«ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ»

Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου

(Λουκ. ιη΄ 10-14)

21 Φεβρουαρίου 2021

Στην αρχή τής τόσο όμορφης και πνευματικής περιόδου τού Τριωδίου που με την Χάρη τού Θεού ανοίγουμε από σήμερα, η Εκκλησία μας προσφέρει για ιερό ευαγγελικό ανάγνωσμα την παραβολή τού Τελώνη και Φαρισαίου. Μέσα σε λίγες γραμμές, με λιτότητα, αλλά και πολύ βάθος ο Κύριός μας μάς περιγράφει τις προσευχητικές κινήσεις δύο ανθρώπων της κοινωνίας τής τότε εποχής. Ενός Τελώνη και ενός Φαρισαίου. Και οι δύο αυτοί πήγαν στο Ναό, για να προσευχηθούν. Κοινός ο σκοπός τους, αλλά εκ διαμέτρου αντίθετες οι προσευχητικές τους προσεγγίσεις και το ψυχικό τους ξέσπασμα.

Ο πρώτος, πιστός τηρητής τού Θείου Νόμου, την ακριβή τήρηση τού οποίου περιγράφει. Ήταν ο τύπος τού ενάρετου ανθρώπου, τού οποίου την αρετή και την ειλικρίνεια δεν έχουμε λόγο να αμφισβητήσουμε. Αλλά αξιοπρόσεκτο και συγκινητικό είναι το θέαμα τού Τελώνη, από μια άλλη φυσικά οπτική, που είναι εντελώς αντίθετη. Είναι ένας άνθρωπος αμαρτωλός, πολύ αμαρτωλός. Τον λυπούμαστε για την πορεία τού βίου του.

Και οι δύο αυτοί άνθρωποι, που εκπροσωπούν δύο αντίθετους κόσμους, βρίσκονται μπροστά στον Θεό, αλλά και μπροστά μας. Η ζωή τους κρίνεται από Τον Δίκαιο Κριτή και όχι από ανθρώπους, που αρέσκονται να κατακρίνουν τους αμαρτωλούς. Και ο Κύριος, ίσως παραδόξως για πολλούς, δικαιώνει τον άδικο Τελώνη και τον επαινεί. Και η κρίση τού Θεού είναι αλάνθαστη και δίκαιη. Ήταν η Θεία κρίση.

            Ο Φαρισαίος διέθετε αρετές. Αλλά ήταν όμως πολύ άσχημος ο τρόπος με τον οποίο τις αυτοπροβάλλει μία προς μία. Και αυτή η αυτοπροβολή του ενώπιον τού Θεού, εκφράζει και παρουσιάζει τον εαυτό του σαν πρότυπο αρετής. Όμως, συγχρόνως μέσα στα λόγια του, πέρα από τον μεγάλο εγωισμό, διακρίνεται και μια μεγάλη κακία. Γιατί δεν αρκείται μόνο στην αυτοπροβολή του, αλλά ταυτόχρονα προχωρεί και στην κατάκριση και απόρριψη όλων των άλλων ανθρώπων και μάλιστα τού Τελώνη, τον οποίο ονομαστικά και δημόσια κατακρίνει και καταδικάζει. Με άλλα λόγια, στηρίζει την δική του αρετή στην ενοχή όλων των άλλων και μάλιστα τού Τελώνη.

            Τέλος, ο όλος τρόπος με τον οποίο ο Φαρισαίος παρουσιάζεται προσευχόμενος στον Θεό, φανερώνει όχι προσευχή, αλλά μόνο μια επιδεικτική εξωτερικότητα. Τον βλέπουμε να στέκεται στο κέντρο τού Ναού στον οποίο ασφαλώς θα υπηρχαν και πολλοί άλλοι άνθρωποι και όχι να προσεύχεται, αλλά να αυτοεπαινείται. Όλα αυτά φανερώνουν ότι η αρετή του δεν είχε κανένα πνευματικό βάθος.

Τελείως αντίθετη όψη είναι εκείνη τού Τελώνη. Η προσευχητική του στάση έχει τελείως διαφορετικά στοιχεία. Είναι αμαρτωλός. Δεν το κρύβει. Βιώνει καρδιακά την αμαρτωλότητά του. Γι αυτό βρίσκεται χαμένος σε μια γωνία, για να είναι αθέατος από τους πολλούς. Είναι γεμάτος πόνο, συντριβή. Και γονατισμένος χτυπά το στήθος του και κλαίει και λέει: «Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ». Και αυτή η ομολογία του εκφράζει την αληθινή του μετάνοια.

Θαυμάζουμε τον Φαρισαίο, επειδή εκτελούσε τις Θείες Εντολές. Αλλά αποστρεφόμαστε τον τρόπο τής προσευχής του και τον εγωισμό του.

Αντίθετα. Αποστρεφόμαστε την αμαρτωλή ζωή τού Τελώνη. Θαυμάζουμε όμως την ειλικρινή και εσώψυχη μετάνοιά του και την ταπείνωσή του. Και αυτό συμβαίνει, γιατί με αυτή την παραβολή τού Κυρίου, διαπιστώνουμε ότι: Αρετή μαζί με την υπερηφάνεια και την κατάκριση, δημιουργούν ένα τεράστιο μηδέν. Αντίθετα, η ταπείνωση, η συντριβή και η ειλικρινής μετάνοια, οδηγούν τον αμαρτωλό στην δικαίωση.

Διδάσκει ο όσιος Νικήτας Στηθάτος μαθητής τού Αγίου Συμεών τού Νέου Θεολόγου: «Ακαθαρσία στην καρδιά και κηλίδα στην ψυχή δεν δημιουργούν μόνο οι κακές και αμαρτωλές σκέψεις, αλλά και η υπερηφάνεια για μεγάλα πνευματικά κατορθώματα και ο κομπασμός για κατάκτηση αρετών. Και ακόμα, το να θεωρεί κανείς σπουδαίο τον εαυτό του για την σοφία και την γνώση που τού χάρισε ο Θεός. Τέλος δε και το να κατηγορεί εκείνους από τους αδελφούς του, που είναι έστω ράθυμοι και αμελείς στον πνευματικό αγώνα. Όλα αυτά δημιουργούν ακαθαρσία στην ψυχή. Και αυτό γίνεται φανερό από την μελέτη τής παραβολής τού Τελώνη και τού Φαρισαίου». Αυτά επισημαίνει ο όσιος Νικήτας.

Και εμείς, ας εμπνεόμαστε από το παράδειγμα τής συντριβής, τής ταπείνωσης, τής αυτομεμψίας και τής αληθινής μετανοίας τού Τελώνη, επαναλαμβάνοντας βιωματικά και από βάθους ψυχής το ικετευτικό αίτημα: «Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλω!», Αμήν!

ΠΗΓΗ