴ Μα­κε­δο­νί­α καὶ τὴ Θρά­κη, καὶ ἔ­πει­τα στὸ Ἅ­γι­ο Ὄ­ρος καὶ στὴ Βέ­ροι­α, ἀ­κο­λου­θῶν­τας τὸ ἡ­συ­χα­στι­κὸ ἰ­δε­ῶ­δες ἄ­σκη­σης. Τὸ ἔτος 1326 χει­ρο­το­νή­θη­κε στὴ Θεσ­σα­λο­νί­κη ἱ­ε­ρο­μό­να­χος καὶ τὸ 1347 Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης.

Γύρω στὸ 1336-1337 ἔφτασαν στὰ χέρια του κάποια συγκεκριμένα ἔργα τοῦ φιλόσοφου Βαρλαὰμ τοῦ Καλαβροῦ. Διαβάζοντάς τα ἔ­μει­νε ἔκ­πλη­κτος ἀ­πὸ τὸν ἀ­γνω­στι­κι­σμὸ τοῦ συγγραφέα τους, δηλαδὴ τοῦ Βαρλαάμ. Ἀμέσως τότε ὁ Παλαμᾶς ἔ­γρα­ψε δύ­ο Λό­γους, βά­σει τῆς δι­δα­σκα­λί­ας τῶν με­γά­λων Πα­τέ­ρων τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ Μ. Ἀ­θα­να­σί­ου, τοῦ Μ. Βα­σι­λεί­ου, τοῦ Γρη­γο­ρί­ου Θε­ο­λό­γου καὶ τοῦ Γρη­γο­ρί­ου Νύσ­σης, γιὰ νὰ ἀ­παν­τή­σει καὶ νὰ ἀ­να­σκευ­ά­σει τὴ μέ­θο­δο ποὺ ὁ φι­λό­σο­φος Βαρ­λα­ὰμ χρη­σι­μο­ποι­οῦ­σε γιὰ νὰ ὁ­μι­λή­σει πε­ρὶ τοῦ Θε­οῦ.

Ὁ Πα­λα­μᾶς, ἀκολουθώντας τὴν ὀρθόδοξη παράδοση, φρο­νοῦ­σε ὅ­τι ἡ πνευ­μα­τι­κὴ τε­λεί­ω­ση τοῦ ἀν­θρώ­που, δηλαδὴ ἡ γνώση τοῦ Θεοῦ, δὲν ἀ­φο­ρᾶ στὸ μορφωτικό του ἐπίπεδο, ἀλ­λὰ στὴν πί­στη του στὸν Χρι­στὸ καὶ τὸν προ­σω­πι­κό του ἀ­γῶ­να κάθαρσης ἀπὸ τὰ πάθη. Σὲ δι­α­φο­ρε­τι­κὴ πε­ρί­πτω­ση «κε­κέ­νω­ται ἡ πί­στις». Ὁ Θε­ὸς κα­τέ­χε­ται ὑ­πὸ τοῦ ἀν­θρώ­που ὄ­χι ὅ­ταν αὐ­τὸς εἶ­ναι μορ­φω­μέ­νος, ἀλ­λὰ ὅ­ταν πι­στεύ­σει σὲ αὐ­τὸν καὶ ἀ­γω­νι­στεῖ στὴν τή­ρη­ση τῶν ἐν­το­λῶν του.

Ὁ Βαρ­λα­ὰμ ὅμως, ἰ­σχυ­ρι­ζό­ταν μὲ ἔμ­φα­ση ὅ­τι δὲν εἶ­ναι δυ­να­τὸν κά­ποιος νὰ φτά­σει στὴν ἁ­γι­ό­τη­τα καὶ τὴν τε­λει­ό­τη­τα χω­ρὶς τὴ φι­λο­σο­φι­κὴ μόρ­φω­ση. Ἀπαντώντας ὁ Παλαμᾶς, λέγει ὅτι ναὶ μὲν ἡ φιλοσοφία καὶ ἡ ἐν γένει ἀνθρώπινη γνώση εἶναι σπουδαῖα καὶ χρήσιμα πράγματα, ὅμως, ἐπουδενὶ μποροῦν νὰ συσχετιστοῦν μὲ τὸ θέμα τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου. Σὲ μί­α τέ­τοια πε­ρί­πτω­ση, ἐ­ὰν δηλαδὴ ἡ σω­τη­ρί­α ἐ­ξαρ­τι­ό­ταν ἀ­πὸ τὴ μόρ­φω­ση καὶ τὰ πτυ­χί­α τοῦ ἀν­θρώ­που, τότε ἡ πλη­ρό­τη­τα καὶ ἡ αὐ­τάρ­κει­α τοῦ ἐν γέ­νει ἀ­πο­λυ­τρω­τι­κοῦ ἔρ­γου τοῦ Χρι­στοῦ γιὰ τὴ σω­τη­ρί­α τοῦ ἀν­θρώ­που θὰ ὑ­φί­στα­το μεί­ω­ση καὶ σχε­τι­κο­ποί­η­ση. Ἡ ἀ­λη­θι­νὴ θε­ο­γνω­σί­α καὶ ἡ σω­τη­ρί­α κα­τορ­θώ­νον­ται μό­νο μὲ τὴ βί­ω­ση ἀ­πὸ τοὺς πι­στοὺς μέ­σα στὸ σῶ­μα τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας, τοῦ πε­ρι­ε­χο­μέ­νου τῆς ἐν Χρι­στῷ ἀ­πο­κα­λύ­ψε­ως.

Ἡ προ­σφο­ρὰ τοῦ Γρη­γο­ρί­ου τοῦ Πα­λα­μᾶ στὴν κα­το­χύ­ρω­ση τῆς ἀ­λή­θει­ας τῆς πί­στης μας ἦ­ταν τέ­τοια, ὥ­στε τὸ ὄ­νο­μά του νὰ προ­στε­θεῖ στὸ Συ­νο­δι­κὸ τῆς Ὀρ­θο­δο­ξί­ας, δη­λα­δὴ στὸ κεί­με­νο ποὺ δι­α­βά­ζου­με κά­θε πρώ­τη Κυ­ρι­α­κὴ τῶν νη­στει­ῶν τῆς Μ. Σα­ρα­κο­στῆς, ὅ­ταν ἑ­ορ­τά­ζου­με καὶ πα­νη­γυ­ρί­ζου­με τὴ νί­κη τῆς ἀ­λή­θει­ας τοῦ Χρι­στοῦ ἐ­πὶ τῆς πλά­νης καὶ τοῦ ψεύ­δους τῶν αἱ­ρέ­σε­ων:

«Γρηγορίου τοῦ ἁγιωτάτου Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης, τοῦ συνοδικῶς ἐπ᾿ Ἐκκλησίας Μεγάλης, Βαρλαάμ τε καὶ Ἀκίνδυνον, τοὺς ἀρχηγοὺς καὶ ἐφευρέτας τῶν καινῶν αἱρέσεων, καθελόντος, σὺν τῇ αὐτῶν πονηρᾷ συμμορίᾳ... αἰωνία ἡ μνήμη».

ΠΗΓΗ